پاسخ به یک پرسش مهم؛ چرا سرمربی تیم ملی والیبال تغییر نمی‌کند؟

امیرمحمد حسینی

والیبال ایران چند سالی است که از روزهای خوبش فاصله گرفته و آخرین حضور موفق آن در یک مسابقات بین‌المللی به دو سال قبل در ژاپن برمی‌گردد. جایی که ایران، ژاپن میزبان را در خاک خود شکست داد و با ستاره‌هایی جوان مثل صابر کاظمی قهرمان آسیا شد. اما در آن مقطع شاید کمتر کسی می‌دانست که این قهرمانی بعدتر قرار است تبدیل به چشم اسفندیار والیبال شود و مانعی برای پیشرفت موفق‌ترین ورزش گروهی ایران باشد. می‌پرسید چطور؟

در این گزارش به علتی اساسی می‌پردازیم که باعث شده سرمربی ناکام تیم ملی والیبال تغییر نکند و شکست‌های ایران در رقابت‌های بین‌المللی ادامه داشته باشد.

آغازی جذاب با کادر مربی‌گری ایرانی

مسابقات قهرمانی آسیا در ژاپن اولین مسابقاتی بود که ایران پس از ۱۰ سال با سرمربی ایرانی پا به آن می‌گذاشت. پیش از آن از سال ۲۰۱۱ و با آمدن خولیو ولاسکو مربی شهیر والیبال به ایران، همواره مربیان خارجی هدایت تیم ملی را برعهده داشتند. مربیانی که البته توانستند والیبال ایران را تا سطح اول دنیا بالا بیاورند و بازیکنانی مثل سعید معروف، محمد موسوی، شهرام محمودی، امیر غفور و پس از آن‌ها بازیکنانی مثل میلاد عبادی پور در همین دوره همپای موفقیت‌های تیم ملی در رقابت‌ها درخشیدند.

در سال‌۱۴۰۰ پس از رقابت‌های المپیک توکیو و حضور کوتاه ولادیمیر الکنو سرمربی روس ناگهان بهروز عطایی به عنوان سرمربی تیم ملی معرفی شد. این دوره مصادف با خداحافظی برخی چهره‌های نسل پیشین والیبال ایران همچون سعید معروف و شهرام محمودی با تیم ملی بود.

 بهروز عطایی پیش از آنکه به تیم بزرگ‌سالان والیبال بیاید توانسته بود در سال ۹۸ با تیم ملی جوانان ایران قهرمان جهان شود. در آن مقطع این تیم با رهبری نیز دیدار داشت و ایشان در آن دیدار گفتند: «درباره‌ سرمربی ایرانی هم همیشه اعتقادم این بوده و واقعاً معتقدم این برای کشور ما، باشگاه‌ها و مجموعه‌های ایرانی شایسته است. البته دخالتی نمیکنم اما لزومی ندارد [سرمربی ایرانی نباشد]. یک وقتی هم که سرمربی ایرانی گذاشتند تشکر کردم. از اینکه یک سرمربی ایرانی توانسته جوانها را به اینجا برساند خوشحال شدم.»

در چنین شرایطی عطایی سرمربی تیم بزرگ سالان شد و با میدان دادن به جوانان توانست در اولین رقابت بین‌المللی خود در آسیا قهرمان شود. این قهرمانی نیز در آن مقطع با عنوان قهرمان با کادر تمام ایرانی والیبال و تکیه بر جوانان بسیار مورد توجه قرار گرفت. بار دیگر نیز رهبری در پیامی برای این موفقیت از «جوانان و مربی ایرانی» تشکر کردند. کلیدواژه‌هایی که پیش‌تر نیز مورد توجه قرار گرفته بود و فدراسیون والیبال نیز سرمست از موفقیت‌ها تبلیغات زیادی برای کادر ایرانی انجام داد.

دو سال شکست پس از قهرمانی در آسیا

دوران خوش کادر ایرانی تیم ملی والیبال اما خیلی زود به سر رسید. تاجایی که تیم ملی در تمام رقابت‌های پس از قهرمان آسیا در سال ۱۴۰۰ حضوری ناکام داشته است.

این حضور ناکام به ویژه در رقابت‌های لیگ ملت‌های والیبال با توجیه جوان‌گرایی از سوی فدراسیون و رسانه‌های حامی آن پاسخ داده شده است. اما پرسش اساسی اینجاست که در این دو سال هیچ چهره جدید و تازه‌ موفقی نیز به والیبال ایران افزوده نشده و می‌توان گفت که اگر واقعا سیاست جوان‌گرایی مدنظر بوده، به نتیجه نرسیده است.

نکته دیگر اینکه چهره‌های جوانی که با بهروز عطایی قهرمان جوانان جهان شدند نظیر امیرحسین اسفندیار، مرتضی شریفی و جواد کریمی در عملکرد خود پیشرفت ملموسی در دو سال گذشته نداشته و در تیم ملی بزرگ‌سالان موفق نبودند. موضوعی که به زعم کارشناسان بیان‌گر این است که سرمربی ایرانی عملا چیز بیشتری برای ارائه به آنان و دیگر بازیکنان نداشته تا باعث ارتقا عملکرد و به تبع آن پیشرفت تیم ملی شود.

نبود دانش لازم سرمربی‌گری برای رقابت در سطح اول والیبال جهان

نبود دانش کافی سرمربی تیم ملی آنقدر آشکار است که حتی سوژه ویدیوهای طنز شبکه‌های اجتماعی شده است. عطایی در بیشتر وقت‌های استراحت از جملات تکراری استفاده می‌کند و اغلب به بازیکنان می‌گوید که «عجله نکنید!».

همین نبود دانش به روز منجر شد تا نتایج ضعیف تیم ملی در لیگ ملت‌های ۲۰۲۳ نیز ادامه داشت. این تیم از ۱۲ مسابقه خود فقط ۲ برد داشت که در مقابل تیم‌های ضعیف چین و آلمان بود و در برابر قدرت‌های بزرگ مثل ژاپن و آمریکا هیچ حرفی برای گفتن نداشت.

عملکرد بد والیبال در ایران نیز ادامه داشت و به مسابقات قهرمانی آسیا در ارومیه رسید. البته تفاوت بزرگ اینجا بود که گفته می‌شد عملکرد بد ایران در لیگ ملت‌ها به دلیل نبود میلاد عبادی‌پور و آماده نبود چند بازیکن دیگر مثل میثم صالحی است. این بازیکنان در مسابقات قهرمانی آسیا حاضر بودند اما باز هم تیم ملی پس از شسکت تیم‌های سطح پایینی چون پاکستان و چین تایپه، دیدار نهایی نتیجه را مقابل چشمان ۶ هزار تماشاگر ارومیه‌ای به ژاپن واگذار کرد. در حالی که حتی نتوانست یک ست از ژاپن بگیرد و در امتیازها نیز نزدیک این تیم شود.

باخت مقابل ژاپن در خاک ایران آنقدر تلخ بود که تماشاگران ارومیه‌ای شعارهایی علیه عطایی سرمربی تیم دادند و به تشویق سعید معروف و حتی تیم ژاپن پرداختند.

با این همه در آستانه المپیک آسیایی نه تنها خبری از تغییر کادر تیم ملی والیبال نیست بلکه کاپیتان پیشین تیم یعنی میلاد عبادی پور نیز از اردو خط خورده است. عبادی‌پور که در پست خود یکی از بهترین‌های دنیاست و در لیگ معتبر والیبال ایتالیا توپ می‌زند واکنش محترمانه‌ای به این حذف داشته است. هرچند که عبادی پور وعده داده که در وقت مناسب حرف‌هایی را درباره وضعیت تیم ملی خواهد زد. به نظر می‌رسد تیم ملی حاشیه‌هایی فراوانی دارد و عطایی نیز توان مدیریت تیم و ارتقا عملکرد آن را ندارد. بنابراین او که به لحاظ فنی نمی‌تواند با بازیکنی مثل عبادی‌پور که در سطح یک دنیا بازی می‌کند کار کند، دست به حذف او می‌زند.

چرا خبری از تغییر سرمربی تیم ملی نیست؟

گفته شده که پس از رقابت‌های لیگ ملت‌ها به چند سرمربی مطرح دنیا برای دستیاری در تیم ملی والیبال پیشنهاد داده شده بود. آن‌ها به اتفاق این پیشنهاد یعنی دستیاری بهروز عطایی را رد کردند. در واقع به لحاظ جایگاه و سطح مربی‌گری این عطایی است که باید دستیار این مربیان باشد اما او در کمال اعتماد به نفس در برنامه‌ای تلویزیونی در حضور رییس فدراسیون والیبال، گفته که نمی‌تواند دستیار کسی باشد.

بنابراین با توجه به ریشه کمابیش سیاسی این موضوع و پیشنهاد فدراسیون به مربیان تراز اول برای دستیاری، به نظر می‌رسد که گویی فدراسیون والیبال نمی‌تواند یک فرد خارجی به عنوان سرمربی تیم ملی معرفی کند. شواهد نشان می‌دهد که این فدراسیون در مسیری که با تبلیغات بسیار آن را آغاز کرده بود نه راه پس دارد و نه راه پیش.

در چنین شرایطی ممکن است سریال ناکامی‌های والیبال ایران با نبود سرمربی تراز اول و کارآمد ادامه داشته باشد. آن هم در حالی که نسل جوان فعلی والیبال ظرفیت‌ها بسیار دارد و امسال نیز قهرمان جهان شده است. باید دید که سرانجام فدراسیون والیبال از راه اشتباه رفته بازمی‌گردد یا نه.