همکاری ایران و روسیه در نفت و گاز تا کجا پیش می رود؟

کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه تاکنون ۱۵ دور در تهران و مسکو برگزار شده است. کارگروه‌های زیرمجموعه کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور، از جمله کارگروه‌های بانکی و مالی، حمل‌ونقل، تجارت و بازرگانی، صنایع، کشاورزی، فناوری، بهداشت، مسکن و گمرک در دو سال اخیر، نشست‌های مشترکی را به‌صورت برخط برگزار و پیش‌نویس سند شانزدهمین نشست را آماده کرده‌اند.

لزوم توسعه همکاری با روسیه

توسعه همکاری‌ها و روابط ایران و روسیه مورد تاکید مسوولان دو طرف قرار گرفته، در این راستا امروز سیدابراهیم رئیسی به دعوت رئیس‌جمهوری روسیه و همسو با ارتقای دیپلماسی همسایگی و منطقه‌ای عازم این کشور شده است، او پیش از عزیمت به این سفر تاکید کرد که تقویت همکاری تهران و مسکو در مجامع سیاسی و اقتصادی منطقه‌ای ضروری است و به‌دنبال برقراری و تقویت ارتباط‌ با همه همسایگان به‌ویژه کشور روسیه در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و تجاری هستیم و این سفر می‌تواند نقطه عطفی برای ارتقاء و تحکیم سطح مناسبات با روسیه باشد.

او با اشاره به وجود ظرفیت‌های گسترده همکاری بین تهران و مسکو در بخش‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و انرژی هم گفت: سطح کنونی همکاری تجاری و اقتصادی برای هیچ‌کدام از دو کشور رضایت‌بخش نیست و لازم است ارتقاء یابد و به سطح بسیار بالاتری برسد و امیدواریم این سفر بتواند در جهت تأمین منافع مشترک دو کشور که در عرصه منطقه‌ای و جهانی تأثیرگذار است، گام مؤثری را به همراه داشته باشد.

وعده همکاری از سوی رقیب سرسخت ایران

شب گذشته نیز رؤسای کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه راه‌های ارتقای سطح همکاری‌های دو کشور را در زمینه اقتصادی و نفتی بررسی کردند. آنطور که وزیر نفت کشورمان اعلام کرده از یک ماه گذشته زمینه‌های همکاری در بخش‌های مختلف از جمله انرژی با شرکت‌ها و دولت روسیه بررسی شده است. از بدو ورود، نشست‌های خوبی با ریاست کمیسیون مشترک اقتصادی روسیه در حوزه‌های مختلف انرژی، راه و ترابری، جهادکشاورزی، نیرو، مواردی که در گذشته ابهامی داشته‌اند و پروژه‌هایی که شرکت‌های روس در ایران در حال فعالیت هستند، انجام و تبادل نظر شد و تصمیم‌های خوبی گرفته شد.

جواد اوجی با بیان اینکه در حوزه انرژی نیز در بخش بالادست، توسعه میدان‌های نفت و گاز و بخش پایین‌دست در توسعه پتروپالایشگاه‌ها و پتروشیمی و انتقال تجهیزات و فناوری که در صنعت نفت و گاز ایران راهبردی است، تصمیم‌های خوبی گرفته شد، گفت: دو کشور دارای ظرفیت‌های خوبی در حوزه انرژی هستند و امیدواریم با تفاهم‌ها و توافق‌هایی که در این نشست‌هایی که با وزارت انرژی روسیه، معاون نخست‌وزیر روسیه و شرکت‌های مختلف و بزرگ روسیه انجام شد، به‌زودی این موارد به امضای قرارداد منجر شود.

از سوی دیگر در نشست با شرکت‌های بزرگ روسیه در موضوع انتقال فناوری و تجهیزات راهبردی مورد نیاز  و راهبردی صنعت نفت توافق‌های خوبی انجام شده است؛ بر این اساس نقشه جامع و کامل همکاری با روسیه تدوین شده که در اختیار این کشور قرار گرفته است و این امیدواری وجود دارد که در چارچوب این نقشه به توافق و قراردادهای جدیدی دست یافته شود.

بر این اساس ایران و روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر گاز جهان می‌توانند با هم در این بخش (گاز)  همکاری کنند و روز گذشته هم پیشنهادهای خوبی در این زمینه ارائه شد، ایران با توجه به زیرساخت‌های موجود آمادگی خود را برای تجارت و سوآپ گاز از روسیه به ایران و دیگر کشورهای همسایه اعلام کرده است. همچنین پیشنهادهایی در زمینه تبدیل گاز به ال‌ان‌جی و صادرات در قالب آن هم ارائه شد و به گفته مسوولان، تصمیم‌های خوبی در زمینه تجارت گاز اتخاذ شده است که می‌تواند سبب تحول در منطقه شود.

همچنین مقرر شد از توان شرکت‌های روس در بخش بالادست و توسعه میدان‌های نفتی و ساخت تجهیزات و انتقال فناوری استفاده شود؛ در نتیجه شرکت‌های دو کشور می‌توانند با تأسیس کارخانه مشترک در ایران و تولید تجهیزات افزون بر استفاده در ایران، آن را صادر کنند.

یک فرصت برای ایران

در این باره جواد یارجانی - مدیرپیشین امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت -  گفت: هرچقدر همکاری‌های مشترک را با شرکت‌های مختلف بدون توجه به ملیت آن ها افزایش دهیم، خصوصا آنهایی که توانایی‌هایی را در سطح بین‌المللی دارند،  به نفع ما خواهد بود؛ درست است که صنعت نفت سابقه فعالیت ۱۰۰ ساله دارد اما این صنعت بین‌المللی و در حال پیشرفت بوده و لازم است که در سطح بین‌المللی شرایط فراهم شود و با شرکت‌هایی که تجارب و موفقیت‌هایی دارند، همکاری کنیم.

وی با تاکید بر اینکه این مساله توان داخلی ما را افزایش می‌دهد، تصریح کرد: برخی گمان می‌کنند اگر با شرکت‌های خارجی همکاری کنیم، آن‌ها اطلاعات خود را از ایرانی‌ها دریغ می کنند، درحالی که اینطور نیست، ما نمونه‌هایی داریم که شرکت‌های بزرگی که اکنون در ایران فعال هستند، از طریق همین همکاری‌ها توسعه یافته‌اند، اکنون این شرکت‌ها توانمند هستند تا جایی که حتی در خارج از کشور فعالیت می‌کنند.

مدیر پیشین امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت افزود: هر نوع همکاری با کشورهای دیگر مثبت است و امیدواریم بعد از تحریم‌های ظالمانه بتوانیم با تواناترین شرکت‌های خارجی به خصوص در قسمت‌هایی که امکانات ما از نظر مالی و سرمایه‌ای و یا از نظر تکنولوژی کم است، مانند فعالیت در دریاها، آب‌های عمیق و همینطور حوزه‌هایی که با کشورهای دیگر مشترک هستیم، گام‌های بیشتری را برداریم.

یارجانی با بیان اینکه باید فرصت را برای همکاری با شرکت‌های توانمند غنیمت شمرد و از آن استفاده کرد، تصریح کرد: روسیه نمونه موفقی در حوزه صنعت نفت در همکاری با شرکت های بین‌المللی نفت است و اگر توجه کنید بعد از فروپاشی نفت روسیه تولید این کشور از حدود ۱۲ میلیون بشکه به صفر رسید اما اکنون به حدود ۱۱ میلیون بشکه نفت رسیده است، که این مساله دلیلی جز نتیجه همکاری با شرکت‌های توانمد بین‌المللی دنیا ندارد.

وی با اشاره به رقابت روسیه با ایران در حوزه نفت، گفت: در اینکه هر کشوری به دنبال منافع خود است، شکی نیست، اما باید توجه داشت که شرکت‌هایی وجود دارند که منافع‌شان را دنبال می‌کنند، شرکت‌های روسی بسیاری در سطح بین‌المللی به دنبال توسعه همکاری‌های خود با کشورهای دیگر هستند و لازم است که ایران نیز با این شرکت‌ها در راستای منافع ملی خود همکاری داشته باشد و توانایی‌های تولید را افزایش دهد.

مدیر پیشین امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت با بیان اینکه می‌توان روابط با شرکت‌های روسی را زیر ذره‌بین قرار داد و با درنظر گرفتن ارزش‌های آن به همکاری اقدام کرد، گفت: در مورد بازار باید گفت که روسیه جزو تولیدکنندگان بزرگ نفت و گاز است و رقابت نیز وجود دارد لذا باید تمام ابعاد در نظر گرفته شود تا بتوانیم سهم از دست رفته خود را در بازار  نفت بدست آوریم.

ابهام در توسعه همکاری روسیه

این صحبت‌ها در حالی است که برخی کارشناسان معتقدند به دلیل رقابت روسیه با ایران، ممکن است این کشور همکاری‌های خود در حوزه انرژی را بیش از این با ما افزایش ندهد،  مرتضی بهروزی‌فر - کارشناس ارشد حوزه انرژی - در این باره به ایسنا، به رقابت روسیه در حوزه نفت و گاز با ایران و منفعت و ضررهای روسیه در قبال این رقابت و همکاریها اشاره  و تاکید کرد که این موضوع هم باید در نظر گرفته شود که هرگونه بهبود وضعیت نفت و گاز ایران به ضرر روسیه خواهد بود.

او با اشاره به ظرفیت‌های بالای ایران در حوزه نفت و گاز، گفت: ایران می تواند رقیب جدی برای روسیه در بازار باشد بنابراین برآوردها این است که این کشور ممکن است همکاری بسیاری با ایران نداشته باشد.

اما در مجموع سیاست ایران توسعه همکاری با روسیه اعلام شده و در این راستا گام‌هایی نیز برداشته شده است و انتظار می‌رود که با در نظر گرفتن تمام ابعاد ماجرا در این حوزه گام برداشته شود و ایران بتواند با بهره گیری از تجربیات و مزایای این کشور منافعی را برای خود بدست آورد.