کدام روزنامه ها بیشترین یارانه را می گیرند ؟

جدول یارانه های داده شده به روزنامه های کشور توسط ارشاد اعلام شد. جدولی که جمع بندی نداشت و تقریبا ارقام و نام روزنامه ها در آن در پنج نوبت پخش شده بود. با جمع ارقام داده شده در جداول مربوط به 5 نوبت یارانه اما به نام چند روزنامه می رسیم که بیشترین ارقام را دریافت می کنند. روزنامه «دنیای اقتصاد» با ٧۶٨ میلیون تومان، «خبر جنوب» با ۵٨٧ میلیون تومان، «اعتماد» با ۵۶٧ میلیون تومان و «شرق» با ۵۴۵ میلیون تومان بیشترین مبلغ یارانه را در ۵ دوره سال ٩٨ دریافت کرده اند.

مطبوعات و یارانه ها در ایران مطبوعات ایران روزگارِ پرفراز و نشیبی را از سر گذرانده است و هنوز در مسیری پر از حفره و سنگلاخ قدم برداشته و زمین می خورد. هر چند از اواسط دهه هفتاد و روی کار آمدن دولت تازه، سیاست های حمایتی در جهت توسعه مطبوعات از لحاظ کمی اعمال شد اما این وضعیت پایدار نبود چراکه از اواخر سال ۱۳۷۷ دوران طاقت فرسای مطبوعات با توقیف هفت نشریه آغاز شد. در سال ۷۸ هشت نشریه دیگر توقیف شدند. ۵۰ نشریه در سال ۷۹، تعداد ۱۷ نشریه در سال ۸۰ و ۱۷ نشریه در سال ۸۲ به محاق توقیف یا توقیف موقت رفتند. با این حال نشریات در آن زمان اغلب از حواله های کاغذی برخوردار بودند و این خود نسبت به سال های قبل و بعد یک حسن محسوب می شد. هرچند شیرینی این حسن باز هم پایدار نبود چراکه در سال ۸۸ هیأت دولت در قالب تصویب یک آئین نامه، شیوه حمایت خود از نشریات را تغییر داد و توجه خود را بیشتر به تعداد صفحات نشریه، نشریات محلی و تخصصی محدود کرد. این روند تا ابتدای روی کار آمدن دولت یازدهم هم ادامه داشت و در دولت های یازدهم و دوازدهم تغییراتی کرد. در دو دولت یاد شده، سه معاون مطبوعاتی مسئول اجرای سیاست های دولت در قبال مطبوعات کشور شدند؛ سیاست هایی با اجرای متناقض به ویژه در حوزه یارانه مطبوعات که گاه در یک راستا دنبال نمی شد.

یارانه مطبوعات در سایه دو معاون

اولین معاون مطبوعاتی در دولت روحانی، حسین انتظامی بود که حال رییس سازمان سینمایی کشور است. او سیاست مقابله با پرداخت یارانه های نقدی را اتخاذ کرد، سیاستی که در دولت دهم دنبال می شد. انتظامی معتقد بود که به جای وجه نقد، تمهیداتی در قالب طرح های حمایتی مانند بیمه خبرنگاران و فروش اشتراک نیم بهای مجلات به اهالی مطبوعات تعلق گیرد. این وضعیت نیز مانند دیگر سیاست های اتخاذ شده در مطبوعات ایران پایدار نماند چراکه در دوره محمد سلطانی فر، بخشی از طرح های پیشین متوقف شد و مجدد تمرکز بر پرداخت یارانه نقدی سه ماه قرار گرفت و در نهایت هم با انتشار این پیشنویس جدید، توزیع یارانه های نقدی مطبوعات در سال ۹۸ کماکان این سیاستگذاری های متناقض دنبال می شود.

شفاف سازی مبهم!

شاید برای بسیاری سوال باشد که اساسا توزیع یارانه های نقدی که تنها در ایران هم انجام می شود چه ضرورتی دارد. پاسخ ساده است! اینجا هم مانند سایر حوزه ها در کشور، ضعف زیرساختی مطرح است؛ مشکلاتی در سایه نوسانات ارز همچون اخلال در شبکه توزیع پستی، حمل و نقل و … که قیمت تمام شده محصول رسانه ای و بالطبع کاغذ را بالا می برد. شاید اگر این معضلات وجود نداشت می توانستیم بگوییم که توزیع یارانه نقدی ضرورت ندارد. با این حال این شیوه توزیع یارانه مشکلات اساسی دارد که اصلی ترین آن ملاک تعداد صفحات است. در شرایط گرانی کاغذ که بسیاری از نشریات مجبور به تقلیل صفحات خود شده اند و تنها نشریات متمول تر به تعداد صفحات خود دست نزده اند طبیعی است که این شیوه از توزیع چندان عادلانه نباشد. بسیاری از منتقدان به این پیشنویس معتقدند که نشریات فاقد کیفیت باید از لیست یارانه بگیران حذف شوند اما شاید بهتر باشد که به لیست حذف شوندگان، نشریاتی که طی سال های گذشته توانمند شده اند هم اضافه کنیم! از طرفی چندان دور از انتظار نیست که مدیران مسئول رسانه در زمان بازرسی چاپخانه تیراژ را بالاتر ببرند. حال سوال اینجاست که چگونه معاونت مطبوعاتی می تواند چنین موضوعی را رصد کند؟!

شفاف سازی یارانه مطبوعات در دولت نهم و دهم

یارانه اعطایی به مطبوعات در هر دوره شائباتی به همراه داشته است. اولین بار در تیر ماه سال ٩٣ بود که معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت ارشاد، برای آن‌چه شفاف‌سازی عنوان کرد، جدول یارانه‌های روزنامه‌ها از سال ۱٣٨۴ تا ۱٣٩۱ را منتشر کرد؛ دوره ای که میزان یارانه مطبوعات در دو دولت نهم و دهم را در بر می گرفت. طبق مندرجات این جدول، روزنامه‌های «کیهان» و «ایران» در دولت احمدی‌نژاد علاوه بر دریافت‌های دلاری، هر کدام بیش از ۱۰ میلیارد تومان یارانه دریافت کرده بودند. همچنین به گزارش ایسنا در سال ۱٣٩۱، یک‌سوم کل یارانه‌ اعطایی به هفت نشریه‌ خاص و دو سوم مابقی به ۱۶۴ نشریه‌ دیگر تعلق گرفت.

اطلاعات این جداول ، حکایت از آن داشت که نشریه‌هایی مانند «جام جم»، «رسالت»، «جوان»، «وطن امروز»، «جمهوری اسلامی»، «دنیای اقتصاد»، «قدس»، «خراسان»، «کیهان» و «ایران» در دو دوره‌ دولت‌ احمدی‌نژاد، علاوه بر دریافت‌های ارزی (چندصد هزار دلاری) هر کدام بیش از ٢ و بعضا بیش از ٣ میلیارد تومان یارانه دریافت کرده بودند. برای نمونه، روزنامه‌ «وطن امروز» در ۵ سال حیات خود در دولت احمدی‌نژاد، بیش از ٢ میلیارد و ۶۴۵ میلیون تومان دریافتی داشته، این در حالی است که برای نمونه، روزنامه‌ «شرق» در هشت سال، تنها ۵٧۵ میلیون تومان یارانه دریافت کرده است. البته برخلاف روزنامه‌ «شرق»، روزنامه «وطن امروز» طی سال های ٨۴ و ٨۵ دریافت های دلاری نداشت.

سهم یارانه مطبوعات در دولت اصلاحات

با روی کار آمدن دولت یازدهم، یارانه مطبوعات سمت و سوی متفاوتی را دنبال کرد و به زعم بسیاری به نفع روزنامه های اصلاح طلب و روزنامه های نزدیک به حزب کارگزاران (حزب نزدیک به هاشمی رفسنجانی) رقم خورد. در اولین سال ریاست جمهوری روحانی، در مجموع نزدیک به ۱٢ میلیارد تومان به مطبوعات و روزنامه ها یارانه پرداخت شد. در لیست نشریاتی که آن روزها آن هم در اولین نوبت، بیشترین یارانه را دریافت کردند نام روزنامه های «دنیای اقتصاد» با ۶۱٨ میلیون تومان، «خبر ورزشی» ۵٣٢ میلیون تومان، «خبر جنوب» ۴٨۰ میلیون تومان، «هفت صبح» ٢٧۶ میلیون تومان، «جمهوری اسلامی» ٢۰٣ میلیون تومان، «شرق» ۱۶٣ میلیون تومان، «آرمان» ۱۵۶ میلیون تومان، «اعتماد» ۱۱٢ میلیون تومان، «عصر ایرانیان» ۱۱۱ میلیون تومان و «عصر مردم» ۱۰٩ میلیون تومان به چشم می خورد. البته طی دو سال بعد یعنی در سال ٩۴ روزنامه های اصولگرا نیز در کنار روزنامه های اصلاح طلب قرار گرفتند و یارانه هایی با مبالغ نزدیک به هم دریافت کردند. در سال ٩۴ روزنامه های «جوان» با مبلغ ۶٧٧ میلیون تومان، «وطن امروز» به میزان ۵۴۶ میلیون تومان، «خراسان» ۵٣٩ میلیون تومان و «کیهان» با مبلغ ۵٢۰ میلیون تومان از حمایت های دولتی برخوردار بوده‌اند. در همین دوره، به ادعای تسنیم و استناد به آمار منتشر شده از معاونت مطبوعاتی، روزنامه های «شرق» به میزان ٧۵٢ میلیون تومان ، «آرمان امروز» با دریافت ۵۱٨ میلیون تومان و «راه مردم» به میزان ۴٢۱ میلیون تومان از حمایت های دولت یازدهم برخوردار بوده‌اند.

این روند ادامه داشت تا اینکه در دولت دوازدهم سیدمحمدرضا دربندی، مدیرکل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی درباره پرداخت یارانه رسانه‌ها در سال ۹۷ خبر داد که با همکاری سازمان برنامه و بودجه و معاونت اداری مالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حدود ۶۰ میلیارد تومان از بودجه مصوب برای پرداخت یارانه رسانه‌ها جذب و بعد از محاسبه به حساب صاحبان امتیاز رسانه‌ها واریز شده است.

دربندی در خصوص معیار تعیین میزان یارانه‌های پرداختی نیز، به تعداد شماره‌های منتشره از نشریات ، تعداد صفحات منتشر شده (منهای صفحات آگهی) و نیز قطع نشریه، به عنوان سه‌شاخص اصلی در محاسبه میزان یارانه‌ها اشاره کرد. با این حال اعتراضات به شیوه تخصیص یارانه ها کماکان ادامه دارد. در مرداد ماه سال جاری ، محمد حیدری، دبیر انجمن صنفی مدیران رسانه کشور در پیام توییتری مدعی شد که روزنامه «شرق» در چهار سال گذشته حدود ۱٧ میلیارد و ششصد میلیون ریال از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یارانه دریافت کرده است. حال در آستانه سال ٩٩، فهرست یارانه تخصیص یافته به نشریات در پنج نوبت و به سه گروه نشریات، روزنامه ها و پایگاه های خبری در سایت معاونت مطبوعاتی قابل رویت است. فهرستی که ابهامات زیادی به همراه دارد.

یارانه علی الحساب نوبت اول روزنامه ها در سال ٩٨

یارانه اعطایی به مطبوعات با توجه به شاخص‌هایی از جمله دوره‌ انتشار (روزنامه، هفته‌نامه،‌ ماهنامه و …)، گستره توزیع (سراسری،‌ استانی،‌ محلی و…)، امتیاز کیفی که هیئت رتبه‌بندی مشخص کرده، تیراژ حمایتی و میانگین صفحات است. تمام این یارانه ها در جداولی با سطرها و ستون های تو در تو درج شده که در سایت معاونت مطبوعاتی قابل دانلود است، جداولی به صورت فایل اکسل و نه پی دی اف که امکان خوانش آن به راحتی میسر نیست، جداولی در پنج نوبت سه گروهی و با بیش از ۱۰ هزار داده که بر خلاف جداول اوایل دهه نود، جمع کل ندارد و سطرها به گونه ای است که امکان جمع بندی آن به راحتی قابل انجام نیست، ضمن اینکه برخلاف سال های گذشته روزنامه های محلی از سراسری جدا نشده اند.

طبق این لیست روزنامه های «دنیای اقتصاد» با ۱٩٨ میلیون تومان، «خبر ورزشی» با ۱٩۴ میلیون تومان، «اعتماد» با ۱٨٩ میلیون تومان، «شرق» با ۱٨۴ میلیون تومان، «خبر جنوب» با ۱٨۱ میلیون تومان، «آرمان امروز» با ۱٨۱ میلیون تومان، «سازندگی» با ۱٧٧ میلیون تومان، «هفت صبح» با ۱۵۶ میلیون تومان، «آفتاب یزد» با ۱۴٨ میلیون تومان، «ابتکار» با ۱۴۶ میلیون تومان، «جمهوری اسلامی» با ۱٣٨ میلیون تومان، «جهان صنعت» با ۱٣۰ میلیون تومان و «دنیای خودرو» با ۱۱٧ میلیون تومان بیشترین مبلغ یارانه را در نوبت اول دریافت کرده اند.

تکرار تکراری ها در نوبت دوم و سوم

در نوبت دوم باز هم برخی از روزنامه ها که در بخش قبل به آن ها اشاره کردیم بر اساس آنچه گفته شد، یارانه دریافت کردند. نکته جالب توجه ادعای محمد خددادی، معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که به گفته او از ابتدای دولت یازدهم، یارانه رسانه‌های دولتی وابسته به بودجه عمومی کشور قطع شده است و یارانه مطبوعات تنها به رسانه‌های بخش خصوصی اعطا می‌شود. به این ترتیب، روزنامه «کیهان» و سایر رسانه‌های دولتی و یا وابسته به بودجه‌های عمومی کشور مانند «اطلاعات»، «ایران»، «همشهری» و … هیچ مبلغی به عنوان یارانه مطبوعات دریافت نکرده اند. خدادی در ادامه مصاحبه اش نیز، ادعای خود مبنی بر دریافت یارانه بیش از ۱ میلیارد تومانی «کیهان» را در دولت یازدهم تکذیب کرد.

در این میان روزنامه های «دنیای اقتصاد» با ۱۵۰ میلیون تومان، «اعتماد» با ٩۰ میلیون تومان، «شرق» با ٨٩ میلیون تومان، «خبر جنوب» با ٨٨ میلیون تومان، «خبر ورزشی» با ۶٩ میلیون تومان، «هفت صبح» با ۶٣ میلیون تومان، «سازندگی» با ۵٨ میلیون تومان، «جمهوری اسلامی» با ۵٧ میلیون تومان، «آفتاب یزد» با ۵۴ میلیون تومان، «جهان صنعت» با ۵۱ میلیون تومان، «ابتکار» و «آرمان ملی» با ۴۵ میلیون تومان بیشترین مبالغ یارانه را دریافت کرده اند.

در نوبت سوم نیز ، «دنیای اقتصاد» با ٢۰۰ میلیون تومان، «خبر جنوب» با ۱۶۱ میلیون تومان، «اعتماد» با ۱۴۴ میلیون تومان، «آرمان ملی» با ۱۴٢ میلیون تومان، «شرق» با ۱٣۵ میلیون تومان و «هفت صبح» با ۱۱٣ میلیون تومان بیشترین یارانه را دریافت کرده اند.

یارانه های نوبت چهارم و پنجم؛ دنیای اقتصاد در صدر

در نوبت چهارم روزنامه «دنیای اقتصاد» با ۱۰۰ میلیون تومان، «خبر جنوب» با ٧٢ میلیون تومان، «اعتماد» با ۶٨ میلیون تومان، «شرق» با ۶۵ میلیون تومان و «آرمان ملی» با ۵۴ میلیون تومان بیشترین میزان یارانه را دریافت کردند.

در نوبت پنجم نیز دنیای اقتصاد با ۱٢۰ میلیون تومان، «خبر جنوب» با ٨۵ میلیون تومان، «آرمان ملی» با ٧۵ میلیون تومان، «اعتماد» با ٧۶ میلیون تومان، «شرق» و «هفت صبح» با ٧٢ میلیون تومان، «جهان صنعت» با ۶۱ میلیون تومان بیشترین مبلغ یارانه را دریافت کردند. لازم به ذکر است که روزنامه «وطن امروز» به دلیل عدم نظم در انتشار، از دریافت یارانه در نوبت پنجم محروم شد.

با این حساب و در مجموع، روزنامه «دنیای اقتصاد» با ٧۶٨ میلیون تومان، «خبر جنوب» با ۵٨٧ میلیون تومان، «اعتماد» با ۵۶٧ میلیون تومان و «شرق» با ۵۴۵ میلیون تومان بیشترین مبلغ یارانه را در ۵ دوره سال ٩٨ دریافت کرده اند. در پایان باید گفت که شفاف سازی عملکرد مالی که توسط وزارت ارشاد از اواسط دولت دهم تاکنون در حال انجام است و تمام زیرمجموعه های ارشاد را در بر می گیرد آرام آرام شبیه به رسمی نیک شده و چه خوب که دنبال می شود! با این حال انتظار می رود که وزارت محترم ارشاد و معاونت مطبوعاتی، این شفاف سازی را طبق آنچه از معنای آن پیداست در راستای رفع ابهامات دنبال و اجرا کند نه ایجاد شائباتی نو که خود نیاز به جدولی تازه برای شفاف سازی زنجیروار داشته باشد.