آمار و بیلان را باور کنیم یا دیده ها را؟!

آمارهای هفت ماهه تجارت خارجی کشور اعلام شد. آماری که نشان می‌دهد اگرچه برای دومین ماه متوالی تراز تجاری ماهانه ایران مثبت شده (تراز خالص مهر‌ماه) اما در فاصله صادرات از واردات که سال گذشته از یک میلیارد و ۴۱۷ میلیون دلار به ۲۰۰ میلیون دلار رسیده بود هنوز فرجی حاصل نشده است. ضمن آنکه آثار جانبی تحریم‌ها هنوز موانع جدی صادراتی کشور هستند و می توانند نسبت به کسری تجاری در آمارهای تجمیعی تجارت خارجی تا پایان سال جاری، هشداردهنده باشند. با این حال در مهرماه امسال ۱۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۵ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار از کشور به بازارهای هدف صادر شده است. همچنین ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار از کشورهای مختلف به ایران وارد شده است، از این‌ رو تراز تجاری کشور در مهر‌ماه مثبت ۸۰۰ میلیون دلار ثبت شده است.حجم تجارت خارجی کشور نیز در این مدت ۹ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار با وزن ۱۹ میلیون تن است. این اعداد یک نمای کلی است از آنچه در هفتمین‌ماه سال اتفاق افتاده است. اعداد و ارقامی که در کنار ارقام ادوار قبل‌جهش خود را نشان می‌دهد. اما با آنکه در عرصه سیاست های خارجی نیز شاهد گشایشی نبودیم و همانطور که پیشتر عنوان کردیم، هنوز هشدار در وضعیت اقتصادی وابسته به سیاست های بین المللی بر بستر اقتصادی کشور حاکم است، پس این رشد از چه نمادهایی سرچشمه می گیرد؟ یکی از اصلی ترین دلایل که اتفاقا دنیای اقتصاد نیز به آن اشاره کرده، تسهیل روند واردات مواداولیه کارخانه‌ها است. به بیان دیگر، طبعا با تغییر دولت، از سختگیری‌های سه سال اخیر خبری نیست. این موضوع تولید کالا و به‌تبع آن صادرات را تحت‌تاثیر قرار داده است.

جابه جایی مقاصد صادرات، باز هم چین!

اما نکته دیگری که در آمارهای جدید حائز اهمیت بوده، جابه‌جایی مقاصد صادراتی است. عراق که در دو دوره متوالی در رده نخست ایستاده بود حالا جایگاه خود را به یکی از قدیمی ترین شرکای ایران یعنی چین سپرده است. به این ترتیب، پنج مقصد مهم صادرات کالاهای ایرانی در مدت مذکور، چین با ۱۹ میلیون و ۷۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۷ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار، عراق با ۱۶ میلیون و ۹۰۰ هزار تن به ارزش ۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار، ترکیه با ۱۱ میلیون تن به ارزش ۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار، امارات با ۶ میلیون و ۶۰۰ هزار تن به ارزش ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار و افغانستان با ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تن به ارزش یک‌میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار معرفی شده است. عمده‌ترین مبادی وارداتی در هفت ماهه امسال شامل امارات با ۶  میلیون و ۹۰۰ هزار تن به ارزش ۸ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار، چین با یک‌میلیون و ۹۰۰ هزار تن به ارزش ۶ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار، ترکیه با ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن به ارزش ۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار، آلمان با ۵۱۲ هزار تن به ارزش یک‌میلیارد دلار و سوئیس با یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار تن به ارزش یک‌میلیارد دلار بوده است.

تجارت در مهر چگونه بود؟

ارزیابی آمارهای اعلام شده از سوی رئیس گمرک ایران، می تواند نویدبخش رشد تجارت خارجی باشد البته اگر بحرانِ ناتمامی چون آینده نامعلوم تحریم های ایران را نادیده بگیریم! به گفته رئیس‌کل گمرک ایران، در بازه زمانی مذکور ۹۸ میلیون و ۷۰۰ هزارتن کالا به ارزش ۵۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار بین ایران و کشورهای جهان مبادله شده است. مقایسه آمار تجارت خارجی کشور در این مدت با مدت مشابه سال ۹۹ حاکی از رشد ۵/ ۱۶ درصدی در وزن و ۴۳ درصدی در ارزش مجموع کالاهای مبادله‌شده بین کشورمان با سایر شرکای تجاری است. همچنین از کل ۹۸ میلیون و ۷۰۰ هزار تن کالاهای صادراتی و وارداتی در مدت مذکور، ۷۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تن به ارزش ۲۷ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار به صادرات اختصاص داشته که نسبت به مدت مشابه سال قبل از حیث وزن ۱۵ درصد و از لحاظ ارزش ۴۷ درصد رشد نشان می‌دهد. همچنین در هفت ماهه سال‌جاری ۲۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۲۷ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار از طریق گمرکات کشور وارد شد که در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۹ از نظر وزن ۲۱ درصد و از لحاظ ارزش ۳۸ درصد افزایش داشت. همچنین بخش اعظم کالاهای وارداتی به کشور را کالاهای اساسی، ماشین‌‌آلات و قطعات صنعتی و نهاده‌ها و اقلام واسطه‌‌ای تولید تشکیل می‌دهند.

از سرمایه گذاری مصوب خارجی تا مصائب تولیدکننده داخلی

باید گفت که قدم برداشتن در مسیر توسعه برای اقتصاد نه چندان سلامت ایران، نیاز به تحقق شاخصه هایی از جمله رشد سرمایه گذاری دارد که طی این سال ها متاسفانه چندان برای جذب آن کوشا نبوده است. این در حالی است که کشوری مانند امارات متحده عربی سرمایه گذاران خارجی را از مالیات معاف کرده و با چنین روش‌هایی سعی در تشویق خارجی‌ها دارد. هرچند تحریم‌های اقتصادی آمریکا و محدودیت‌های بانکی ایران در سال‌های گذشته باعث شده در کنار دشواری تجارت، جذب سرمایه گذاران خارجی نیز دشوار شود اما از یاد نبریم که در دوره برجام بسیاری از شرکت‌های خارجی برای حضور در اقتصاد ایران اعلام آمادگی کردند اما با بازگشت تحریم‌ها، این شرکت‌ها ریسک باقی ماندن در ایران را نپذیرفتند. پس در نهایت اصلی ترین گره اقتصاد ایران مشخص است! هرچند آمارهای اعلام شده از تجارت خارجی حتی اگر حقیقت محض هم باشند باز فاصله بین شعار ها و اعمال از زمین تا آسمان باقی است.اگر در راستای شعار حمایت از تولید ملی، کمی واقع بینانه تر وضعیت تولید کنندگان و امکانات قرار گرفته در دسترس آنان را واکاوی کنیم، رقابت در تولید، ارتقای تولید و رشد صادرات می تواند چنان ملموس شود که به آمارها و بیلان ها کوچکترین خلل و شبه ای هم روا نباشد. اما همین حالا و بر اساس دستورالعمل‌های دولت، واردات بیش از ۲۰۰۰ قلم کالا به کشور ممنوع است و این در حالی است که برخی از این کالاها به عنوان مواد اولیه یا کالای واسطه‌ای در تولیدات صنعتی موردنیاز هستند و همین موضوع برای تولیدکنندگان مشکل ساز شده است.