اگر کنترل کنگره به دست جمهوری‌خواهان بیفتد، قطعا بر احیای برجام تاثیر خواهد داشت

با پایان یافتن رای‌گیری در شماری از ایالت‌های شرقی و مرکزی آمریکا در شامگاه سه‌شنبه، شمارش آرا آغاز شده است و نتایج اولیه حاکی از پیشتازی جمهوری‌خواهان در انتخابات مجلس نمایندگان است. به منظور تحلیل تاثیر پیروزی جمهوری‌خواهان بر روابط میان ایران و امریکا و احیای برجام به گفت و گو نشسته‌ایم. مشروح این گفت و گو را در ادامه می‌خوانید.

*آقای احمدی! نتیجه انتخابات میان دوره ای را چگونه تفسیر می کنید؟

 اگر چه تا این لحظه (4 بعد ظهر سه شنبه) هنوز تکلیف نهایی انتخابات مشخص نشده اما همانطور که پیش بینی می‌شد، محتمل است که جمهوریخواهان اکثریت مجلس نمایندگان را به دست آورند. دمکرات‌ها نیز همچنان ممکن است بتوانند کنترل سنا را حفظ کنند. اما یک چیز قطعی است و آن اینکه سرخوشی جمهوریخواهان به ایجاد به اصطلاح "موج سرخ" در سراسر کشور محقق نشده و حزب دمکرات توانسته به خوبی با حزب جمهوریخواه رقابت کند؛ بطوریکه در بسیاری از حوزه‌های مهم و کلیدی دو حزب رقابت نزدیکی با هم داشته و در مواردی که یکی بر دیگری پیروز شده، فاصله اندک بوده است. به احتمال زیاد این رقابت نزدیک در ترکیب دو مجلس هم انعکاس خواهد داشت و شمار نمایندگان از دو حزب به هم نزدیک خواهد بود. چنین وضعیتی طبعا در سیاستگذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در کنگره و کاخ سفید، هم در حوزه سیاست داخلی و هم  در حوزه سیاست خارجی، نیز اثرات خود را خواهد داشت.

*برخی انتخابات میان دوره‌ای را همواره رفراندومی درمورد نتایج رئیس جمهور مستقر می‌دانند؛ نتایج کنونی چه تصویری به ما درمورد انتخابات آتی ریاست جمهوری می‌تواند بدهد؟

اگر انتخابات میاندوره‌ای را هم رفراندمی در مورد عملکرد رئیس جمهور حاضر بدانیم، دامنه و برد چنین رفراندومی محدود است و بیشتر می‌توان آن را هشداری به رئیس جمهور وقت دانست. در تاریخ آمریکا بسیار معمول است که حزب مستقر در کاخ سفید در انتخابات میاندوره‌ای ببازد و کنترل کنگره را از دست بدهد. اما این الزاما به معنی باخت در انتخابات ریاست جمهوری دو سال بعد نیست. مثلا کلینتون و اوباما در 1994 و 2010 اکثریت کنگره را از دست دادند اما همچنان در انتخابات دور دوم برنده شدند. لذا این انتخابات کنگره را نیز نمی‌توان شاخص قطعی برای وضعیت رقابت بر سر کاخ سفید در 2024 به شمار آورد. خاصه آنکه آن طور که نتایج تا کنون نشان می‌دهد حتی اگر نهایتا جمهوریخواهان اکثریت در هر دو مجلس را نیز ببرند، هم حزب دمکرات و هم رئیس جمهور دمکرات دچار باخت سنگینی نشده و دمکرات‌ها همچنان قابلیت رقابت موثر در 2024 برای ریاست جمهوری را خواهند داشت.

*باتوجه به نتایج فعلی، فضا برای بازگشت ترامپ تا چه حد مهیاست؟

این سوال مهمی است و شاید به اندازه نتیجه انتخابات مهم باشد. ترامپ بعد از باخت در 2020 همواره کوشیده تا موقعیت خود را به عنوان رهبر جمهوریخواهان حفظ کند و پنهان نکرده که به انتخابات 2024 نظر دارد. در همین رابطه او در انتخابات مقدماتی برای تعیین کاندیدهای حزب جمهوریخواه بسیار فعال بود و در حمایت از کسانی که به خود نزدیک می‌دانست، تردید نمی‌کرد و در مواردی هم موفق بود. در رقابت بین جمهوریخواهان و دمکرات‌ها نیز در فعالیت به نفع آن دسته از جمهوریخواهان نزدیک به خود فعال بود. اما شکست جمهوریخواهان در به راه انداختن "موج سرخ" که تا کنون قطعی است و نیز رقابتی بودن انتخابات و نزدیک بودن نتیجه نهایی را می‌توان اولین شکست برای ترامپ بشمار آورد. نتیجه نهایی همچنین مشخص خواهد کرد که چه تعداد از همفکران او، بویژه کسانی که منکر پیروزی بایدن در انتخابات 2020 هستند، پیروز خواهند شد و فراکسیون خاص ترامپ در کنگره چه تعداد خواهد بود. اگر بخش مهمی از جمهوریخواهان برنده در این انتخابات از حامیان خاص ترامپ و به اصطلاح "منکر پیروزی بایدن" باشند، ترامپ موقعیت خوبی برای 2024 خواهد داشت. البته موقعیت رقبای جمهوریخواه ترامپ هم مهم است. در این رابطه باید تواجه داشت ران دیسانتیس که یک کاندیدای قوی جمهوریخواه برای 2024 محسوب می شود در انتخابات فرمانداری در فلوریدا پیروز نمایان و بزرگی به دست آورده است بدون اینکه خود را به ترامپ بچسباند. او می تواند رقیبی جدی برای ترامپ در 2024 باشد.

*نتایج انتخابات میان دوره‌ای تا چه حد می تواند بر سیاست خارجی آمریکا تاثیر بگذارد؟

سیاست خارجی آمریکا تقریبا تماما در زمره اختیارات رئیس جمهور است. اما کنگره به جهت اینکه کنترل بودجه را در دست دارد و نیز باید گماردگان رئیس جمهور برای سمت‌های سیاست خارجی را تایید کند، می‌‌تواند بر سیاست خارجی تاثیر داشته باشد. همچنین کنگره می‌تواند برنامه‌های داخلی کاخ سفید را برای اعمال فشار در حوزه سیاست خارجی به گروگان بگیرد. رابطه با متحدان اروپایی، کمک‌های آمریکا به اوکراین و تکلیف احیای برجام از جمله مهمترین مواردی است که یک کنگره جمهوریخواه می‌تواند تا حدودی بر آنها تاثیر داشته باشد. یک کنگره محافظ کار بطور کلی می‌تواند در جهت عکس متحدان اروپایی که عمدتا لیبرال دمکرات هستند، عمل کند و به عنوان مثال فشار مضاعفی بر متحدان اروپایی برای هزینه کردن بیشتر در امور دفاعی باشد. در موضوع اوکراین محتمل است که یک کنگره محافظه کار مشکلاتی برای دولت بایدن جهت تخصیص بودجه برای حمایت از اوکراین ایجاد کند. کوان مک کارتی که محتمل است رئیس آینده مجلس نمایندگان بشود، اخیرا گفته بود که دیگر چک سفید به کاخ سفید برای حمایت از اوکراین نخواهند داد. البته او بعدا گفته خود را قدری تعدیل کرد.

*یک کنگره جمهوریخواه بر احیای برجام چه تاثیری می تواند داشته باشد؟

کنترل کنگره اگر به دست جمهوریخواهان بیافتد، قطعا بر احیای برجام تاثیر خواهد داشت اما تعیین کننده نخواهد بود. چرا که همانطور که در پاسخ به سوال قبلی گفتم، سیاست خارجی در حوزه اختیارات رئیس جمهور است. همانطور که در 2015 دیدیم، به رغم اینکه سنا و مجلس نمایندگان به اکثریتی قابل توجه درکنترل جمهوریخواهان بود، اما اوباما همچنان توانست برجام را برغم مخالفت آنها نهایی کند. اما تاثیر منفی یک کنگره جمهوریخواه بر اجرای برجام از دو جهت خواهد بود؛ یکی جو عمومی منفی‌تر علیه برجام که در اثر افتادن کنگره به دست جمهوریخواهان ایجاد خواهد شد و اهرم فشار مضاعف کنگره بر ضد کاخ سفید و از جمله امکان ایذا و اذیت کاخ سفید در حوزه‌های دیگر به قصد گرفتن امتیاز در مورد برجام و دوم از جهت نقش قانون اینارا  INARA. مطابق این قانون رئیس جمهور باید هر توافقی در حوزه هسته‌ای با ایران را برای رد یا قبول به کنگره بفرستد. اگر چه برای رد توافق احتمالی برجام به رای دو سوم اعضای کنگره برای عبور از سد وتوی رئیس جمهور نیاز خواهد بود، اما یک کنگره جمهوریخواه به اشکال مختلف می‌تواند از این قانون برای ایجاد مشکل استفاده کند. بطور کلی می‌توان گفت که به‌رغم یک کنگره جمهوریخواه احیای برجام همچنان ممکن خواهد بود هر چند دشوار.