این آمارها را به رئیسی نمی دهند؟!

محمد حسن نجمی

ابراهیم رئیسی چهارشنبه گذشته در جریان دیدار هیات دولت با مقام رهبری، به ارائه آمارهایی از وضعیت اقتصادی اعم از معیشت، تورم، تجارت خارجی و … پرداخت. آمار و ارقام ارائه شده از سوی رئیسی، احتمالا براساس گزارش‌هایی است که برای او آماده می‌کنند. اما نکته‌ای که غیر از لزوم راستی‌آزمایی آمار بیان شده مطرح می‌شود، سوی دیگر آن، اعداد و ارقام است.

ژست تبلیغاتی، با نمایش بخش مثبت آمار

به این معنی که برای درک درست‌تر و بهتر آمار، باید همه جوانب آن گفته و بررسی شود و پرداختن و نمایش بخش مثبت آن، گمراه‌کننده و احتمالا برای ژست تبلیغاتی است.

افتخار به حجم صارات غیرنفتی بدون اشاره به جزئیات

یکی از آمارهایی که رئیسی ارائه کرد و بسیار هم به آن افتخار کرد، حجم صادرات غیرنفتی در سال ۱۴۰۱ بود. البته رئیسی در سخنانش نه اشاره‌ای به زمان آن داشت و نه اشاره‌ای به اینکه رقم مورد اشاره‌اش مربوط به چه موردی است؛ با این وجود جستجویی در آمار تجارت خارجی، منظور ابراهیم رئیسی کشف شد.

تراز تجاری، طرف دیگر سکه است که رئیسی به آن اشاره نکرد!

او در این دیدار گفت که «حجم تجارت خارجی به ۱۱۳ میلیارد دلار رسید که صادرات ۵۳ میلیارد دلار بود و این رقم در ۴۰ سال قبل بی‌سابقه است.» این آمار بنا بر اعلام گمرک جمهوری اسلامی آماری صحیح است؛ اما همه‌ی آمار نیست. به عبارت دیگر، رئیسی در ارائه آمار به یک وجه پرداخته و وجه دیگر که واردات و مهمتر از آن، تراز تجاری باشد، نپرداخته است.

طبق همان اطلاعات اعلام شده از سوی گمرک، در سال ۱۴۰۱، میزان واردات ایران ۵۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار بوده است. در نتیجه، تراز تجاری ایران که حاصل تفریق میزان صادرات از میزان واردات است، حدود منفی ۶ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار می‌شود. «تراز تجاری» یکی از پارامترهای مهم در محاسبه «تولید ناخالص ملی» کشورهاست که بر این اساس تراز تجاری هرچه بیشتر و مثبت‌تر باشد، تولید ناخالص ملی نیز بیشتر می‌شود و یعنی اقتصاد قوی‌تر.

آمار نشان‌دهنده افت تراز تجاری در دولت رئیسی است

اگر این اعداد با آمار سال قبل از آن یعنی ۱۴۰۰ مقایسه شود، مخاطب را به این نتیجه می‌رساند که سال ۱۴۰۰، وضعیت تراز تجاری ایران به مراتب بهتر از ۱۴۰۱ بوده؛ حتی با وجود همان رکورد شکنی مد نظر رئیسی.

براساس آمار گمرک، سال ۱۴۰۰ میزان صادرات غیرنفتی ایران حدود ۴۸ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار بوده است؛ در همین مدت زمان حجم واردات، کمی کمتر از ۵۳ میلیارد دلار اعلام شده است. در نتیجه تراز تجاری ایران در سال ۱۴۰۰، حدود منفی ۴.۵ میلیارد دلار می‌شود. به عبارت دیگر در سال ۱۴۰۱ نسبت به ۱۴۰۰، فاصله‌ی صادرات غیرنفتی با واردات بیشتر شده است.

همین اعداد و ارقام برای سال ۱۳۹۹ کمتر منفی بوده است؛ به طوری که ایران در این سال، ۳۸ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار واردات انجام داده و در عوض، ۳۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار نیز صادرات داشته که تراز تجاری در این سال منفی ۴ میلیارد دلار می‌شود.

سال ۱۳۹۸ میزان واردات به داخل کشور، حدود ۴۴ میلیارد دلار بوده و صادرات از کشور، نزدیک به ۴۱.۵ میلیارد دلار که تراز تجاری نزدیک به منفی ۲.۵ میلیارد دلار می‌شود.

در سال ۱۳۹۷، حجم واردات ایران حدود ۴۳.۲ میلیارد دلار بوده و حجم صادرات هم ۴۴.۶ میلیارد دلار بوده است؛ یعنی در این سال تراز تجاری ایران به میزان ۱.۴ میلیارد دلار مثبت بوده است.

 رئیسی چرا به  بخش مهم تراز تجاری بی‌توجه بود؟

به عبارت دیگر با جمع‌بندی آمار سال‌های پیشین و آمار ارائه شده از سوی ابراهیم رئیسی و اهمیت تراز تجاری در تعیین شاخص‌های اقتصادی کلان، به‌ نظر می‌رسد گزارشی که به دست رئیس دولت سیزدهم رسیده، بخشی از واقعیت بوده و بخش مهمتر این آمار یا به دست رئیسی نرسیده یا نادیده گرفته شده است.