سانحه‌سازی در راه‌آهن شرق؟ | جدال کنسرسیوم ریلی افغانستان با راه‌آهن ایران!

با وجود عدم قطعیت در مورد منبع و صحت و سقم ویدیو، این موضوع به شدت مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت و باعث شد که راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران به سرعت واکنش نشان دهد و بیانیه‌ای در این خصوص صادر کند.

در ادامه ویدیویی که در فضای مجازی به صورت گسترده واکنش‌ها را برانگیخته است را می‌بینید:

شروع چالش‌ها

در اردیبهشت ۱۴۰۳، موضوع کنسرسیوم توسعه ریلی افغانستان که شامل همکاری بین ایران و افغانستان است، در رسانه‌های ایرانی و بین‌المللی بازتاب گسترده‌ای داشت. این کنسرسیوم با هدف توسعه و بهره‌برداری از پروژه‌های ریلی در افغانستان تشکیل شد. این کنسرسیوم و توسعه‌های اخیر آن، به عنوان گامی مهم در راستای تقویت ارتباطات اقتصادی و تجاری در منطقه تلقی می‌شود، به ویژه با توجه به اهمیت راه‌آهن در حمل و نقل کالا و ارتباط با بنادر ایران از جمله بندر چابهار. چالش‌های اصلی در رابطه با کنسرسیوم توسعه ریلی افغانستان شامل مسائل حقوقی و اجرایی مرتبط با عبور محموله‌های تجاری افغانستان از ایران، مشکلات مدیریتی و ناهماهنگی‌ها بین مقامات محلی ایران و افغانستان، و همچنین پیچیدگی‌های فنی و لجستیکی پروژه‌های ریلی بود. یکی از چالش‌های جدی این کنسرسیوم زمانی پیش آمد که اولین محموله‌های تجاری افغانستان به مقصد ترکیه بدون اخذ مجوز‌های لازم از گمرک و نیرو‌های مرزی ایران عبور کرد. این موضوع باعث نگرانی مسئولان ایرانی شد و اعلام کردند که برای عبور محموله‌های بعدی باید مجوز‌های قانونی لازم اخذ شود.

ادامه اقدامات غیرقانونی

شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در واکنش به اقدامات غیرقانونی عوامل شرکت خصوصی «کنسرسیوم ریلی افغانستان» بیانیه‌ای صادر کرده و تاکید کرده است که هرگونه تجاوز به حریم ریلی کشور را تحمل نخواهد کرد. در این بیانیه آمده است: ورود هرگونه وسایل نقلیه ریلی مانند لوکوموتیو و واگن به حریم ریلی ایران تنها با مجوز و تحت قوانین راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران مجاز است، هیچ فرد یا شرکت ایرانی یا غیرایرانی از این قاعده مستثنی نیست. این بیانیه به اقدام غیرقانونی کنسرسیون ریلی افغانستان اشاره کرده است؛ اخیراً، عوامل کنسرسیوم ریلی افغانستان به حریم ریلی ایران تجاوز کرده و پس از ممانعت همکاران فنی و حفاظتی، به پرسنل راه‌آهن ایران حمله کرده و شیشه خودروی آن‌ها را شکسته‌اند. این شرکت بدون مجوز، به طور غیرقانونی اقدام به تصرف ایستگاه «میوتک» در ایران کرده و با شکستن قفل ساختمان، وارد آن شده است.

این بیانیه در خصوص کلیپ منتشر شده در فضای مجازی مبنی بر ایجاد سانحه برای یک لکوموتیو نیز توضیحاتی ارائه داده است مبنی بر اینکه لکوموتیو مذکور متوقف بوده و خطری متوجه آن نبوده است. این ویدئو با هدف فضاسازی رسانه‌ای تهیه شده و پس از آغاز پیگرد قانونی برای اقدامات غیرقانونی، به طور گسترده منتشر شده تا فشار رسانه‌ای به راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران وارد شود. همچنین با توجه به تمرد عوامل کنسرسیوم ریلی از قوانین راه‌آهن و تلاش آن‌ها برای حرکت بدون مجوز در حریم ایران، مسدود کردن خط یک اقدام پیشگیرانه برای جلوگیری از تجاوزات بعدی است.

در پایان بیانیه بار دیگر تأکید شده که هرگونه حرکت وسایل ریلی در حریم ایران تابع قوانین راه‌آهن جمهوری اسلامی است و هیچ فرد یا شرکت نمی‌تواند از این قوانین سرپیچی کند.

کنسرسیوم احداث و توسعه ریلی افغانستان

شرکت سهامی خاص «کنسرسیوم احداث و توسعه ریلی افغانستان» در تاریخ ۲۸ آذر ۱۴۰۱ تأسیس شد و دفتر آن در مشهد واقع است. مصطفی رضایی سیستانی مدیرعامل آن است. اعضای هیئت‌مدیره شامل حسن صدیقی از شرکت حمل و نقل بین‌المللی شنل به عنوان رئیس، حسن حقانی از شرکت جهاد نصر کرمان به عنوان نایب‌رئیس، عباس مهرائی از شرکت حمل و نقل بین‌المللی شنل به عنوان رئیس، غلام‌رضا میلانلو از شرکت فولاد ریل توس به عنوان نایب‌رئیس و محمود رضا فخر از سازمان همیاری شهرداری‌های استان خراسان رضوی به عنوان عضو هیئت‌مدیره هستند. این شرکت با آخرین سرمایه ثبت شده یک میلیون تومان به فعالیت‌های مختلفی از جمله تأمین و نگهداری تجهیزات ریلی، آموزش پرسنل راه‌آهن افغانستان، و جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی مشغول است. جوز تأسیس این شرکت از سوی وزارت راه و ترابری و سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای صادر شده است.

تلاش برای ایجاد وجهه حاکمیتی غیرمستند

۱۱ اردیبهشت ماه سال جاری مدیرکل بازرگانی خارجی راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، شهرام جعفری گفته است که کنسرسیوم توسعه ریلی افغانستان، که متشکل از چند شرکت خصوصی ایرانی است، زیرمجموعه وزارت راه و شهرسازی یا شرکت راه‌آهن ایران نیست و ادعای این گروه مبنی بر ارتباط با دولت ایران نادرست است. جعفری افزود که این کنسرسیوم با انتساب به وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی، به دنبال ایجاد وجهه حاکمیتی غیرمستند است و اظهار داشت که مدیریت این کنسرسیوم فاقد تجربه و تخصص لازم برای بهره‌برداری از شبکه ریلی افغانستان است. وی تأکید کرد که حمل بار از طریق خطوط ریلی باید مطابق با مقررات قانونی و هماهنگی‌های لازم صورت گیرد و کنسرسیوم مذکور تا کنون نتوانسته است مراحل قانونی و گمرکی را به درستی انجام دهد.

کنسرسیوم ریلی افغانستان، به عنوان یک شرکت خصوصی، نمی‌تواند به بهانه‌های غیرقانونی و ادعا‌های بی‌اساس، از قوانین راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران سرپیچی کند. تأکید بر رعایت اصول قانونی و مقررات برای توسعه و بهره‌برداری مؤثر از زیرساخت‌های ریلی بین‌المللی اهمیت زیادی دارد و انتظار می‌رود که تمامی طرف‌های ذی‌ربط به این اصول احترام بگذارند.