جواد اوجی؛ از دور زدن تحریم تا وزارت نفت!

جواد اوجی در شرایطی برای تصدی وزارت نفت پیشنهاد شده است که ایران یکی از بدترین شرایط فروش نفت خود را در چهار دهه اخیر را پشت سر می‌گذارد. اوجی وزیر پیشنهادی نفت دولت سیزدهم، رئیس سابق شرکت ملی گاز و معاون وزیر نفت در دولت بهار بود. برخی رسانه‌های تخصصی نفت از جمله نفت نوین نوشته‌اند که او از سمت رستم قاسمی، وزیر نفت دولت محمود احمدی‌نژاد، مامور انتقال شمش‌های طلا به کشورهای همسایه برای تهاتر کالا به کالا و دور زدن تحریم بود. او همچنین آبان سال گذشته به لیست اشخاص تحت‌تحریم وزارت خزانه‌داری ایالات‌متحده افزوده شد.

نگاهی به سوابق او نشان می‌دهد که اوجی در کنار مدیریت در بالاترین سطوح وزارت نفت، در شرکت‌های حوزه انرژی زیرمجموعه نهادهای عظیم اقتصادی چون بنیاد‌مستضعفان‌ انقلاب اسلامی، ستاد اجرایی فرمان‌امام، شرکت سرمایه‌گذاری تامین‌اجتماعی‌(شستا) و آستان قدس‌رضوی را هم در رزومه کاری خود دارد.

از مهم‌ترین سمت‌هایی که جواد اوجی در کارنامه کاری خود دارد، می‌توان به مدیرعاملی و نایب‌رییسی هیات‌مدیره هلدینگ نفت و گاز توسعه پترو مفید (زیر‌مجموعه ستاد اجرایی فرمان امام) از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶، مدیرعاملی گروه اقتصاد مفید (زیرمجموعه ستاد اجرایی فرمان امام) از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸، ریاست هیات‌مدیره هلدینگ شرکت سرمایه‌گذاری صنایع پتروشیمی (زیرمجموعه هلدینگ تاپیکو‌-‌شستا) از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ و مدیرعاملی هلدینگ انرژی‌گستر سینا (زیرمجموعه بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی) از سال ۱۳۹۸ تاکنون اشاره کرد. وی همچنین در فاصله سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲ عضو هیات‌امنای دانشگاه صنعت نفت بوده، از سال ۸۸ تا ۹۲ نیز در هیات‌رئیسه صندوق بازنشستگی صنعت نفت حضور داشته و از سال ۱۳۹۸ تاکنون نیز عضوی از هیات‌مدیره شرکت نفت و گاز رضوی (متعلق به آستان‌قدس‌رضوی) بوده است.

جواد اوجی در رزومه خود سمت‌هایی چون کارشناس اداره مهندسی نفت و کارشناس ارشد اداره ارزیابی مخازن نفت و گاز شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب اهواز، کارشناس مهندسی حفاری، ریاست اداره مهندسی پتروفیزیک شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، سرپرستی اداره ارزیابی مخازن نفت و گاز شرکت بهره‌برداری نفت و گاز زاگرس‌جنوبی، ریاست مهندسی نفت شرکت بهره‌برداری نفت و گاز زاگرس جنوبی، مدیرعاملی و نایب‌رئیسی هیات‌مدیره شرکت بهره‌برداری نفت و گاز زاگرس‌جنوبی را هم دارد.

 او که عضو هیات امنای دانشگاه صنعت نفت نیز است، بیشترین دغدغه‌ای که با رسانه‌ها مطرح کرده است توسعه میادین گازی و تقویت ارزآوری از این حوزه بوده است. او همچنین به نفت ما گفته است که نیروگاه‌های ایران متنوع نیستند و بر توسعه نیروگاه‌های اتمی و بادی تاکید کرده است.

برنامه جواد اوجی چیست؟

برنامه جواد اوجی به‌عنوان وزیر نفت پیشنهادی دولت سیزدهم برای اداره صنعت نفت در پنج فصل شامل فصل نخست «مقدمه»، فصل دوم «برخی از اسناد بالادستی مرتبط با صنعت نفت حاکم بر برنامه پیشنهادی»، فصل سوم «چالش‌های اساسی پیش روی صنعت نفت»، فصل چهارم «اقدامات اساسی و فوریت‌دار در صنعت نفت» و فصل پنجم «اقدامات راهبردی و عملیاتی وزارت نفت با لحاظ نمودن اولویت‌ها» تنظیم شده است. سوابق علمی، تخصصی و اجرایی اوجی نیز در ابتدای این برنامه به‌طور کامل آمده است.

 در بخشی از مقدمه برنامه پیشنهادی جواد اوجی برای وزارت نفت دولت سیزدهم آمده است: «با وجود گذشت بیش از ۷۰ سال از زمان ملی شدن صنعت نفت، اما به دلایل مختلف داخلی و خارجی، انتظارات موردنظر از این صنعت به‌طور کامل محقق نشده است و از «ملی کردن صنعت نفت» تا استقرار «صنعت ملی نفت» مسیر طولانی و پر هزینه‌ای پیش رو قرار دارد که برای طی این مسیر ضمن آسیب‌شناسی، بایستی کل ظرفیت‌های کشور را بسیج کرد.

عوامل تأثیرگذار بر صنعت نفت که ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند را می‌توان شامل عوامل «اجرایی و تشکیلاتی، اقتصادی، حقوقی و قانونی، سیاسی داخلی و بین‌المللی، فنی و زیست‌محیطی» طبقه‌بندی کرد. یکی از ارکان اصلی تحقق اهداف وزارت نفت، تمرکز بر اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، توجه ویژه به مبارزه با فساد، اصلاح رویه‌ها و ساختارها در راستای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ با تأکید بر اصول رقابت، کوچک‌سازی و کاهش تصدی‌گری دولت استوار گردد. با اصلاح ساختار و بینش‌ها، صنعت نفت می‌تواند نقش مهمی در بهبود فضای کسب‌وکار برای کارآفرینان واقعی اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاران داشته باشد.»

طراح خط لوله اسلامی؛ طرحی بی‌سرانجام

 جواد اوجی در زمان مدیریت خود در شرکت ملی نیز از راه‌اندازی طرح‌های توسعه‌ای مانند «خط لوله اسلامی» سخن گفته بود. براساس این طرح مسیر جدیدی برای انتقال گاز ایران از سوریه به اروپا تعریف شد. اما در نهایت طرح‌های او اتفاق ویژه‌ای را رقم نزد. چرا که نه تنها گاز ایران را به اروپا نرساند که مالک یکی از بزرگترین ذخایر گاز جهان یعنی ایران، همچنان نیازمند واردات گاز در برخی مقاطع است. این خط لوله که امروزه با نام «خط ‌لوله دوستی» شناخته می‌شود هنوز نتوانسته پس از ۱۱ سال اجرایی شود.

 دور زدن تحریم

جواد اوجی در زمان وزارت مسعود میرکاظمی در دولت‌دوم محمود احمدی‌نژاد به سمت مدیرعاملی شرکت ملی گاز ایران و به معاونت وزیر نفت منصوب شد و این سمت را در زمان وزارت رستم قاسمی تا پایان دولت دهم برعهده داشت. دوران مدیرعاملی او در شرکت ملی گاز با عقد برخی از قراردادهای صادراتی همراه بود که از جمله آن‌ها می‌توان به عقد قرارداد صادرات گاز با عراق در خردادماه ۱۳۹۲ و امضای قرارداد صادرات گاز با پاکستان در پاییز ۱۳۸۹ اشاره کرد. همچنین دومین قرارداد واردات گاز از کشور ترکمنستان از طریق منطقه سرخس نیز در زمستان ۱۳۸۸ و ماه‌های ابتدایی مدیریت وی در شرکت ملی گاز بسته شد. اجرای برنامه هدفمندی یارانه‌ها در حوزه‌ حامل‌های انرژی چون گاز در شرکت ملی گاز ایران در آذر ماه سال ۱۳۸۹ نیز مربوط به دوره مدیریت وی در این شرکت است.

در دوران وزارت رستم قاسمی و با اوج‌گیری تحریم‌ها علیه ایران، جواد اوجی در زمینه دورزدن تحریم‌ها فعالیت‌هایی داشته است و از چهره‌های مورد اعتماد جناح نزدیک به دولت جدید است. برخی رسانه‌های تخصصی نفت از جمله نفت نوین نوشته‌اند که او از سمت رستم قاسمی، وزیر نفت دولت محمود احمدی‌نژاد مامور انتقال شمش‌های طلا به کشورهای همسایه برای تهاتر کالا به کالا و دور زدن تحریم بود.

وزارت نفت و چالش‌های پیش‌روی آن!

کلیدی‌ترین چالش وزارت نفت مسئله صادرات نفت‌خام است که به گفته سازمان برنامه و بودجه به ارقامی بسیار ناچیز و نزدیک به صفر رسیده و ادامه شرایط کنونی را تقریبا برای دولت آینده غیرممکن می‌کند. از طرفی واردات گاز از ترکمنستان برای رفع نیازهای کشور نیاز به بازنگری دارد. قراردادهای صادرات گاز ایران به ترکیه و عراق طی چند سال آتی به پایان می‌رسند و باید تمهیداتی برای آنان نیز اندیشیده شود. رفع مشکلات پرشمار داخلی در زمینه تامین گاز و ظرفیت تولید می‌تواند مهم‌ترین اولویت گازی اوجی باشد.

وزارت نفت به‌دلیل تحریم‌های امریکا علیه صنعت نفت ایران با مشکلات زیادی روبه‌روست. این وزارت‌خانه بخش عمده‌ای از توان تامین مالی خود را از دست داده و در جذب سرمایه‌گذار نیز موفق نبوده است. شرکت‌های تابعه این وزارت‌خانه نیز با بدهی‌های کلان مواجه هستند و بعید است بتوانند در این پروژه‌ها سرمایه‌گذاری کنند. ایران طی یک دوره طولانی، بعد از عربستان سعودی دومین کشور تولیدکننده نفت در سازمان «اوپک» بود. تحریم‌های امریکا اما ایران را به رده پنجم عقب راند. اما در جدیدترین گزارش اوپک با پشت سرگذاشتن کویت در جایگاه چهارمین تولیدکننده نفت اوپک قرار گرفت. وزارت‌خانه تحت‌مدیریت جواد اوجی باید بتواند سهم ایران در بازار جهانی نفت را باز‌پس گیرد.

از سوی دیگر از نظر فناوری و تجهیزات نیز بسیاری از تاسیسات نفتی، گازی، پالایشی کشور فرسوده شده‌اند و نیاز به ‌به‌روز‌شدن دارند که این امر با وجود مشکلات تامین مالی و سرمایه‌گذاری کنونی عملا ناممکن است و باید فکری برای آن کرد. همچنین اعتراضات کارگران پیمانی، رسمی و بدنه فنی صنعت نفت کشور نیز مشکلی است که وزارت نفت باید چاره‌ای برای آن بیاندیشد.