اجرا بر کرسیِ میلیاردیِ تلویزیون!

بیتا محسنی_ماجرای دستمزد کارمندان صدا و سیما و به ویژه مجریان این سازمان، سال هاست که به یک بهانه و در بازه زمانی کوتاه، نقل محافل می شود و بعد در سکوت و چالش مستند نبودن ارقام منتشر شده، آرام آرام به فراموشی سپرده می شود. گویی این یک سیاست راه گشاست که صدا و سیما به کل از پاسخ شانه خالی کند؛ به این ترتیب این اعداد و ارقام اعلام شده در نهایت در حد یک شایعه باقی می ماند و نه تائید می شود و نه تکذیب!

ساز و کار تعیین دستمزدها بر چه اساس است؟

آن طور که از شواهد امر پیداست، در سازمان صدا و سیما یک محدوده مشخص برای دستمزد مجری ها وجود ندارد، اما عرفی جا افتاده که براساس آن، مسئولان رسیدگی به قراردادها با برآوردهایی روبرو می شوند و در مورد آن تصمیم می گیرند. در این مبحث ، عامل تعیین کننده که به رقم دستمزد هم جهت می دهد، سابقه کار، میزان محبوبیت و یا ستاره بودن مجری است اما این تنها بخشی از ماجراست، بخش دیگر به نوع برنامه در حال اجرا بستگی دارد. به این ترتیب که رقم دریافتی یک مجری برای برنامه ۳۰ شبه، متفاوت از رقم دریافتی همان مجری از برنامه یک روزه است.

به بیان دیگر، امکان دارد مجریان در برنامه های مناسبتی که در نوبت های محدود و گاهی یک بار روی آنتن می رود، رقم بالاتری نسبت به اجراهای مدت دار دریافت کنند. در نتیجه علاوه بر محبوبیت، تعداد اجراهای مجری نیز عامل تعیین کننده در دستمزد است. حتی مهمانان و کارشناس های این برنامه ها نیز با دستمزدهای متفاوت تری نسبت به شرایط معمول روبرو می شوند. توجیه این شیوه تقسیم بندی دستمزدها این است، که جهت راضی کردن مجریان برای پذیرش اجرای یک ویژه برنامه، رقابتی تنگاتنگ در می گیرد و مجری حاضر نمی شود با دستمزد معمول برنامه های مدت دار، ویژه برنامه ای را اجرا کند، پس راهکاری نمی ماند جز بالا بردن دستمزد!

بهانه تازه برای نقل محافل شدن دستمزد مجریان!

اما آن چه امروز اذهان عمومی را دوباره به سمت دستمزد مجریان تلویزیونی سوق داده، ماجرای هزینه‌ها و دستمزدهای رضا رشیدپور در شبکه سه است که مدت‌ها نقل محافل فرهنگی و برنامه‌سازی بود و در نهایت بعد از اجرای برنامه شب یلدا در شبکه سه به اوج خود رسید؛ رقمی که تا اوایل سال ٩٩ به دلیل مستند نبودن، مسکوت باقی ماند.

با این حال به تازگی علی علیزاده، فعال سیاسی خارج کشور در چند مطلب خواستار شفاف‌سازی رضا رشیدپور بابت دریافتی‌‌‌هایش شده است. دلیل وی هم خود رشیدپور بود که از مردم خواسته بود در این ایام کرونایی به دیگران که بضاعت مالی درستی ندارند، کمک شود و خود هم عنوان کرد به چند نفر کمک کرده است.

طبق گزارشی از صبح نو، علی علیزاده، در مطلبی نوشت که رضا رشیدپور برای تهیه هر اپیزود «حالا خورشید» ۴۰ میلیون گرفت. نیمی دستمزد شخصی‌اش بود. ماهی ۴۳۳ میلیون درآمد. برای دو شب یلدای ۹۸ هم ۵۰۰ میلیون تومان دریافت کرد. این ادعای علیزاده در همان روزهای ابتدایی با واکنش های بسیار مواجه و در نهایت رشیدپور مجبور به پاسخگویی شد. رشیدپور در پاسخ به علیزاده حرکت وی را «اتهام‌افکنی و حمله به آبروی افراد، غیرشرعی، غیراخلاقی و غیرانسانی» دانست و خواستار سند معتبر از سوی علیزاده شد با این حال علیزاده از منتشر‌کردن سند در این‌باره طفره رفت و مدعی شد که «در صداوسیمای آقای علی‌عسکری برای هیچ دستمزدی هیچ‌گونه سندی صادر نمی‌شود»؛ در این پرسش و پاسخ مجازی، در نهایت رشید پور پاسخ مشخصی به علیزاده نداد و ادعای او را نه تایید کرد و نه تکذیب اما در نهایت شبکه سه در اقدامی قابل توجه به شفاف‌‌‌سازی درباره هزینه‌‌‌های برنامه «حالا خورشید» اقدام کرد؛ اقدامی که به دلیل شروع شفاف سازی مبهم از سوی رشیدپور انجام شد. رشیدپور در لایو صفحه شخصی اینستاگرامش گفت که تمام هزینه های فنی و استودیو و تجهیزات در ماه مبلغی بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان می‌شد که دستمزد خودش در ماه خیلی کمتر از آن رقمی بود که مطرح شده بود. او ادامه داد : «۴۰ میلیون تومان برای هر اجرا را اگر خیلی صرفه‌جویی می‌کردم، به ازای هر برنامه ۲۳ تومانی که بودجه کل هر قسمت بود در ماه ۲۰ تا ۲۵ میلیون، سهم خودم برای اجرا و تهیه برنامه می‌شد؛ یعنی شاید در نهایت برنامه‌ای یک تا یک‌ونیم میلیون تومان. من به عنوان تهیه‌کننده برای یک پروژه با صداوسیما قرارداد می‌بندم و همه اسناد این قرارداد در سازمان صداوسیما موجود است و سازمان از طرف من مجاز است که این قراردادها را منتشر کند تا سیه‌رو شود هر که در او غش باشد».

شفاف سازی ناتمام از سوی شبکه ٣

با اعلام این اجازه از سوی رشید پور روابط عمومی شبکه سه هم درباره این برنامه شفاف‌سازی کرد؛ البته این شفاف‌‌‌سازی در توییتر انجام شد که در نوع خود عجیب بود. روابط عمومی شبکه سه با انتشار جزئیات این برنامه خطاب به علیزاده نوشت: «آقای علی علیزاده عزیز از آنجا که در شبکه ۳ تلاش کردیم ‎شفافیت را یک اصل بدانیم و از این جهت دغدغه شما را درست می‌دانم، برخلاف رویه‌های‌ جاری اداری توضیحاتی را برای روشن‌تر‌شدن موضوع منتشر می‌کنم. آقای علی علیزاده نوشته‌اید «بر اساس تحقیقات بنده رشیدپور برای تهیه هر اپیزود ۴۰میلیون دریافت کرده و نیمی از این مبلغ (۲۰میلیون) دستمزد شخصی ایشان بوده است»، در صورتی که طبق اسناد ضمیمه‌شده کل هزینه‌های یک قسمت از برنامه «حالاخورشید» ۲۲/۵ میلیون بوده است. ۱۳۳ قسمت به صورت مستقل و ۸۴ قسمت با مشارکت اسپانسر تولید شده و اسپانسر هم موظف به پرداخت مطابق سند برآورد مصوبِ شبکه است. آقای علی علیزاده این یعنی آنچه درباره دریافتی رشیدپور فرمودید، تقریبا با هزینه تولید یک قسمت از این برنامه برابری می‌کند! حتما می‌دانید هزینه‌های تولید هر برنامه شامل دکور، اجاره استودیو (به علت خارج‌بودن از سازمان، فیبر نوری، تهیه‌کننده، سه مجری، تصویربرداران، صدابرداران، گرافیست، ساخت آیتم‌های تولیدی، عوامل تولید و فنی، LED و…) و دستمزد حدود ۵۰ نفری عوامل تولید این برنامه است. با توضیحات ارائه‌شده و اسنادی که تقدیم شد، چطور ممکن است از ۲۲/۵ میلیون هزینه تولید هر برنامه، ۲۰میلیون تومان دستمزد شخص آقای رشیدپور باشد؟‏»

در ادامه این توییت و در جواب به دستمزد نجومی رشید پور در شب یلدا، روابط عمومی شبکه سه اینطور پاسخ داد: «نوشته اید آقای رشیدپور برای دو شب اجرای یلدا پس از کش‌و‌قوس‌ها و چانه‌زنی‌ها به مبلغ ۵۰۰ میلیون راضی شده‌؛ یعنی درآمد شبی ۲۵۰میلیون! آقای علی علیزاده جالب است بدانید برنامه شب‌ یلدا تاکنون اصلا برآورد هزینه‌ای نشده است!‏ مشخص نیست بر چه مبنایی عدد و رقم یک برنامه که اساسا برآورد هم نشده است مورد قضاوت قرار گرفته است؟! لازم به ذکر است برای تولید این برنامه بخشی از مطالبات معوق شبکه به «حالا خورشید» به صورت علی‌الحساب پرداخت شده است».

حال باید دید که مدیران شبکه سه، این سنت حسنه ای که در شفاف سازی آغاز کرده اند را تا کجا مجاز به ادامه می بینند چراکه هزینه و جزئیات برنامه‌‌‌های «اتفاق» و «عصر جدید» هم محل پرسش بسیاری است!

سلبریتی سازی و پول؛ ارمغان رسانه ملی!

میزان دستمزد مجریان صداوسیما بر مبنای واحد «ساعت-دستمزد» جزو بالاترین دستمزدها و در آمدها در ایران محسوب می شود. براساس بررسی ها، مجریان مطرح تلویزیون برای دو ساعت برنامه کمتر از ۲۵ میلیون تومان دریافت نمی کنند. این مبلغ را کاظم احمد زاده، مجری باسابقه تلویزیون هم در مصاحبه ای با خبرگزاری تسنیم تایید کرد و گفت: «اجرای یک سلبریتی در برنامه تلویزیونی روزی ۲۵میلیون تومان آب می‌خورد از طرفی سازمان صدا و سیما برای تربیت یک مجری میلیاردها تومان هزینه‌ می‌کند اما قدرت بازخواست آنان را در سرپیچی از اجرای یک برنامه هم ندارد». البته منظور از دستمزد در اینجا ، برنامه های خارج از صداوسیماست که دستمزد آن ها برای اجرا در برنامه های شرکت ها و برندهایی مثل شرکت های لوازم خانگی همچون ال جی، و برندهای مخابراتی همچون رایتل و ایرانسل و یا برندهایی درهمین زمینه همچون توسکا و روبیکا پرداخت می شود. مجریان تلویزیون عموماً مبالغی که از بابت اجرای خود برنامه های صداوسیما دریافت می کنند، به مراتب کمتر از این است که این مجریان به این هم رضایت دارند زیرا سلبریتی سازی آنها از طریق آنتن صداوسیما و همین برنامه ها صورت می گیرد و تداوم می یابد. در واقع صداوسیما مجالی برای این مجریان جهت رسیدن به اجراهایی با دستمزد ده ها میلیون تومانی در بیرون از صداوسیما و پرداخت آن توسط امثال شرکت و برندهای یادشده است.

به گزارش پرسش و به نقل از سایت انتخاب، رضا رشیدپور که تا چندی پیش و تا اوایل مدیریت علی فروغی در شبکه سه، برنامه «حالا خورشید» را برای این شبکه در صبح ها اجرا می کرد، گران ترین مجری تلویزیونی(برای برنامه ها خارج از صداوسیما) به حساب می آید. رضا رشیدپور برای اجرای برنامه در خارج از صداوسیما به تعبیر تلویزیونی ها؛ «استیج» ( STAGE ) که معمولاً دو ساعت برنامه است، ۵۰ میلیون تومان دریافت می کند. البته این نرخ، ویژۀ تهران است و اگر برنامه در شهرستان باشد، مبلغ یادشده به ۶۰ میلیون تومان افزایش می یابد، باصافه اینکه هزینه تامین بلیت رفت و برگشت هواپیما و اقامت هم با دعوت کننده خواهد بود. بعد از رضا رشید پور، احسان علیخانی قرار دارد که میزان دریافتی وی برای یک اجرای خارج از صداوسیما، حدود ۳۰ تا ۴۰ ملیون تومان است که نرح او هم برای اجرا در شهرستان، به تناسب افزایش می یابد. و بالاخره از میان مجریان مطرح تلویزیونی ، دستمزد علی ضیا، از دو نفر یادشده کمتر و حدود ۲۵ میلیون تومان است. لازم به ذکر است که ارقام نوشته شده مربوط به ۶ ماهه دوم سال ٩٨ است.

دورهمیِ میلیاردی مدیری و دیگران!

اما اگر بخواهیم برخی هنرپیشه های مطرح همچون مهران مدیری و محمدرضا گلزار را وارد این بررسی کنیم، موضوع ابعاد دیگر و متفاوتی پیدا می کند. به طوری که این دو ستاره سینما و تلویزیون هرگز در خارج از صداوسیما برنامه (استیج) اجرا نمی کنند بلکه به عکس دستمزد آنها فقط از اجرای برنامه های صداوسیماست.

مثلاٌ مهران مدیری بابت یک برنامۀ «دورهمی» ۵۰ تا ۶۰ میلیون دستمزد(بالاتر از رضا رشیدپور) دریافت کرده است. البته روزنامه هفت صبح، این مبلغ را برای مهران مدیری ٣۰ میلیون تومان در فصل اول عنوان کرده است. این در حالی است که این ارقام طی سال ها و فصل های بعد رقم دستمزدها نیز تغییر کرد. اولین بار روزنامه «فرهیختگان» بود که با انتشار گزارشی اعلام کرد تهیه‌کننده‏ برنامه‏ «دورهمی» بابت اجرای سری جدید آن رقمی معادل یک میلیارد و دویست میلیون تومان از تلویزیون طلب کرده است؛ رقمی که از طرف مرتضی میرباقری، معاون سیما تأیید شده اما مدیران بالادستی نسبت به آن اعتراض کرده ‏اند و درنهایت توافق شده هر برنامه سیصد و پنجاه میلیون تومان به تهیه‌کننده پرداخت شود و سی درصد از مبلغ تبلیغات میان‏ برنامه هم به سازندگان «دورهمی» برسد.

از طرفی طبق گزارش پرسش، محمدرضا گلزار به همین سیاق، از بابت «یک» برنامه «برنده باش» حدود ۶۰ میلیون تومان را دریافت کرده است. البته بخشی از این دستمزد مدیری و گلزار، توسط غول های «مخابراتی-سرگرمی» ایران به نام های روبیکا و توسکا و … به عنوان اسپانسرهای گردن کلفت صداوسیما تامین شده است. این هم باید اضافه کرد که احسان علیخانی هم علاوه بر میزان دستمزد وی در اجرای اسیتج که اشاره شد، برای هر برنامه تلویزیونی «عصر جدید» که اسپانسر آن یکی از شرکت های تابعه بانک ملت بود؛ مبلغ ۶۰ میلیون تومان دریافت کرد. روزنامه «هفت صبح» دستمزد رامبد جوان برای حضور در «خندوانه» را به نقل از منبعی آگاه ۳۰ میلیون تومان برای هر شب اجرا اعلام کرده است. گویا این مبلغ جمع دستمزد او از تلویزیون و نیز پولی بود که حامیان مالی برنامه برای تولید «خندوانه» وسط گذاشته بودند. در واقع بخش عمده این پول توسط حامیان مالی برنامه به رامبد جوان پرداخت می شد. هرچند این رقم از سوی جوان تکذیب شد اما هیچوقت شفاف سازی مالی اجرا در «خندوانه» صورت نگرفته است.

معضلات از کجا بروز می کند؟

بیژن نوباوه، در مصاحبه ای عنوان کرده که میزان بودجه ای که صداوسیما از دولت می گیرد، تقریبا نصف بودجه مورد نیازش است. این بحث بسیار مهمی است. چراکه سال ها قبل، دولت موظف بود تمام بودجه را پرداخت کند و حدود ۵ الی ۱۰ درصد از بودجه را صداوسیما باید از طریق تبلیغات کسب می کرد اما طی سال ها، دولت ها این عدد را جابه جا کردند و این رقم طی سال ها از ۱۰ درصد به ٢۰ درصد و حالا به ۵۰ درصد رسیده است. با این حال صدا و سیما با بودجه ۱٨۴۰ میلیاردی برای سال ٩٨، یکی از حوزه هایی است که بیشترین بودجه را از دولت می گیرد و در کنار رقم بالای دریافت تبلیغات، عدد نجومی به دست می آید که نیاز دائم مالی تلویزیون که دائما از سوی مدیران این حوزه اعلام می شود را زیر سوال می برد. اما گویا دریافت درآمد از تبلیغات برای تلویزیون بسیار به صرفه است. احتمالا همین مسیر هم بستری را فراهم می کند تا استفاده از رانت و لابی، حضور برخی از چهره ها را در تلویزیون قوت دهد و دستمزدهای نجومی را هم ساپورت کند!