درآمد نجومی صداوسیما از فوتبال؛ نظارت مجلس کجاست؟

سازمان صداوسیما ، از جمله سازمان هایی است که بودجه آن از سوی نمایندگان مجلس شورای اسلامی تعیین شده و نظارت بر نحوه اجرای بودجه بر عهده دیوان محاسبات مجلس است. مسئولان صداوسیما همواره از بودجه تخصیصی دولت ها به خود انتقاد داشتند و تلاش می کنند سهم بیشتری را نسبت به سایر سازمان ها به خود اختصاص دهند. اما انتشار تعرفه صداوسیما برای پوشش تبلیغات بازی های استقلال و پرسپولیس نشان داد، صداو سیما قادر است به تنهایی چندین برابر بودجه عمومی تخصیصی از مجلس شورای اسلامی را فقط از تبلیغات فوتبال درآمدزایی کند.

بر این اساس، بودجه صدا و سیما در قانون بودجه ۱۴۰۱ حدود ۵ هزار میلیارد تومان بوده و تخمین درآمدهای این سازمان از آگهی های تیم های استقلال و پرسپولیس، بین ۱۶ تا ۳۱ هزار میلیارد تومان برآورد شده است که با احتساب تخفیف ۵۰ درصدی، به عدد تقریبی ۸ تا ۱۰ هزار میلیارد می رسد.

به عبارت دیگر، کل درآمد صدا و سیما از آگهی های بازرگانی، دست کم بین ۵۰ تا ۶۰ همت در سال، صرفا از محل تبلیغات بازی های استقلال و پرسپولیس پیشبینی می شود. براساس اعداد منتشرشده در سایت روزنه ارتباط، میانگین هزینه هر ثانیه تبلیغ در شبکه سه حدود ۱۵۷,۷۷۸,۷۷۵ تومان است. این رقم، تابستان سال گذشته، ۳۳میلیون تومان بوده که تقریبا ۵برابر شده است.

روزنامه فرهیختگان در همین ارتباط نوشت «طبق تعرفه رسمی صدا و سیما تنها برای پخش زنده ۶۰ بازی سرخابی ها در فصل جاری تلویزیون بیش از ۳۱ هزار میلیارد تومان درآمد دارد حالا فرض کنید تلویزیون برای جذب آگهی بیشترچوب حراج به آنتن خودش بزند، فرضا ۹۰ درصد یعنی تنها ۱۰ درصد از درآمد ممکن را کسب کند رقم ناقابل ۳ هزار میلیارد تومان!»

تخلفات بودجه ای صداوسیما

مجلس شورای اسلامی در گزارش تفریغ بودجه سال۱۴۰۰ نوشته صداوسیما موظف بوده ۵۰ میلیارد تومان از درآمد ناشی از تبلیغات پخش فوتبال را به حساب خزانه واریز کند. اما مبلغ این واریزی در سال ۹۹، صفر بودهو همان سال این سازمان ۱٫۹ هزار میلیارد تومان از دولت بودجه گرفت.

بودجه صدا و سیما با افزایشی قابل توجه در سال ۱۴۰۰ به ۲٫۶ هزار میلیارد تومان رسید. همان زمان هم افزایش عجیب بودجه این سازمان خبرساز شد. به خصوص که بودجه این سازمان سه برابر دانشگاه تهران بود و معادل بودجه چند استان کشور. اما کمی بعد مشخص شد این سازمان به همین بودجه بسنده نکرده و ۱۵۰ میلیون یورو هم از صندوق توسعه ملی به صدا و سیما اختصاص یافته است.

دلیل اصلی انتقادات این بود که صدا و سیما، یک سازمان درآمدمحور است و از محل تبلیغات درآمد نجومی دارد. درآمد این سازمان از محل تبلیغات مشخص نیست. اما برخی از رسانه‌ها می‌گویند زمان برگزاری مسابقات جام جهانی هر یک ثانیه تبلیغ در صدا و سیما، ۳۸ میلیون تومان است. برخی دیگر از رسانه‌ها هم از درآمد ثانیه‌ای ۲۵ میلیون تومان خبر داده بودند.

تخلف صداوسیما در اجرای قانون

روزنامه فرهیختگان در سال۱۴۰۰ در گزارشی بررسی کرده بود که درآمد صدا و سیما از پخش تبلیغات در زمان بازی دو تیم استقلال و پرسپولیس حداقل چهار هزار میلیارد تومان و حداکثر۲۰ هزار میلیارد تومان است.

این فقط درآمد حاصل از بازی‌های دو تیم پرطرفدار فوتبال بود و درآمد بازی‌های ملی مانند بازی ایران و کره جنوبی و یا دیگر کشورها و تیم‌های داخلی لحاظ نشده بود.

اما این سازمان حاضر نشده که در سال ۹۹ سهم ۵۰ میلیارد تومانی دولت و وزارت ورزش را بپردازد. اواخر بهمن ۹۹ وزیر ورزش گفته بود: «تاکنون حتی یک ریال هم از سوی سازمان صداوسیما به این حساب واریز نشده است.»

این ماجرا در سال ۱۴۰۰ هم تکرار شده. ژاله فرامرزیان، معاون توسعه مدیریت و منابع وزارت ورزش و جوانان به ایسنا گفته بود: «سازمان صداوسیما از ابتدای سال ۹۹ تا ابتدای مهر ۱۴۰۰، درآمدهای تبلیغاتی ناشی از پخش مسابقات ورزشی را پرداخت نکرده است.»

دریافت مجوز برای برداشت از صندوق توسعه ملی

در حالی که بودجه صدا و سیما در سال ۹۹، رقمی معادل ۱٫۹ هزار میلیارد تومان بود، این سازمان از صندوق توسعه ملی نیز برداشته است. صداوسیما از صندوق توسعه ملی ۱۵۰ میلیون یورو برای توسعه کیفیت تولیدی‌های خود برداشت کرده، در حالی است که به نظر می‌رسد محتوای برنامه‌های تولیدی صدا وسیما نظر برخی از مردم را جلب نکرده است. نتایج نظرسنجی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در ایران نشان می‌دهد یک چهارم مردم ایران تلویزیون نمی‌بینند.

کادو مجلس به صداوسیما در بودجه۱۴۰۱

سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی در سال جدید با منتفع شدن از بودجه ۱۱۶ هزارمیلیارد ریالی به دنبال گسترش فراقانونی حوزه نظارت خود به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

بر اساس عبارتی که کمیسیون تلفیق بودجه مجلس به لایحه بودجه ۱۴۰۱ کشور افزود و در قانون بودجه سال آتی نیز گنجانده شده، بدون وجود مصوبه‌ی قانونی ساختار ساترا و با کنار گذاشتن وزارت ارشاد به عنوان نهاد صدور مجوز و نظارت بر محتوای منتشر شده در فضای مجازی، ساترا به عنوان ناظر بر تولید آثار حرفه‌ای در فضای مجازی تعیین شد تا از منابع ۱۱۶ هزار میلیارد ریالی حاصل از حق السهم دولت از اپراتورهای اینترنت در سال آتی منتفع شود.

افزایش دوبرابری بودجه صداوسیما در لایحه دولت رئیسی

طبق لایحه بودجه سال ۱۴۰۱، میزان بودجه تخصیص یافته به سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، ۵ هزار و ۲۸۹ میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. میزان بودجه این سازمان در سال ۱۴۰۰، برابر با ۳ هزار و ۳۸۴ میلیارد تومان بوده که نشان دهنده رشدی ۵۶ درصدی است.

این در حالی است که در دولت روحانی بودجه‌ریزی عملیاتی و تخصیص مبتنی بر عملکرد همه‌ دستگاه‌ها شده بود. موضوعی که از ریخت و پاش دستگاه ها برای هزینه از بودجه، جلوگیری می کرد.

هیات دولت در زمان حسن روحانی مصوب کرده بود «اعتبارات صداوسیما پس از تایید دو نماینده رئیس جمهور، در شورای نظارت سازمان تخصیص داده شود.». موضوعی که نظارت هر چه بیشتر بر بودجه صداوسیما را منجر می شد اما با مخالفت رسانه های اصولگرا مواجه شد.

تاکید مجمع تشخیص مصلحت بر افزایش بودجه صداوسیما

اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام در جلسه اول شهریورماه ۱۴۰۱ که به بررسی بندهای برنامه هفتم توسعه مربوط می شد، درباره اختصاص سهمی تثبیت شده از بودجه عمومی برای تامین نیازمندی‌های مالی صداوسیما به بحث و بررسی پرداختند و «تقویت و تثبیت سهم رسانه ملی از منابع بودجه عمومی دولت و تامین نیازمندی‌های مالی، فنی و پشتیبانی آن و استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود» را به اتفاق آرا مصوب کردند.

در این جلسه با تاکید بر جهاد تبیین و مقابله نظام رسانه‌ای کشور با اقدامات رسانه‌های بیگانه، اعضای مجمع مصوب کردند که «نظام رسانه‌ای و تبلیغی با محوریت توسعه و تعمیم جهاد تبیین و مقابله موثر با جنگ شناختی دشمنان و شبهه ‌افکنی و نومیدسازی رسانه‌های بیگانه، بازآرایی شود.»

کارزاری برای قطع بودجه صداوسیما

اردیبهشت ماه سال۱۴۰۱ بود که کارزاری با ۸۵۳۲۶ امضا از ابراهیم رئیسی می خواست تا در شرایط بد معیشتی مردم، بودجه صداوسیما را قطع کند تا این سازمان از محل تبلیغات، خود را اداره کند. کارزاری که از سوی ابراهیم رئیسی به آن توجه نشد و در مقابل افزایش ۵۰ درصدی بودجه صداوسیما در لایحه دولت سیزدهم را به دنبال داشت.

منتقدان می گویند صداوسیما قادر است بودجه خود را از محل تبلیغات رسانه ای تامین کند و اعطای بودجه از محل بیت المال رقم کوچکی است دربرابر کل درآمدهای صداسیما که غالب آن از تبلیغات تامین می شود. از سوی دیگر غالب نظارت دیوان محاسبات بر صداوسیما بر بودجه ای است که از سوی مجلس شورای اسلامی تصویب شده و درآمدهای نجومی این سازمان از محل تبلیغات در شعاع دورتری از نظارت های مجلس قرار دارد. چه آنکه صداوسیما سازمانی حاکمیتی محسوب شده و استفاده مجلس از ابزارهای نظارتی همچون تحقیق و تفحص تابع شرایط خاصی است که تاکنون صورت نگرفته است.