یک سوال قدیمی؛ پول نفت کجاست؟

سید احسان خاندوزی سخنگوی اقتصادی دولت صبح امروز در یک نشست خبری با اشاره به ایجاد گشایش های اقتصادی در کشور توسط دولت سیزدهم مدعی افزایش ۵ برابری درآمدهای نفتی نسبت به سال گذشته شده است. این سخن خیلی سریع تبدیل به تیتر مهمی در اخبار ایران شد. اما سوال این است که ادعای ۵ برابر شدن درآمدهای نفتی کشور در سال جاری چقدر قابل اتکا و باور پذیر است؟

سخنان متناقض وزرای نفت و اقتصاد

شواهد زیادی وجود دارد که می توانند ادعای اخیر وزیر اقتصاد را با چالش جدی مواجه کند. اول از همه اینها گزارش اوایل تیرماه وزیر نفت به مجلس است که در آنجا تاکید شده بود که منابع حاصل از فروش نفت خام و میعانات گازی در ۳ ماهه نخست امسال نسبت به سال قبل حدود ۵۰ درصد رشد داشته است.

اگر فرض بگیریم همزمان آمار وزیر نفت در اوایل تیرماه و سخنان وزیر اقتصاد در روز ۶ شهریور دارای دقت کافی است، باید این سوال را پرسید چگونه است که تا اول تیرماه درآمدهای نفتی ایران نسبت به سال قبل ۵۰ درصد رشد داشته اما ظرف ماه های تیر و مرداد این رقم یک باره ده برابر شده و به ۵۰۰ درصد رسیده است؟ آیا در این دو ماه معجزه ای رخ داده؟

گزارش دیوان محاسبات و تناقض بیشتر درباره درآمدهای نفتی

نکته دوم گزارش نیمه تیرماه دیوان محاسبات است که وقتی آن را وارد این معادله کنیم تناقض ها و سوال ها درباره اعداد و ارقام مربوط به فروش نفت زیادتر هم می شوند. در آن تاریخ دیوان محاسبات گزارش داد که در دو ماهه اول سال ۱۴۰۱ رقم وصول درآمدهای نفتی کشور کمتر از ۱۵ درصد بوده.

یعنی یک سوال دیگر این است که چطور تا اردیبهشت ماه رقم وصول درآمدهای نفتی بیش از ۱۵ درصد نشده اما به گفته وزیر اقتصاد این رقم یکباره در سه ماه بعد از آن یعنی ماه های خرداد، تیر و مرداد با جهشی بیش از ۳۳ برابر مواجه شده؟ آیا در این مدت رفع تحریم اتفاق افتاده؟ نظام بانکی و ارتباطات مالی ما متحول شده یا چه اتفاق دیگری در کار بوده؟

چرا کسی عدد دقیق درآمد نفتی را نمی گوید؟

نکته سوم این بحث این است که وزیر اقتصاد عدد دقیقی از فروش نفت ارائه نکرده که قابل قضاوت باشد. به عبارتی معلوم نیست عدد 5 برابر مورد اشاره خاندوزی دقیقا چیست. چه اینکه اعداد و ارقام عنوان شده برای فروش نفت سال گذشته کشور هم تفاوت های چشمگیری با هم دارند.

مثلا بانک مرکزی فروش نفت نیمه اول سال گذشته را ۳۶ میلیارد و ۱۰۸ میلیون دلار اعلام کرده بود. اما مرکز پژوهش های مجلس مجموع درآمدهای صادرات نفت، میعانات گازی و گاز ایران در سال ۱۴۰۰ را حدود ۱۷.۵ میلیارد دلار عنوان کرده که ۶ ماه اول آن زیر ۹ میلیارد دلار شده است. به عبارتی آمار مرکز پژوهش های مجلس یک چهارم آماری است که بانک مرکزی منتشر کرده است. بدین ترتیب باید پرسید که رقم 5 برابری افزایش درآمدهای نفتی مورد اشاره خاندوزی دقیقا ناظر به چه عدد درآمدی است؟ این چیزی است که سخنگوی اقتصادی دولت باید آن را شفاف کند.

سوال قدیمی؛ پول نفت کجاست؟

اما نکته نهایی تاثیر این افزایش درآمد است. اگر کمترین آمار موجود یعنی رقم ادعایی مرکز پژوهش های مجلس را ملاک قرار دهیم، افزایش ۵ برابری درامدهای نفتی ایران در نیمه نخست سال ۱۴۰۱ به معنای دستیابی به ۴۵ میلیارد دلار منابع جدید است. در حالیکه اگر مبنا را رقم گزارش باتنک مرکزی قرار دهیم به عدد ۳۲۴ میلیارد دلار درآمد می رسیم.

طبیعی ترین سوال این است که این درآمد کجاست و چه جایی اثر خود را نشان داده است؟  

کل منابع دلاری فروش نفت و گاز در بودجه سال ۱۴۰۱ با فرض فروش روزانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه و هر بشکه ۶۰ دلار حدود ۳۲.۸۸ میلیارد دلار است که سهم فروش نفت خام ۲۶.۲۸ میلیارد دلار، سهم فروش گاز ۳.۵۸ و منابع حاصل از فروش داخلی میعانات گازی نیز ۳ میلیارد دلار پیش‌بینی شده.

با این ترتیب و در صورت مبنا قرار دادن ادعای خاندوزی حتی با کمترین رقم احتمالات موجود یعنی عدد ۴۵ میلیارد دلار، کل درآمد نفتی پیش بینی شده کشور در سال ۱۴۰۱ تنها در همین نیمه اول محقق شده. طبیعی است که این وضع باید نتایج عملی در اقتصاد ایران داشته باشد که عبارتند از بین رفتن کامل کسری بودجه، عدم افزایش نقدینگی، عدم افزایش تورم و در نهایت تسهیل زندگی اقتصادی و معیشتی مردم. آیا چنین وضعی هم اکنون در اقتصاد کشور احساس می شود؟

اینکه گفته شود درآمدهای نفتی کشور ۵ برابر رشد داشته چطور با شرایطی که اوضاع اقتصادی همچنان در آن چشم انداز ناامید کننده ای دارد، قابل جمع است؟ به عبارتی همچنان باید این سوال ساده اما اساسی را پرسید که آن درآمدهای نفتی چند برابری کجا هستند که اثری از آنها در معیشت مردم و اوضاع اقتصادی جاری کشور دیده نمی شود؟