گاز ایران می‌تواند ناجی زمستان سخت اروپا باشد؟

رجزخوانی رسانه‌های افراطی در داخل آغاز شده است. تعدادی از رسانه‌های منتسب به جریان اصولگرایی در ایران، «زمستان سخت» احتمالی در اروپا را دلیلی برای جایگزینی گاز ایران دانسته و از همین به عنوان اهرم فشاری در مذاکرات یاد می‌کنند. اما این ادعا چقدر به واقعیت نزدیک است؟ منابع گازی ایران،‌چقدر می‌تواند کمبود گاز روسیه را در اروپا جبران کند؟

روزنامه اینترنتی فراز در این مورد با «سعید میرترابی»، کارشناس حوزه انرژی گفت‌وگو کرده است.

از روسیه گاز بخریم، گاز خودمان را صادر کنیم

میرترابی با ارایه راهکارهایی در این زمینه گفت: «به لحاظ اعداد و ارقام، تراز ایران در حوزه گاز منفی است. این که فکر کنیم یک گاز اضافی داریم که بتوانیم به سرعت به اروپا صادر کنیم امری غیر ممکن است. به هر حال شکافی که بین اروپا و روسیه و آمریکا ایجاد شده، به سادگی قابل ترمیم نیست و اروپایی‌ها به طور طبیعی به دنبال منابع جایگزین خواهند بود. در دنیای نفت، مبدا و مقصد صادرات اهمیت زیادی ندارد. اما در بازار گاز، ایران این پتانسیل را دارد که به طور مثال، مقداری گاز برای تامین مصارف داخلی در نیمه شمالی کشور از روسیه خریداری کند و گازی را که در پارس جنوبی تولید می‌کنیم، صادر کنیم. ما در گذشته نیز با شوروی مبادلات گازی داشتیم و می‌توان از این پتانسیل استفاده کرد.»

این کارشناس با اشاره به این که ایران ظرفیت تولید گاز قابل عرضه در اروپا را ندارد گفت :«ما امروز مشتری گاز روسیه نیستیم. مقدار کمی از ترکمنستان می‌خریم. اگر امروز از روسیه خریداری کنیم و یا مقدار بیشتری از ترکمنستان بخریم، گاز تولید شده در جنوب را می‌توانیم طریق خط لوله ترکیه و با تقویت ظرفیت خط لوله‌های داخلی در آینده به اروپا صادر کنیم. در گذشته سرمایه‌گذاری‌هایی در زمینه صادرات گاز به صورت ال‌ان‌جی (LNG) کردیم. اما نه منابع کافی داشتیم و نه برایمان به صرفه بود. به همین دلیل سرانجامی نداشت. اما همین نیز چاره دارد. به طور مثال، قطر ظرفیت و تاسیسات خوبی برای تولید ال ان جی دارد. می‌توانیم گاز خودمان را به قطر بدهیم، قطر این گاز را تبدیل به ال ان جی کرده و به اروپا صادر کند. حتی می‌توانیم با اروپایی‌ها وارد مذاکره شویم تا در ایران تاسیسات ال‌ان‌جی بسازند و گاز مازاد ما را با این روش صادر کنند.»

او در ادامه گفت: «همه این‌ها به شرطی اتفاق می‌افتد که با روسیه قرارداد بلند مدت خرید گاز ببندیم. اما اگر بخواهیم روی گاز خودمان حساب کنیم، ممکن نیست. ما در فصول سرد سال، عملا گازی برای صادرات نداریم. روس‌ها باید گازی را که تولید می‌کنند در نهایت بفروشند و طرف معامله این تجارت، در غیاب اروپا می‌تواند ایران باشد. ارتباط ما با روس‌ها امروز خوب است و می‌توان از این فرصت استفاده کرد.»

روسیه چرا باید به ایران گاز بفروشد؟

«سعید میرترابی »‌در پاسخ به این پرسش گفت: «روس‌ها به عنوان یک عرضه‌کننده مطمئن گاز به اروپا به اعتبار و حیثیت خودشان لطمه زده‌اند. روس‌ها تلاش کرده‌اند که رقیبی مثل ایران، وارد بازار اروپا نشود. امروز اما صحنه‌ی بازی عوض شده است. با کمی حساب و کتاب می‌توان فهمید که اروپایی‌ها مایل نیستند که به روسیه تکیه کنند. فصل سرد در اروپا نزدیک است و ممکن است به همین دلیل کمی از مواضع‌شان عقب‌نشینی کنند. اما حتی پیش از جنگ روسیه و اوکراین، از سال ۲۰۰۶ که دعواها بر سر گاز اوکراین شروع شد، سیاست‌گذاری‌های اروپا مبنی بر کاهش اتکا به روسیه کلید خورده بود. در آن زمان اختلاف نظرهایی هم بین کشورهای اروپایی وجود داشت. اما امروز، اجماعی در اروپا شکل گرفته تا وابستگی گازی به روسیه را به هر شکل ممکن به حداقل برسانند. با این تنش‌هایی که امروز به وجود آمده و در آینده وجود خواهد داشت، طبیعتا روسیه نیز با از دست دادن بازار اروپا، برای صادرات گاز چاره‌ای جز تقویت بازار در چین و بازارسازی در ایران نخواد داشت.»

گاز ایران چطور می‌تواند اهرم فشار به اروپا باشد؟!

این کارشناس در اشاره به ظرفیت‌های ایران در صادرات روزانه نفت گفت: «در مذاکرات ایران و غرب، بحث نفت هم وجود دارد. به هر حال ایران یکی از بازیگران بازار نفت است. بازار گاز در قیمت و میزان مصرف به نفت هم متکی است. این دو، انرژی‌هایی هستند که می‌توانند قابل جایگزینی باشند. به طور مثال، ما در زمستان‌ها در نیروگاه‌ها به جای نفت، از مازوت استفاده می‌کنیم. فروارده‌های نفتی در برخی بخش‌ها قابل جایگزینی است. کاهش صادرات گاز به اروپا وقتی با کاهش واردات نفت همراه می‌شود، زمستان سخت در اروپا نیز باورپذیرتر می‌شود. ایران تا پیش از تحریم‌ها یکی از تولیدکننده‌های بزرگ نفت بوده و ظرفیت صادرات روزانه ۲ میلیون بشکه را نیز دارد. در ایام سرد زمستان، مصرف نفت تا ۲ میلیون بشکه در روز نیز افزایش می‌یابد. با افزایش قیمت نفت، قیمت گاز نیز بیشتر می‌شود. بنابراین در معادله ترکیبی نفت و گاز، ایران می‌تواند قدرت بازیگری بسیار خوبی دارد.»

ظرفیت عرضه گاز ایران، از کل مدیترانه شرقی بیشتر است

او در ادامه گفت: «این به شرطی است که ما بخواهیم از این فرصت استفاده کنیم. اگر اراده نشان دهیم، نگاه ایدئولوژیک نداشته باشیم و زاویه‌های افراطی با غرب را کنار بگذاریم می‌توان از این فرصت استفاده کرد. ایران از معادله انرژی غرب حذف شده بود. ما پیش از تشدید تحریم‌ها، روزانه ۶۰۰هزار بشکه به اروپایی‌ها نفت می‌فروختیم. با امضای برجام، تعدادی از کشورهای اروپایی دوباره به خرید نفت ایران تمایل پیدا خواهند کرد. اگر همزمان از اهرم نفت و گاز استفاده کنیم، در ۳ یا ۴ سال آینده می‌تونیم در جایگاه خوبی می‌توانیم باشیم. گاز ایران در مقایسه با مدیترانه شرقی اصلا قابل مقایسه نیست. پتانسیل‌های ایران می‌تواند به سرعت به حالت بالفعل تبدیل شوند. با ایجاد بازار خوب و مطمئن در خارج و با کمی محدودیت در مصرف داخلی، می‌توانیم ظرفیت خوبی برای صادرات فراهم کنیم. ظرفیت عرضه گاز ایران، از کل مدیترانه شرقی بیشتر است. اروپا در تامین گاز، ۴۰ درصد به روسیه وابسته بود. جایگزینی گاز نیز از نظر منابع عرضه، بسیار دشوارتر از جایگزینی نفت است. اروپایی‌ها اساسا به روسیه اعتماد ندارند. تعامل حداقلی‌شان تا امروز تنها به دلیل تامین انرژی بود. اما بحران اوکراین به هیچ‌وجه برای اروپایی‌ها قابل قبول و قابل تحمل نیست. در گذشته نیز، به جز آلمان، همکاری اروپا و روسیه در حوزه انرژی سیر کاهشی داشت. امروز عدم عقب‌نشینی روسیه در اوکراین به اختلاف ۱۰ساله روس‌ها با اروپا دامن زده و از این جهت امروز شانس ما برای عرض اندام زیاد است.»