در این گزارش که دفتر سیاستگذاری و برنامهریزی فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم هم در اجرای آن مشارکت داشته است، متغیرهایی مانند اوقات فراغت دانشجویان، میزان استفاده از پیامرسانها و شبکههای اجتماعی، سبک موسیقی مورد علاقه، تماشای فیلم و سریال، منبع پیگیری اخبار و... و نیز اعتماد اجتماعی بررسی شدهاند.
یکی از بخشهای مهم این نظرسنجی پژوهشی «اعتماد عمومی» بوده که نتیجهی آن قابل توجه و هشداردهنده است. ۷۸.۹ درصد از شرکتکنندگان درمورد گزینهی «بیشتر مردم قابل اعتماد هستند» پاسخ «خیر» داده و نظر منفی داشتهاند. این عدد به پیمایش بهمن ۱۴۰۲ نزدیک است که ۷۳ درصد عموم مردم هم چنین پاسخی داده بودند.
درمورد اعتماد عمومی، دلایل پایین آمدن و پیامدهای کاهش آن با دکتر امانالله قراییمقدم -جامعهشناس- گفتوگو کردهایم که در ادامه میخوانید.
«از نگاه جامعهشناسان مطرح و نظریهپردازان این حوزه اعتماد عمومی مهمترین «سرمایهی اجتماعی» یک کشور و جامعه است و به دو دسته تقسیم میشود: اعتماد عمودی که بین مردم با دولت و حاکمیت شکل میگیرد و اعتماد افقی که بین مردم با مردم ایجاد میشود.»
قرائیمقدم در ادامه میگوید: «وقتی مردم به حاکمیت اعتماد داشته باشند، سطح اعتماد عمومی افزایش مییابد ولی وقتی مسئولان، سیاستمداران و حاکمان وعده دهند و عمل نکنند یا گفتار و کردارشان فرق دارد، باعث میشود اعتماد عمودی در جامعه شکل نگیرد یا اگر قبلا وجود داشته است، کاهش پیدا کند حتی از بین برود. تداوم این وضعیت باعث میشود اعتماد افقی نیز بین مردم کاهش بیابد چون اعتماد افقی و عمودی به هم وابسته هستند.»
او کاهش سطح اعتماد عمومی را عامل افزایش نارضایتیها و جنبش و شورشهای اعتراضی، اسیبهای اجتماعی، مشکلات اقتصادی و انواع ناهنجاریها میداند و اضافه میکند: «در حال حاضر نوع عملکرد و شرایط کشور به شکلی نیست که این شرایط را تغییر دهد و با بهبود اوضاع، سطح اعتماد عمودی را افزایش دهد، خبرهایی که میشنویم، وضعیت بد اقتصادی، عملکرد نادرست حاکمیت، بدقولی و بدعهدیها، سوءاستفادهها، فساد و... با گذشت زمان سطح اعتماد عمومی را پایینتر میآورد. تا وقتی رفتارمان طوری باشد که مردم را به حساب نیاوریم، آرایشان را نپذیریم و آنها را در امور کشور مداخله ندهیم، چنین وضعیتی ادامه خواهد داشت.»
قرائیمقدم برای مقایسه کشورهای ژاپن، کره جنوبی، اروپای غربی، کشورهای اسکاندیناوی، فرانسه، آلمان را مثال میزند که رابطه حاکمیت و مردم در آنها بهتر است و مردم دولت را از خودشان میدانند. او توضیح میدهد: «در این کشورها مردم نظر و رأی خودشان را در انتخابات مؤثر میبینند، به نمایندگانشان اعتماد دارند و میدانند که بر اساس فرآیند درستی به مجلس یا دولت راه پیدا کرده، حتی در هندوستان با وجود جمعیت ۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیونی مردم به دولت و حکومت اعتماد دارند و به همین دلیل سطح اعتماد عمومی بالاتر است.»
این جامعهشناس تاکید میکند: «هر حکومتی که مبنای آن بر آرای مردم و دخالت آنها در تصمیمسازی و تصمیمگیری باشد، سطح اعتماد عمومی بالاست. کشورهایی مثل ژاپن و کره جنوبی با همین روش پیشرفت کردند و الان از نظر اقتصادی و فناوری در جایگاه بالایی قرار گرفتند.»
«بیاعتمادی مردم به حکومتهای ایران سابقهی تاریخی دارد و همیشه یکی از عوامل اصلی شکست ما از دشمنان بوده است، بی اعتمادی به دولت ساسانی باعث شکست برابر حملهی اعراب شد، بیاعتمادی به خوارزمشاهیان و سلجوقیان به پیروزی و سلطهی مغولها بر ایران منتهی شد، بیاعتمادی به صفویان به شکست برابر لشگر اشرف افغان منجر شد. چون مردم حکومتها را از خودشان نمیدانستند که به دشمنان خوشامد گفتند یا برابر آنها مقاومت و استادگی کافی نداشتند.»
امانالله قرائیمقدم پس از اشاره به این موارد تاریخی و با ذکر اینکه حتی در حکومت قاجار و پهلوی هم اعتماد عمومی وجود نداشت، دربارهی شرایط فعلی کشور هم ابراز نگرانی و تأسف میکند: «در چند سال اخیر بیاعتماد به جنبشهای اعتراضی منجر شده است ولی اتفاق بدتر این است که بخشی از جامعه حرفها و ادعاهای دشمنان خارجی مانند آمریکا و اسرائیل را باور میکنند. بدبختی بزرگ و باعث تاسف است که بخشی از جامعه منتظر یک نجاتدهندهی خارجی باشند و بیاعتمادی آنها به حاکمیت به قدری بالا رفته باشد که فکر کنند دشمن میتواند شرایط آنها را تغییر دهد و زندگیشان بهتر شود.»
ویدیو:
علی اصغر نخعی راد عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس در گفتوگو با فراز:
خبرگزاری حامی جلیلی از همتی چه می خواهد
مرز حریم خصوصی و عرصه عمومی کجاست؟
اینفوگرافیک