دردسرهای تاجران پس از سقوط اسلام قلعه

یک روز پس از انتشار خبر تصرف گمرک اسلام قلعه توسط طالبان، اخبار ضد و نقیضی از آزادسازی این گمرک توسط نیروهای امنیتی افغانستان منتشر شد. اما سخنگوی گمرک ایران از تجار و بازرگانان درخواست کرده  تا اطلاع ثانوی از ارسال محموله‌های تجاری به مرز دوغارون خودداری کنند. بعد از تحولاتی که در اسلام قلعه به وجود آمد، کامیون‌ها و کانتینرهای ایرانی متوقف در گمرک اسلام قلعه به ایران بازگشتند. پس از سقوط گذرگاه‌هایی در مرز تاجیکستان و ازبکستان، این سومین گذرگاه مرزی افغانستان است که طالبان در یک هفته اخیر تصرف می‌کند. 

ایران و افغانستان دارای سه گمرک مرزی هستند. اسلام قلعه در ۱۲۰ کیلومتری شهر هرات یک مسیر مهم ترانزیتی بین افغانستان و ایران است که میان استان هرات و استان خراسان رضوی قرار دارد.

رایزن سابق بازرگانی ایران در افغانستان می‌گوید هیچ مانعی برای ادامه روند تجاری با افغانستان وجود ندارد و مسائل مربوط به دولت مرکزی افغانستان و طالبان مباحث داخلی مربوط به این کشور است که باید توسط خودشان نیز حل شود. محمد مهدی جوانمرد قصاب به «فراز» می‌گوید: «ما همیشه وقفه‌های کوتاه مدت داشته‌ایم. این موضوع نیز با وقفه‌ای کوتاه مدت حل خواهد شد. پیش‌بینی می‌کنیم در سه روز آینده مشکلات ورود و خروج محموله‌های تجاری حل شود.»

«عباس حقیقی» یکی از تاجران ایرانی که این‌روزها در هرات به سر می‌برد درخصوص وضعیت فعلی تاجران ایرانی و گمرک اسلام قلعه به «فراز» می‌گوید: «این‌روزها سفارت ایران و کنسولگری یکی از شلوغ‌ترین روزهای خود را سپری می‌کنند چرا که مشکلات امنیتی و گمرکات روی مردم و بازرگانان تاثیر گذاشته است و درخواست ویزا برای بازگشت به ایران بالا رفته است. دولت ایران و افغانستان باید فکری به حال صادرات دو کشور بکنند وگرنه صدای تجار در می‌آید».

به گفته فعالان اقتصادی بیشترین اجناس صادراتی به افغانستان؛ محصولات چرمی، فرش ماشینی، مواد غذایی است. توقف صادرات ایران به افغانستان، تامین کالاهای مصرفی در این کشور را به خطر می‌اندازد. چرا که عمده‌ترین اجناس صادراتی ایران به افغانستان مواد غذایی است. از طرف دیگر پس از خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، نرخ دلار در این کشور افزایش پیدا کرده است. موضوعی که روی تبادلات تجاری تاثیرگذار است.

حقیقی که خود در ۲ ماه اخیر ۵۰ هزار دلار در افغانستان سرمایه‌گذاری کرده، از وضعیت فعلی افغانستان ابراز نگرانی کرده و می‌گوید: «تنها در روزهای کرونایی حدود ۲ ماه مرزهای زمینی ایران و افغانستان بسته بود. اگر تا چند روز آینده برای این وضعیت تدبیری اندیشیده نشود، نه تنها دولت افغانستان بلکه ایران نیز متضرر خواهد شد». او در ادامه می‌گوید: «یکی از موضوعاتی که ما می‌توانیم به خوبی از آن در افغانستان استفاده کنیم، واردات گوشت قرمز است. ایران گوشت‌های برزیلی و استرالیایی وارد می‌کند در حالی که ما می‌توانیم جایگاه خوبی برای گوشت‌های افغانستان مهیا کنیم و از گوشت‌های مصرفی افغانستان استفاده کنیم. چرا که ۸۰ درصد افغانستان کشاورزی و زراعت و دامداری جریان دارد».

در این میان وضعیت گمرک ماهیرود به روال عادی خود برگشته است. گمرک ماهیرود که پس از اسلام قلعه به دست طالبان افتاده بود، حالا فعالیت تجاری خود را از سر گرفته است. استاندار خراسان جنوبی روز گذشته در نشست شورای ساماندهی مبادلات مرزی استان گفت: امنیت پایدار در مرزهای استان برقرار بوده و مرزهای خراسان‌ جنوبی کاملا امن است.

آمارها نشان می‌دهد مبادلات مرزی ایران و افغانستان طی سال‌های اخیر، افزایشی بوده و حتی با وجود شیوع کرونا و اعمال محدودیت‌ها، مبادلات مرزی همچنان ادامه داشته و دارد. بر اساس اعلام مسوولان گمرک، سال گذشته ۷.۱ میلیون تن کالا از مرز دوغارون به افغانستان صادر شده است که ۱.۹ میلیون تن آن از خراسان رضوی بارگیری شده است، همچنین از نظر ارزش بیش از ۵۰ درصد مجموع ارزش این اقلام صادراتی مربوط به کالاهای صادراتی خراسان رضوی بوده است.

اتاق تجارت و صنایع افغانستان نیز گزارش داده است که میزان صادرات ایران به افغانستان در سال گذشته حدود ۴ میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که میزان صادرات افغانستان به ایران در همین زمان بین ۴۰ تا ۵۰ میلیون دلار بوده است. رییس کل سازمان توسعه تجارت ایران پیش‌بینی کرده بود تا پایان سال ۱۴۰۰ رقم صادرات ایران به افغانستان به ۵ میلیارد دلار برسد. سال ۹۸ نیز ایران با صدور کالا به ارزش یک میلیارد و ۲۴۷ میلیون دلار به افغانستان، جایگاه اول صادرات به این کشور را از آن خود کرده بود.

پایانه مرزی دوغارون و گمرک دوغارون در ۱۸ کیلومتری شهر تایباد و هم‌جوار با افغانستان، با قدمتی ۱۰۰ ساله، در زمره پنج گمرک برتر کشور و فعال‌ترین گمرک خراسان رضوی پس از گمرک مشهد و تنها گمرک مستقل این استان است که تمام ترانزیت کالا به افغانستان از طریق آن صورت می‌گیرد. بیشترین حجم کار این گمرک، ترانزیت کالا از طریق بندرعباس است و کالاهای تجار افغانستانی، پاکستانی و گاه هندی و دیگر ملل همسایه افغانستان از طریق کشورهای حوزه خلیج فارس به گمرک‌های بندرعباس، بندر لنگه و دیگر گمرک های مرزی آن کشورها منتقل و از آنجا به گذرگاه رسمی دوغارون ترانزیت می‌شود.