برندگان و بازندگان بسته شدن پلتفرم‌های فروش کتاب چه کسانی هستند؟

 آیا موسسه‌های نشر کتاب از این اتفاق متضرر خواهند شد؟ آیا خارج شدن طاقچه از دسترس کاربران، این پلتفرم را با زیان مالی مواجه کرد؟ برخوردهایی از این دست با پلتفرم‌های کتاب‌خوانی آنلاین، به طور کلی چه تاثیری بر فضای کتاب‌فروشی و کتاب‌خوانی خواهد داشت؟

برای اطلاعات بیشتر اما با دو تن از مسوولان در دو موسسه نشر کتاب کشور گفت‌وگو کردیم.

«علیرضا بهشتی شیرازی»، مدیرعامل نشر روزنه در گفت‌‌وگو با فراز، در این مورد گفت: «در مورد پلتفرم‌های کتاب الکترونیک نکته مهمی که توجه به آن اهمیت دارد این است که آنها بیشترین سود را به محققان و کتاب‌های کم‌فروش می‌رسانند. در صنعت نشر داستان کتاب‌های کم‌فروش و پرفروش کاملا با هم فرق دارد. کتاب‌های کم‌فروش معمولا به سختی موفق می‌شوند از موانع توزیع بگذرند، زیرا تعداد کتاب‌های منتشر شده در هر سال گاهی به صد هزار نسخه می‌رسد، در حالی که یک کتابفروشی متعارف معمولا ظرفیت عرضه بیش از ۳۰۰۰ نسخه کتاب را ندارد و طبعا ترجیح می‌دهد فضای محدودش را به کتاب‌های پرفروش اختصاص دهد. این امر موجب می‌شود که کتاب موجود باشد، تقاضایش هم وجود داشته باشد، اما به دست مشتری نرسد.

چیزهایی مثل نمایشگاه کتاب، یا فروش اینترنتی یا پلتفرم‌های کتاب الکترونیک مهم‌ترین کارکردشان حل همین مشکل است. مخصوصا کتاب الکترونیک می‌تواند نیاز محققان را بدون نیاز به مراجعه فیزیکی با قیمت‌هایی بسیار ارزان‌تر تأمین کند. برای مثال، در مورد آثار شهید بهشتی بعضی طلاب گله داشتند که با توجه به افزایش قیمت کاغذ هزینه تهیه کتاب‌ها بالا است. ما این کتاب‌ها را به طاقچه دادیم و قیمتش را پایین گذاشتیم که بتوانند تهیه کنند».

او در ادامه گفت: «از نظر اقتصادی، کتاب الکترونیک برای ما نقشی در فروش ندارد و شاید مجموع پلتفرم‌ها ۲درصد از فروش‌مان را هم شکل ندهند. البته شاید برای خود این پلتفرم‌ها با توجه به اینکه با ناشران بسیاری همکاری می‌کنند، همین ارقام کم وقتی ضرب در تعداد بالا می‌شود و با توجه به اینکه هزینه تولید وجود ندارد، مبلغ قابل توجهی بشود. منتهی واقعیت این است که لااقل در مورد طاقچه ما طی چند سال همکاری برخورد سخت‌گیرانه اقتصادی ندیدیم، بلکه همین مبالغ کم را هم مکررا با تخفیف بالا، حتی گاهی در جشنواره‌های‌شان تا ۹۰ درصد تخفیف ارائه می‌کردند. یقینا ایجاد مانع برای چنین موسساتی به نفع کتاب و کتاب‌خوانی نیست و امیدواریم موانع مرتفع شود».

طاقچه به حکومت وصل بود؟!

رضا بهزادیان‌نژاد، مدیر فروش اینترنتی انتشارات آگاهی نو نیز در این باره، با اشاره به گرانی روزافزون کتاب در کشور، به روزنامه اینترنتی فراز گفت: «واقعیت این است که کتاب امروز یک کالای گران است. می‌بینم برخی می‌گویند که یک کتاب، هم‌قیمت یک وعده فست‌فود است. در واقع فست فود هم گران است اما آدم می‌تواند کتاب را کنار بگذارد اما غذا را نه؛ سایت‌هایی مثل طاقچه، امکان کتاب‌خوانی را در اختیار آن‌دسته از علاقه‌مندان که توانایی دریافت نسخه‌های چاپی ندارند، قرار می‌دهند. در این بین، افرادی هستند که به کتاب‌های الکترونیکی علاقه دارند اما درصد بالایی از کاربران پلتفرم‌هایی مثل طاقچه، توانایی خرید نسخه چاپی را ندارند».

او در ادامه گفت: «این گروه، ضرر اصلی را از بسته‌شدن این سایت‌ها متحمل می‌شوند. برای مثال، تعداد زیادی از اینفلوئنسرهای اینستاگرامی مشکلی با تهیه نسخه چاپی ندارند. اتفاقا کتاب‌‌های یک‌رنگ و زیبا می‌خرند تا کتابخانه‌شان را زیبا کنند. اما کسی که به دنبال محتوای کتاب است، نمی‌تواند از پس هزینه‌های نسخ چاپی بربیاید. یک دانشجو برای به سرانجام رساندن یک پروژه ساده، دست‌کم باید ۲ تا ۳ میلیون هزینه صرف کند اما نسخه چاپی همین کتاب‌ها با کمتر از یک میلیون تومان قابل خریداری است. همین روزها، یک کتاب ۲۷۰ صفحه‌ای و ۲۰۰هزار تومانی را با تخفیف، بین ۱۴۰ تا ۱۶۰هزار تومان می‌فروشیم اما پیغام‌های زیادی داریم که درخواست تخفیف بیشتر می‌کنند. یعنی عدم توانایی مردم در خرید کتاب‌های چاپی با این قیمت‌ها ملموس است. در مجموع، بستن این مجموعه‌ها بیشتر به ضرر افرادی است که توانایی خرید کتاب‌های چاپی را ندارند».

در کل، تعطیلی پلتفرم‌ها و استارت‌آپ‌های داخلی به بهانه‌های غیرقانونی و نانوشته، تصمیم اشتباهی است که در مرحله اول به نابودی کسب‌وکارها شده و در مراحل بعدی، کیفیت زیست روزمره مردم را متاثر می‌کند.