گردش مالی راهپیمایی اربعین چقدر است؟

این روزها در آستانه بزرگترین راهپیمایی مذهبی شیعیان قرار داریم؛ آیین اربعین. حتی اگر در این راهپیمایی، نگرانی درباره امنیت زوار، مسائل بهداشتی و... مطرح باشد با این حال نمی‌توان اراده جمعی برای هرچه بهتر برگزار شدن این آیین را حتی طی دوران طولانی کرونا نادیده انگاشت.

آیین اربعین منوط بر ایمنی زائران

 
در نهایت پس از مناقشات بسیار بین ایران و عراق، پیش‌بینی می‌شود بیش از ۴ میلیون ایرانی در راهپیمایی اربعین شرکت کنند‌. البته جدا از جلوگیری از حضور افراد با بیماری‌های زمینه‌ای و خاص، تزریق دو دز واکسن برای زائران اجباری است‌. همچنین بر خلاف سال‌های گذشته به دلیل گستردگی کرونا، رفت‌وآمد با ماشین یا پیاده از مرزهای زمینی محدود بود و انتقال مسافران اربعین با سفرهای هوایی از شش مبدأ تهران، مشهد، شیراز، اصفهان، تبریز و اهواز صورت می‌گرفت اما امسال علیرغم تحرکات در مرزهای ایران و عراق، مرز عراق نیز به روی زائران باز است. مساله‌ای که جدا از تمهیدات مطرح شده برای هرچه بهتر انجام شدن این آیین، ایمنی جاده‌ای را نیز می‌طلبد. چنانچه طبق آخرین آمار در سال ٩٨ و پیش از ایجاد محدودیت در سفر زمینی اربعین، آمار کشته‌ها نسبت به سال قبل، افزایش ۹۷ درصدی داشت. آماری که رئیس پلیس راه راهور فراجا اخیرا به آن اشاره کرده است‌.

درباب بودجه یک راهپیمایی مذهبی

درباره بودجه آیین اربعین و گردش مالی آن بحث بسیار است. در حالی که عده‌ای می‌گویند اربعین اصلا بودجه دولتی ندارد، در ردیف بودجه، برای این آیین تا سال‌ها رقمی تعریف می‌شد اما مبلغ نزدیک به واقعیت را از لابه لای اظهار نظرها و گفت و گوها نیز می‌توان بیرون کشید. برای مثال در سال ٩٧،  قاسم سلیمانی دشتکی، استاندار ایلام از افزایش ردیف بودجه اربعین از ٢۰ میلیارد به ۱۰۰ میلیارد تومان خبر داده و گفته بود که ۵۰ درصد این ردیف بودجه‌ای به استان ایلام و ۵۰ درصد آن به دو استان کرمانشاه و خوزستان اختصاص می‌یابد. در حال حاضر، آخرین رقم ثبت شده در ردیف بودجه برای اربعین مربوط به سال ٩٩ است که ۱۴٣ میلیارد تومان درج شده است. البته در کنار بودجه دولتی، برخی از نهاد‌ها براساس وظیفه، برخی سازمان‌ها بر اثر فشار‌ و گروهی به دلیل اعتقاد و از جیب‌ خود هزینه‌ها را می پردازند. در ردیف بودجه ۱۴۰۱ جای ردیف بودجه برای اربعین خالی‌ بود اما در مرداد سال جاری، بررسی لایحه یک فوریت مجوز هزینه‌کرد شهرداری تهران برای مشارکت در برگزاری مراسم اربعین در سال ۱۴۰۱ روی میز بررسی شورای شهر تهران قرار گرفت و نتیجه آن تصویب هزینه‌کرد ۳۰۰ میلیارد ریالی شهرداری تهران برای این آیین بود.

پیشتر و در دوران شهرداری محمدباقر قالیباف نیز، اخبار حکایت از  کمک ۱۰ تا ۱۵ میلیارد تومانی شهرداری به ستاد برگزاری اربعین داشتند. بعد از آن چند عضو شورای شهر تهران اعلام کرده بودند که ستاد اربعین شهرداری در دوره قالیباف برای برگزاری این مراسم در سال ۱٣٩۵ حدود ۳۵ میلیارد تومان هزینه کرده است. در حالی که باید تنها پنج میلیارد تومان خرج می‌کرد. این مهم قابل تعمیم به شهرهای دیگر نیز هست و شهرداری سایر شهرهای ایران نیز به نسبت بودجه سالانه خود، اقدام به حمایت مالی از این مراسم می‌کنند و ده‌ها و شاید صد‌ها میلیون تومان برای موکب‌های استانی بفرستند. 

یک بام و دو هوای ایرلاین‌ها؟
 

بلیت تهران نجف شش میلیون تومان است. این صحبت رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی است که هفته گذشته اعلام کرد و گفت: «در پرواز ایرلاین‌های خارجی قیمت‌گذاری ممنوع است و نرخ بلیت تابع نرخ بازار است، برای مسیرهای خارجی شرکت‌های داخلی هم قیمت‌گذاری نمی‌کنیم. اما برای پروازهای نجف به طور استثنا وارد قیمت‌گذاری شدیم و نه فقط برای ایام اربعین که از ۱۵ این ماه است بلکه بلیت تهران - نجف تا زمان تصمیم گیری جدید با نرخ ۶ میلیون تومانی به فروش خواهد رسید.»

این در حالی است که تا پیش از ماه محرم قیمت بلیت تهران نجف حدود دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بود اما اکنون به شش میلیون تومان نرخ پایه تغییر کرده است. 

در سال‌های گذشته وضعیت به این صورت بود که بلیط نرخ مشخصی داشت اما تصمیم گرفته شد که در زمان افزایش و کاهش تقاضا نرخ‌ها تغییر کند و سیستم قیمت شناور تعیین شد. در طول سال‌های گذشته با اینکه نرخ‌های شناور وجود داشت باز هم در زمان اربعین قیمت‌گذاری می‌شد. از سوی دیگر پیش از ماه محرم قیمت بلیت هواپیما در اواسط هفته به ۹۵۰ هزار تومان رسید و در پایان هفته دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومان قیمت داشت اما رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده بلیت تهران نجف یا تهران بغداد شش میلیون تومان قیمت دارد و این در حالی است که قیمت بلیط رفت و برگشت اکنون به ۴۲ میلیون تومان برای پرواز ایرلاین‌های خارجی رسیده است! بلیت تهران ایلام نیز که نایاب شده و افرادی که قصد عزیمت به کربلا از طریق مرزهای زمینی را دارند باید با اتوبوس خود را به محل عبور از مرز برسانند!

مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی درباره نایاب شدن بلیط هواپیما برای ایرلاین‌های داخلی به سایت «الف» اعلام کرده که  در روزهای پیک و افزایش تقاضا برای سفر به عراق این موضوع مطرح شد که چرا بلیت نجف گران‌تر از بلیت استانبول شده‌ است؟ درحالی که شرکت‌های هواپیمایی هیچ نقشی و اختیاری در این افزایش قیمت نداشتند بلکه این هزینه‌ها به شرکت‌های هواپیمایی تحمیل شده‌ است.

طبق اظهارات اسعدی سامانی، تعیین سقف تعداد پرواز ایران و عراق در هفته ۱۲۰ پرواز است و اگر پرواز بیشتری انجام شود به ازای هر کدام باید ۴ هزار دلار به حساب فرودگاه نجف واریز شود. سخنگوی سازمان هواپیمایی قیمت ۶ میلیون تومان را برای پروازهای نجف اعلام کرده اما پروازهایی از مشهد به نجف با قیمت هر بلیت ۲۵ میلیون تومان فروخته می‌شود، این در حالی است که برای مسافت دورتری مانند سفر از مشهد یا حتی تهران به سایر کشورها با همان ایرلاین و در همان روز، قیمت کمتری دارد. البته بعد از این افزایش قیمت بلیت سازمان هواپیمایی کشوری با صدور ابلاغیه ای در ۱۱ شهریور سال جاری،  به شرکت‌های هواپیمایی تأکید کرد، فروش بلیت هواپیما فقط از طریق سایت رسمی شرکت‌ها و یا به صورت حضوری از دفتر فروش هر شرکت و با نرخ مصوب انجام شود.

گردش مالی مبهم

طی دو سال اخیر اخبار غیررسمی از گردش مالی ٨۰۰ تا ۱۶۰۰ میلیارد تومانی راهپیمایی اربعین حکایت داشت. اخباری که هیچ‌گاه تایید یا تکذیب نشد. گردش مالی که هزینه‌ ویزا، بیمه، حمل و نقل، اقامت و غذا ، بخش های مهم آن را تشکیل می دهند و حاشیه سود آن نیز طبعا در شرکت‌های مسافرتی، مراجع صدور ویزا، شرکت‌های حمل و نقل، هتل‌داران و رستوران داران پررنگ تر است. در این میان طبق گزارش اقتصاد آنلاین بیش از ٢٢۰ میلیارد تومان تنها گردش مالی ایرلاین‌هاست که فرض ابتدای بند را درباره گردش مالی تاحدودی نزدیک به واقعیت می‌کند.  این در حالی است که طبق ادعای رییس ستاد مرکزی اربعین، همه دستگاه‌های مرتبط با اربعین هزینه‌کننده هستند و نه درآمدزا و در این میان حتی یک ریال هم به وزارت بهداشت، سپاه، ارتش و نیرو‌های مسلح داده نشده است.

مساله دیگر معافیت از عوارض خروج در سفر زمینی است که البته طی دو سال اخیر به دلیل کرونا منتفی بود اما این روند طی سال‌های اخیر نیز دنبال می‌شد و طبعا امسال هم خواهد شد. اما طبق آخرین آمار در سال ٩٨، عوارض خروج برای سفرهای عادی ۲۲۰ هزار تومان و سفرهای زیارتی ۱۱۰ هزار تومان تعیین شده بود. بر فرض یک میلیون نفر زائر ثبت نام شده در سامانه سماح، یعنی دولت برای این مراسم دست‌کم از ۱۱۰ میلیارد تومان درآمد در سال ٩٨ چشم‌پوشی کرده است.

 
همانطور که در سطرهای بالا مطرح شد اخبار از احتمال حضور ۴ میلیون ایرانی در این راهپیمایی حکایت دارد. بودجه و هزینه‌کرد تا لحظه نگارش این گزارش مسکوت باقی مانده و تنها به چند گمانه‌ ختم شده است...