بلاتکلیفی کرونایی دانشجویان ایرانی در چین

 «بچه‌ها! نگران نباشید. ما به خاطر شما به اینجا آمده‌ایم و می‌خواهیم شما را به ایران برگردانیم.» همین دو جمله از زبان خلبان آن پرواز خاص، کافی بود تا دانشجویان بعد از دو هفته سراسر اضطراب، یک نفس راحت بکشند... انگار همین دیروز بود که خبر بازگشت دانشجویان ایرانی در چین با یک پرواز اختصاصی در روزهای دلهره‌آور بعد از شیوع ویروس کرونا در این کشور منتشر شد. ایران، اولین کشوری بود که برای دانشجویانش در چین قرنطینه‌شده مواد غذایی تهیه کرد و اولین کشوری هم بود که اقدام به برگرداندن دانشجویانش از چین کرد و این موضوع، حسابی باعث خوشحالی بچه‌های ایرانی شد و به کاهش نگرانی‌شان کمک کرد.

اما حالا و بعد از گذشت یک سال و نیم از آن روزها، خبر می‌رسد این دانشجویان در شرایط ناخوشایندی قرار دارند؛ البته نه به لحاظ سلامتی یا اقامتی بلکه به لحاظ شرایط تحصیلی. ماجرا از این قرار است که با وجود موفقیت چین در کنترل کرونا و بازگشت شهرهای آن به وضعیت عادی، دانشجویان ایرانی هنوز نتوانسته‌اند مجوز بازگشت به چین و از سر گرفتن تحصیل در دانشگاه خود را دریافت کنند. در این شرایط، تکیه صرف بر آموزش آنلاین و تئوری، آینده تحصیلی این دانشجویان را در پرده‌ای از ابهام قرار داده و آنها را برای پیگیری از نهادهای ایرانی و چینی به تکاپو انداخته است. «سمیرا نعمتی» و «مجتبی شیرین زاده»، دو دانشجویی بودند که در روزهای گذشته در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس، به تشریح مشکلات و درخواست‌های دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در چین در این بلاتکلیفی طولانی پرداختند.

تعطیلاتی که تمام نشد!

برای «سمیرا نعمتی» و گروهی از دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در چین، ماجرای بازگشت به ایران، با آنچه در ابتدای این گزارش آمد، متفاوت بود. او برای روایت این قصه کشدار، برمی‌گردد به زمستان 2 سال قبل و می‌گوید: «سفر ما به ایران، طبق روال هر ساله و در تعطیلات زمستانی چین انجام شد. ما و گروهی دیگر از دانشجویان اوایل ژانویه 2020 (دی ماه 1398) برای یک مسافرت 20، 25 روزه راهی تهران شدیم؛ یعنی در روزهایی که هنوز خبری از شیوع کرونا و قرنطینه در چین نبود. برای یک ماه بعد بلیط برگشت داشتیم اما یک‌دفعه همه‌چیز به هم ریخت. شیوع گسترده کرونا در چین شروع شد و کم‌کم تمام دنیا ازجمله ایران هم گرفتار این ویروس شد. اوایل، پرواز برگشت ما را یک ماه یک ماه عقب می‌انداختند اما از یک جایی به بعد، پروازها به‌کلی و برای مدت نامعلوم لغو شد. حتی بعد از اینکه چین موفق به مهار کرونا شد و فعالیت‌های عادی در شهرهایش از سر گرفته شد، باز هم مرزهایش را به روی مسافران باز نکرد.

چه ما که برای تعطیلات به ایران آمدیم و چه دانشجویانی که چند هفته بعد به‌دلیل شرایط بحرانی چین با شیوع کرونا این کشور را ترک کردند، به‌یکباره با وضعیتی مواجه شدیم که هیچ تصوری از آن نداشتیم. ما بدون انجام هیچ اقدام بلندمدتی، از چین به ایران آمدیم و امیدوار بودیم بعد از مدت کوتاهی به محل تحصیل و کار و زندگی‌مان برمی‌گردیم. اما اینطور نشد. سفر یک ماهه یا چند ماهه ما به اقامت یک سال و نیمه تبدیل شده که هنوز هم مشخص نیست تا چه زمانی ادامه خواهد داشت. حالا تمام اثاثیه زندگی، مدارک و وسایل شخصی ارزشمند ما در خوابگاه و خانه‌های اجاره‌ای‌مان در کشور چین باقی مانده و معلوم نیست چه بر سر آنها می‌آید.»

وقتی برای همه ویزا صادر می‌شود اما برای دانشجویان، نه!

«ماجرا از وقتی پیچیده‌تر شد که صدور ویزاهای بازرگانی و کاری از طرف چین از سر گرفته شد اما این کشور باز هم حاضر به صدور ویزا برای دانشجویان نشد. از مدتی قبل، بازرگانان و تجار و افرادی که برای کار به چین می‌روند، دیگر مشکلی برای سفر به این کشور ندارند و حتی می‌توانند همراه با خود ببرند اما دانشجویان امکان سفر به چین برای ادامه تحصیلات خود را ندارند! الان 3 ترم است ما تمام واحدهای درسی را به‌صورت آنلاین و صرفاً تئوری می‌گذرانیم و این شرایط اصلاً قابل قبول نیست.»

دانشجویان ایرانی در چین البته در این مدت دست روی دست نگذاشته‌اند و این موضوع را از نهادهای مختلف پیگیری کرده‌اند: «از شهریور پارسال و قبل از شروع ترم جدید تحصیلی، شروع به پیگیری کردیم. کلی نامه به سفارت چین در ایران، وزارت امور خارجه، وزارت علوم و وزارت بهداشت نوشتیم و حدود 400 نفر زیر این نامه‌ها را امضا کردیم تا به مشکل‌مان رسیدگی شود اما متاسفانه هنوز به نتیجه نرسیده و پاسخی دریافت نکرده‌ایم.»

به جای حضور در آزمایشگاه و سالن تشریح، پشت لپ‌تاپ نشسته‌ایم!

اما نگرانی اصلی این دانشجویان معترض چیست؟ سمیرا نعمتی که دانشجوی سال دوم مقطع phd رشته فیزیک در دانشگاه Uestc در شهر «چنگدو» است، در پاسخ به این سئوال می‌گوید: «دانشجویان تحصیلات تکمیلی، باید واحدهای عملی متعددی را بگذرانند. برای مثال، من در رشته فیزیک برای تعدادی از درس‌ها نیاز به آزمایشگاه دارم. چطور می‌شود این واحدها را به‌صورت آنلاین و غیرحضوری پاس کرد؟ همین حالا سوپروایزر من، پروژه‌ام را مسکوت گذاشته و ادامه آن را به وقتی موکول کرده که در دانشگاه حضور داشته باشم. دقیقاً به همین دلیل، وضعیت برای دانشجویان رشته‌هایی مثل پزشکی هم بسیار سخت است.»

«مجتبی شیرین زاده»، دانشجوی پزشکی در شهر «ووهان» چین هم وارد بحث می‌شود و در تشریح این وضعیت بغرنج می‌گوید: «دانشجویان پزشکی برای گذراندن واحدهای درسی به حضور در آزمایشگاه و بیمارستان نیاز دارند. 2 سال آخر پزشکی، شما باید درس‌ها را به صورت کلینیکال و با حضور در بیمارستان، سالن تشریح و... پاس کنید. باید نحوه ویزیت و درمان بیماران را از نزدیک ببینید و یاد بگیرید. باید در فضای آزمایشگاه حاضر شوید، وسایل را در دست بگیرید و شخصاً آزمایش‌ها را انجام دهید. اما ما در 3 ترم گذشته فقط درس‌ها را به صورت تئوری و آنلاین پاس کرده‌ایم. مگر می‌شود واحدهای آزمایشگاهی را با ارائه چند فایل پاورپوینت و ورد برای دانشجو برگزار کرد؟ این شرایط برای دانشجویان پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی، مشترک است. مدام به ما وعده و وعید می‌دهند که: «وقتی برگشتید دانشگاه، این واحدها را برایتان ارائه می‌دهیم» اما چه زمانی؟ معلوم نیست. این مسائل در شرایطی مطرح می‌شود که در همین مدت، تعدادی از دانشجویان فارغ‌التحصیل شدند. پس تکلیف آنها چه می‌شود؟!»

در ایران، چین و همه‌جا کلاس‌ها برقرار است...

«با فروکش کردن نسبی شیوع کرونا و شروع واکسیناسیون، در بعضی کشورها مثل آلمان، دانشجویان با رعایت پروتکل‌ها در دانشگاه حضور پیدا می‌کنند. حتی درباره دانشگاه‌های کشور چین هم، دانشجویان بعضی کشورها مثل کره جنوبی آزادانه در رفت‌وآمد هستند. اما با اینکه سازمان بهداشت جهانی، رعایت پروتکل‌های بهداشتی، ارائه نتیجه منفی تست PCR و گواهی واکسیناسیون را شرط مسافرت تعیین کرده اما کشور چین به درخواست‌های ما برای بازگشت به دانشگاه جواب نمی‌دهد و ما همچنان در بلاتکلیفی هستیم! این در حالی است که چین اولین کشوری بود که توانست کرونا را کنترل و مهار کند و الان هم با واکسیناسیون گسترده، جمعیت قابل‌توجهی از مردم کشورش را واکسینه کرده‌است. آن دسته از دوستان ما که به ایران برنگشتند و در دوران کرونا هم در چین ماندند و با هم در تماس هستیم، می‌گویند شرایط در چین کاملاً عادی است، مردم راحت در شهر رفت‌وآمد و فعالیت می‌کنند و اثری از همه‌گیری کرونا وجود ندارد. در این شرایط، برای ما عجیب است چرا همه ویزای سفر به چین دریافت می‌کنند جز دانشجویان؟! در همین حال، همکلاسی‌های ما دارند در آزمایشگاه و سالن تشریح به‌صورت حضوری و عملی درس‌ها را آموزش می‌بینند اما ما...»

مجتبی از دانشجویان ایرانی هم سراغ گرفته تا ببیند وضعیت تحصیل آنها در دوران کرونا چطور است: «حتی دوستان‌مان در ایران هم می‌گویند برای واحدهای عملی در دانشگاه حاضر می‌شوند. در صحبت‌هایی که با آنها داشتیم، می‌گفتند: اوایل کلاس‌هایمان تعلیق شد اما به‌مرور با گروه‌بندی، با تعداد افراد کمتر و با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، واحدهای حضوری برگزار شد... در این میان، فقط ما از کلاس‌های حضوری محروم شده‌ایم.»

هزینه حضوری، آموزش مجازی

کیفیت تحصیل و آموزش که دغدغه اصلی دانشجویان ایرانی در چین است، به جای خود. اما یک موضوع دیگر هم حسابی برای این جوانان هموطن، آزاردهنده شده است. مجتبی شیرین‌زاده با اشاره به هزینه سنگین تحصیل در خارج از کشور می‌گوید: «ما هزینه سنگینی برای تحصیل در چین می‌پردازیم. برای مثال، دانشجویان پزشکی سالانه حدود 40 هزار یوان و دانشجویان دندانپزشکی سالانه حدود 50 هزار یوان شهریه پرداخت می‌کنیم که با یوان 4000-3900 تومانی، چیزی حدود 160 تا 200 میلیون تومان می‌شود! طبیعتاً ما این هزینه را برای دریافت مجموعه‌ای از آموزش‌های مختلف تئوری و عملی پرداخت می‌کنیم اما 3 ترم است فقط خدمات تئوری دریافت می‌کنیم که کیفیت آن هم آنطور که باید و شاید نیست. در این شرایط، ما از دانشگاه درخواست کردیم از ما شهریه نگیرند یا با توجه به محرومیت‌مان از کلاس‌های عملی، حداقل برایمان تخفیف قائل شوند. اما برخورد خوبی با ما نشد. نه این درخواست را پذیرفتند و نه جواب درستی درباره زمان پایان این وضعیت بلاتکلیفی به ما دادند.»

سمیرا نعمتی هم در تکمیل این بحث می‌گوید: «من دانشجوی بورسیه هستم و کمک‌هزینه تحصیلی دریافت می‌کنم. اما با شرایطی که پیش آمده، در این 3 ترم کرونایی، از این کمک‌هزینه محروم بوده‌ام. می‌گویند بعد از برگشت به چین، این مبلغ به من تعلق می‌گیرد، اما در این شرایط هیچ‌چیز مشخص نیست. در همین مدت، یکی از دوستان ما با دفاع از پایان‌نامه‌اش به‌صورت آنلاین، فارغ‌التحصیل شد و عملاً تحصیلش در دانشگاه چین تمام شد. دقیقاً سال بعد، من در این شرایط خواهم بود. با این اوصاف، واقعاً نمی‌دانم وضعیت تحصیلم، بورسیه و پایان‌نامه‌ام چطور خواهد شد...»

قسمتی از بخشنامه وزارت علوم درخصوص مدت زمان اقامت دانشجویان در کشورهای خارجی

هیچ‌کس نگران ارزشیابی مدارک ما نیست؟!

«اگر از همه این موارد بتوان چشم‌پوشی کرد، از کنار محدودیت‌ها و مشکلات قانونی که در آینده نزدیک می‌تواند برایمان ایجاد شود، نمی‌توانیم بی‌تفاوت عبور کنیم. بنابر بخشنامه تحصیلات خارجی وزارت علوم ایران، هر دانشجوی شاغل به تحصیل در دانشگاه‌های کشورهای خارجی باید مدت زمان مشخصی از دوره تحصیل خود را در کشور مقصد حضور داشته باشد و تعداد مشخصی از واحدهای درسی را به‌صورت حضوری در دانشگاه پاس کند. در غیر اینصورت، اگر بخش زیادی از دوره تحصیل یا تمام آن را به‌صورت مجازی و آنلاین بگذراند، مدرک او قابل ارزشیابی در سیستم آموزش عالی ایران نخواهد بود. بنابر آنچه گفته شد، الان مدارک تحصیلی اغلب ما در معرض این تهدید است.» نعمتی مکثی می‌کند و در ادامه می‌گوید: «برای مثال، خود من که دانشجوی سال دوم phd فیزیک هستم، فقط 6 ماه در چین حضور داشتم و یک‌ترم را به‌صورت حضوری گذراندم. 3 ترم بعدی را به دلیل شرایط کرونا در ایران بوده و واحدهای درسی را به‌صورت مجازی و آنلاین پاس کرده‌ام. شرایط یک سال باقیمانده از دوره تحصیلی‌ام هم نامشخص است. با این اوصاف، وضعیت مدرک تحصیلی من و ارزشیابی و معادل‌سازی آن در ایران چه خواهد شد؟»

شیرین زاده هم با تاکید بر اینکه این موضوع، دغدغه بزرگی برای دانشجویان شاغل در چین است، می‌گوید: «به هر حال، اغلب ما قرار است بعد از پایان تحصیلاتمان به ایران برگردیم و همین‌جا مشغول کار شویم. بنابراین مدارک تحصیلی‌مان منطبق با قواعد سیستم آموزش عالی ایران سنجش و ارزشیابی خواهد شد. ما از همین حالا نگران بالا رفتن تعداد واحدهای درسی مجازی در دوره تحصیلی‌مان در ایام کرونا و ایرادی که سیستم آموزش عالی ایران در آینده به این موضوع بگیرد، هستیم.»

نمی‌دانیم سازمان نظام وظیفه تا کجا با ما همراهی خواهد کرد...

دانشجویان پسر شاغل به تحصیل در چین علاوه‌بر مشکلات عمومی این دانشجویان در دوره بلاتکلیفی کرونایی، یک دغدغه بزرگ دیگر هم دارند که عبارت است از وضعیت نظام وظیفه. مجتبی شیرین زاده گریزی هم به این موضوع مهم می‌زند و می‌گوید: «ما دانشجویان پسر با استفاده از معافیت تحصیلی، امکان ادامه تحصیل و رفت‌وآمد بین دو کشور را پیدا کرده‌ایم. قانون در این زمینه می‌گوید شما با استفاده از معافیت تحصیلی، هر سال 4 ماه می‌توانید در داخل ایران اقامت کنید و 3 بار از مرز ورود و خروج داشته باشید. الان با توجه به شرایط کرونایی و بسته بودن مرزها، سازمان نظام وظیفه لطف کرده و یکی دو بار مهلت اقامت ما در ایران را تمدید کرده که در آخرین مورد، اقامت ما تا پایان شهریور 1400 تمدید شده است.

اما نگرانی ما این است که اگر به احتمال یک درصد سازمان وظیفه بعد از شهریور این مهلت را تمدید نکند، یک مشکل به مشکلات ما اضافه خواهد شد. در این صورت مجبور خواهیم شد در پایان شهریور از کشور خارج شویم و مثلاً 90 روز در ترکیه اقامت کنیم، یک ماه در کشور دیگر و... و به‌این‌ترتیب عملاً خانه‌به‌دوش می‌شویم. سازمان نظام وظیفه نهایت همکاری و لطف را نسبت به ما داشته اما ما هر 6 ماه به 6 ماه واقعاً این نگرانی را داریم که چه خواهد شد؟ با گسترش واکسیناسیون در جهان، نگرانیم که اگر اکثر کشورها مرزهایشان را باز و دانشگاه‌ها را دایر کنند و فقط چین دانشجویان را نپذیرد، تصمیم سازمان نظام وظیفه نسبت به شرایط ما چگونه خواهد بود؟»

آخرین مراسم روز دانشجو قبل از شیوع کرونا(سال 2019) در سفارت ایران در پکن با حضور دانشجویان ایرانی و آقای کشاورززاده(سفیر ایران در چین)

انصراف و بازگشت به ایران، گزینه‌ای که حالا خیلی‌ها به آن فکر می‌کنند

 «بدتر از همه این است که پایان این وضعیت بلاتکلیفی معلوم نیست. هر ترم، یک هفته قبل از شروع کلاس‌ها به ما اعلام می‌شود کلاس‌ها آنلاین است یا نه. خب در این فرصت محدود، امکان هیچ کاری وجود ندارد. اولویت ما این است که مرزها باز شود و به دانشگاه‌هایمان برگردیم اما اگر مدت زمان مناسبی قبل از شروع ترم مشخص شود همچنان آموزش آنلاین است، شاید بعضی از بچه‌ها تصمیم بگیرند تحصیلاتشان را در ایران ادامه دهند.» شیرین زاده دنبال بحثی که نعمتی باز کرده را می‌گیرد و می‌گوید: «درست است. مشکل بزرگ ما این است که چین نه جواب درستی درباره صدور ویزا به ما می‌دهد و نه به ما تاریخ می‌دهد که چه زمانی می‌توانیم به دانشگاه برگردیم.

گروهی از بچه‌ها می‌گویند اگر شرایط دانشگاه‌ها به روال عادی برگردد، ما هم برمی‌گردیم و تحصیلاتمان را ادامه می‌دهیم اما اگر قرار باشد در یکی دو سال آینده هم وضع به همین منوال باشد و ما با وجود پرداخت شهریه سنگین فقط مشمول آموزش مجازی شویم، انتقالی می‌گیریم و برمی‌گردیم ایران. اما همه اینها به اطلاع‌رسانی و تعیین وضعیت از طرف چین بستگی دارد چون فرصت ارائه درخواست انتقال به دانشگاه‌های ایران هم محدود است.»

حکایت یک بام و دو هوای چینی‌ها در موضوع دانشجویان

«ما از دی ماه سال گذشته شروع به پیگیری‌های جدی برای تعیین وضعیت تحصیلی‌مان کردیم. علاوه‌بر نامه‌نگاری‌ها، تعدادی از بچه‌ها به نمایندگی از بقیه به‌صورت حضوری به وزارت امور خارجه، وزارت بهداشت و... مراجعه و درخواست کردند به مشکل ما برای بازگشت به چین رسیدگی شود. از سفارت چین و دانشگاه‌هایمان هم موضوع را پیگیری کردیم اما متاسفانه از هیچ مرجعی پاسخ مناسب دریافت نکردیم. درست است که مرجع تصمیم‌گیرنده دراین زمینه، نهادهای ایرانی نیستند اما اگر این نهادها وارد عمل شوند و با نهادهای ذیربط چینی رایزنی کنند، حتماً تأثیر بیشتری نسبت به رسیدگی شخصی ما خواهد داشت.»

شیرین زاده با اشاره به مشکل مشابه دانشجویان چینی و اقدام سریع مسئولان این کشور در حمایت از آنها، در ادامه می‌گوید: «وقتی کشور آمریکا ویزای دانشجویان چینی شاغل به تحصیل در آن کشور را تعلیق کرد، مسئولان چینی خیلی سریع به این موضوع واکنش نشان دادند و درخواست کردند آمریکا شرایط را برای بازگشت دانشجویان چینی فراهم کند. اما مکاتبات ما با سفارت چین و دانشگاه‌های این کشور برای رسیدگی به درخواست مشابه، بی‌جواب مانده است. حالا ما از طریق خبرگزاری فارس یک بار دیگر از مسئولان وزارت امور خارجه، وزارت علوم و وزارت بهداشت کشورمان درخواست می‌کنیم به‌صورت عملی از ما – حدود 400 دانشجوی شاغل به تحصیل در چین - حمایت کنند و با پیگیری این موضوع از مقامات چینی، مقدمات بازگشتمان به دانشگاه و ادامه تحصیل‌مان در چین را فراهم کنند.»

مجموعه دانشگاهی شهر «ووهان»

برای بازگشت به دانشگاه تحت هر شرایطی آماده‌ایم

«الان بهترین زمان برای پذیرش دانشجویان خارجی است. تعطیلات تابستانی در چین شروع شده و دانشگاه‌ها تعطیل است. بنابراین محیط خلوت دانشگاه‌ها، بهترین فرصت را برای بازگشت دانشجویان و قرنطینه احتمالی آنها فراهم می‌کند.» مجتبی شیرین زاده در پایان این گفت‌وگو و در تکمیل صحبت‌های سمیرا نعمتی می‌گوید: «ما حاضریم تمام ملاحظات بهداشتی مدنظر چین را مراعات کنیم؛ نتیجه منفی تست PCR ارائه دهیم، چنانچه نیاز به واکسیناسیون باشد، موضوع را از مسئولان وزارت بهداشت ایران پیگیری کنیم و با تزریق واکسن مورد تأیید چین، راهی این کشور شویم و حتی قرنطینه دو هفته‌ای را حتی با هزینه خودمان در چین سپری کنیم. تمام این کارها به این دلیل است که می‌خواهیم این بلاتکلیفی تمام شود و با بازگشت به چین بتوانیم تحصیلاتمان را در شرایطی مناسب و باکیفیت در دانشگاه ادامه دهیم.»

منبع:فارس