شب سربلندی پدافند؛ ایران: محق و موظف به دفاع هستیم

 وزارت خارجه در بیانیه‌ای پاسخ ایران به حمله را بر اساس ماده ۵۱ منشور سازمان ملل متحد محفوظ دانسته است. از میان نهاد‌های نظامی نیز تا اینجا فقط قرارگاه پدافند هوایی و ارتش، یکی حوالی شش صبح و دیگری حوالی ظهر اطلاعیه داده‌اند. قرارگاه پدافند هوایی فعال شدن پدافند یکپارچه کشور و «آسیب‌های محدود» را تایید کرد و ارتش نیز شهادت چهار نیروی خود را؛ شهید سرگرد حمزه جهان‌دیده، شهید استوار محمدمهدی شاهرخی‌فر، شهید سجاد منصوری، و شهید مهدی نقوی.

به نظر می‌رسد همانطور که در اطلاعیه قرارگاه پدافند هوایی نیز اشاره شده ابعاد حمله اسرائیل در حال بررسی است و پس از آن احتمالا بیانیه‌های دیگر نهاد‌های نظامی همچون سپاه منتشر می‌شود. کشور‌های منطقه حمله اسرائیل را محکوم کردند، اما غربی‌ها بدون محکوم‌کردن اسرائیل خواستار «خویشتن‌داری» در راستای کاهش تنش شدند.
اما به نخستین ساعات بامداد شنبه بازگردیم. زمانی که با حمله اسرائیل، آتش درگیری دوباره شعله‌ور شد.

دو بامداد؛ آغاز ماجرا

حوالی ساعت دو بامداد شنبه ۵ آبان، صدای دست‌کم پنج انفجار مهیب در نقاط مختلف تهران و کرج شنیده شد. مدت کوتاهی پس از آن، خبرگزاری فارس و شبکه خبر صدا و سیما ضمن تایید گزارش‌ها مبنی بر به گوش رسیدن صدای انفجار، اعلام کردند که منشا صدا‌ها هنوز مشخص نیست. شبکه خبری آکسیوس آمریکا در یکی از اولین گزارش‌ها در رسانه‌های غربی در این باره نوشت: «حمله اسرائیل به ایران در ساعات نخست صبح شنبه به وقت محلی به تلافی حمله گسترده روز اول اکتبر با موشک‌های بالستیک، شروع شده است.» خبرنگار شبکه خبری فاکس‌نیوز هم به نقل از منابع اسرائیلی، آغاز حمله اسرائیل را تایید کرد. با این حال، منابع رسمی ایران در این مورد اظهارنظر نکردند.
دقایقی بعد، حساب توییتری سازمان جاسوسی موساد اعلام کرد که حمله اسرائیل علیه ایران آغاز شده است. بلافاصله پس از آن، ارتش اسرائیل در بیانیه‌ای رسمی مدعی شد که ارتش اسرائیل هم‌اکنون در پاسخ به حملات مداوم حکومت ایران علیه اسرائیل «به طور دقیق، به اهدافی نظامی در ایران حمله می‌کند.» در همان زمان، «دانیل هاگاری»، سخنگوی ارتش اسرائیل، نیز با انتشار یک پیام ویدئوی ادعا کرد: «قابلیت‌های دفاعی و تهاجمی ما به طور کامل بسیج شده‌اند و ما هر اقدامی را که لازم باشد، برای دفاع از دولت و مردم اسرائیل انجام خواهیم داد.»

آمریکا مطلع بود، ایران هم؟

خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام رسمی آمریکایی گزارش داد که اسرائیل پیش از حملات خود علیه اهدافی در ایران، به ایالات متحده اطلاع داده بود. در همین راستا، شبکه خبری فاکس‌نیوز نیز گزارش داد که اسرائیل اندکی پیش از آغاز حملات علیه مواضع ایران، موضوع را به کاخ سفید اطلاع داده بود. از سوی دیگر نیز منابع غیررسمی گفتند که ایران نیز از حمله اسرائیل مطلع شده بوده است. اما اینکه چگونه و از چه مسیری هنوز روشن نیست.
گزارش‌ها از کاخ سفید حاکی از آن بود که جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا و کامالا هریس، معاون او، در جریان حملات اسرائیل علیه مواضع جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته و از نزدیک، تحولات را دنبال می‌کنند.

چه مناطقی و چگونه هدف قرار گرفت؟

در حملات بامداد شنبه تهران، خوزستان و ایلام هدف تجاوز اسرائیل بوده‌اند. اسرائیلی‌ها ادعا کردند که حمله با ۱۰۰ فروند جنگنده به ۲۰ پایگاه نظامی انجام شده است. البته این ادعا از سوی هیچ منبع مستقلی تایید نشده است. همچنین آن‌ها مدعی هستند که همه جنگنده‌ها نیز بدون آسیب به آشیانه خود بازگشتند. البته برخی نیز ادعا کردند که اسرائیل از ریزپرنده‌ها نیز برای فعال‌کردن پدافند هوایی ایران به ویژه در تهران استفاده کرده است. 
با این همه در نخستین ساعات بامداد خیلی زود شایعاتی مبنی بر هدف قرار گرفتن فرودگاه امام خمینی و مناطق اطراف آن به وجود آمد، اما انتشار یک فیلم از وضعیت طبیعی فرودگاه این شایعات را بی‌اثر کرد. همچنین، گفته می‌شد که پالایشگاه تهران نیز در این حملات آسیب دیده است. با این حال، انتشار تصاویر زنده از وضعیت عادی این پالایشگاه، به این گمانه‌زنی‌ها پایان داد. شبکه ان‌بی‌سی نیوز در به نقل از یک مقام ناشناس اسرائیلی گزارش داد که اسرائیل تاسیسات هسته‌ای یا میادین نفتی ایران را هدف قرار نمی‌دهد و بر اهداف نظامی تمرکز دارد. این مقام ناشناس اسرائیلی مدعی شد: «ما تنها چیز‌هایی را هدف قرار می‌دهیم که ممکن است در گذشت ما را تهدید کرده باشند یا در آینده بتوانند تهدید کنند.» حدود ساعت سه بامداد، خبرگزاری فارس گزارش داد که بر اساس بررسی‌ها و پیگیری‌های اولیه خبرنگارانش، چند پایگاه نظامی در غرب و جنوب‌غرب تهران هدف حمله اسرائیل بوده است. با این حال، بی‌بی‌سی فارسی در گزارشی نوشت که هنوز اطلاعاتی از نقاطی که در ایران هدف قرار گرفته، در دست نیست؛ اسرائیل تنها اعلام کرده که به اهداف نظامی در ایران حمله کرده است. در همان ساعات، صدا و سیما به طور رسمی اعلام کرد که فعالیت‌ها در دو فرودگاه تهران به طور عادی در جریان است. حوالی ساعت چهار بامداد، خبرگزاری ایرنا به نقل از یک منبع امنیتی، برخی از صدا‌های شنیده‌شده در بامداد شنبه را مربوط به «فعالیت پدافند هوایی تهران» دانست و نوشت: «در جریان این اتفاق پدافند هوایی موفق عمل کرده است.»

مقر فرماندهی حمله اسرائیل کجا بود و کدام کشور حریم هوایی خود را باز کرد؟

مشخص نیست که اسرائیل از حریم هوایی کدام کشور‌های برای حمله به ایران استفاده کرده است. برخی از اردن به عنوان کشور اصلی نام می‌برند. اما بنظر می‌رسد اسرائیل به شکل غیرقانونی از حریم هوایی عراق و سوریه نیز برای حمله ایران استفاده کرده باشد. چراکه همزمان با حملات اسرائیل به مواضع ایران، رسانه‌های دولتی سوریه گزارش دادند که اسرائیل حوالی ساعت دو بامداد حملاتی علیه سایت‌های نظامی در جنوب و مرکز این کشور انجام داده است. خبرگزاری دولتی سانا گزارش داد که پدافند‌های هوایی این کشور، برخی از موشک‌های اسرائیلی را رهگیری و منهدم کرده‌اند. اما گزارشی مشابه از دیگر کشور‌ها تاکنون منتشر نشده است. مرکز هدایت و فرماندهی این حمله، اما مشخص بود و همزمان با حمله ارتش اسرائیل به مراکز ایران، اخباری مبنی بر حضور بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، و یوآ گالانت، وزیر دفاع، در پناهگاه منتشر شد. پس از انتشار تصویری از نخست‌وزیر و وزیر دفاع اسرائیل، رسانه‌های عبری تایید کردند که نتانیاهو، گالانت و فرماندهان ارشد ارتش اسرائیل در پناهگاهی زیر پایگاه نظامی کریا در تل‌آویو به سر می‌برند. روزنامه تایمز اسرائیل نیز گزارش داد که گالانت از داخل مکانی امن در قرارگاه پدافند دفاعی اسرائیل حملات را هدایت می‌کند. همچنین، ارتش اسرائیل با انتشار بیانیه‌ای در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «هرتزی هالووی، رئیس ستاد کل ارتش، و تامر بار، فرمانده نیروی هوایی، از مرکز فرماندهی زیرزمینی نیروی هوایی اسرائیل در کمپ رابین، هدایت حملات را برعهده دارند.»

۶ صبح؛ پایان ماجرا

باز نزدیک شدن به صبح شنبه، در حالی که رسانه‌های اسرائیلی از آغاز موج دوم حملات اسرائیل در شیراز خبر می‌دادند، گزارش‌های محلی نشان داد که هیچ‌گونه صدا یا اثری از حمله در سطح شهر شیراز وجود ندارد. دقایقی بعد اما، صدای پیاپی انفجار در مناطق مختلف تهران، به ویژه مرکز و شرق به گوش رسید. پیش از آغاز این حملات، سازمان هواپیمایی کشور اعلام کرده بود که حریم هوایی ایران تا نه صبح روز یکشنبه بسته می‌شود. بر اساس تصاویر منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی، صدا‌های مهیبی که حوالی پنج صبح شنیده شد، به درگیری پدافند هوایی ایران با ریزپرنده‌های نورانی در آسمان تهران مربوط بوده است. دقایقی پس از به گوش رسیدن صدا و دیده شدن انفجار‌ها در آسمان تهران، خبرگزاری ایرنا به نقل از روابط عمومی پدافند هوایی استان تهران، از واکنش پدافند هوایی استان در سه نقطه در خارج از تهران خبر داد. هرچند، ابعاد این موضوع همچنان روشن نبود. در همین حین، شایعاتی مبنی بر آسیب دیدن پالایشگاه و پتروشیمی آبادان منتشر شد که خبرگزاری فارس بلافاصله با انتشار ویدئو‌هایی از ماهشهر و آبادان نوشت: «منطقه اقتصادی پتروشیمی بندرماهشهر در آرامش کامل است و وضعیت اطراف پالایشگاه و پتروشیمی آبادان عادی است.»

در حالی که حوالی ساعت شش بامداد، موج حملات فروکش کرده و درگیری‌ها در آسمان تهران کاهش یافته بود، واشنگتن‌پست به نقل از یک منبع مطلع اسرائیلی مدعی شد که حملات اسرائیل به مدت چندساعت ادامه خواهد داشت. این مقام ناشناس اسرائیلی ادعا کرده بودکه دارایی‌های نظامی به ویژه تاسیسات ساخت موشک و سایت‌های پدافند هوایی از جمله اهداف موردنظر اسرائیل برای حمله است. زمان زیادی از انتشار این ادعا نگذشته بود که نیویورک‌تایمز، رویترز و پس از آن، رادیو تلویزیون اسرائیل از پایان موج حملات اسرائیل به ایران خبر دادند. اسرائیلی‌ها مدعی شدند که حملات علیه ایران در سه موج و با استفاده از هواپیما‌های نظامی صورت گرفت و جنگنده‌ها در مسیر بازگشت هستند. پیشتر نیز، اورشلیم‌پست ادعا کرده بود که اسرائیل با صد فروند جنگنده به ایران حمله کرده است.

وزارت خارجه محکوم کرد

حدود ظهر وزارت خارجه بیانیه‌ای صادر کرد. پیش از بیانیه نیز اظهارنظری از اسماعیل بقائی سخنگوی وزارت خارجه در رسانه‌های منتشر شده بود. بقائی در واکنش به گزارش روزنامه «نیویورک تایمز» مبنی بر عدم واکنش ایران به حمله اسرائیل گفت که «به تجاوز اسرائیل علیه ایران با تمام قوا پاسخ داده خواهد شد». بیانیه وزارت خارجه نیز چنانچه پیش از این نیز دیده شده بود، بر حق ذاتی دفاع مشروع، که در ماده ۵۱ منشور ملل تاکید و اعلام کرد که ایران با ابتننا به این ماده خود را «محق و موظف به دفاع در برابر اعمال تجاوزکارانه خارجی» می‌داند.در ادامه این بیانیه آمده: «جمهوری اسلامی ایران با یادآوری مسئولیت تک‌تک دولت‌های عضو سازمان ملل متحد، دولت‌های عضو 'کنوانسیون پیشگیری و مجازات جنایت نسل‌کشی' و دولت ‌های عضو 'کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو ۱۹۴۹'، برای اقدام عاجل و جمعی در برابر نقض‌های فاحش حقوق بین‌الملل و منشور ملل متحد، کنوانسیون منع نسل کشی و حقوق بشردوستانه بین‌المللی که همزمان به مثابه نقض جدی صلح و امنیت بین‌المللی به شمار می‌آیند، بر ضرورت تحرک فوری و عاجل جامعه جهانی برای توقف نسل‌کشی، جنگ و تجاوز علیه غزه و لبنان و مهار جنگ‌ افروزی رژیم صهیونیستی تاکید می‌نماید.» در این بیانیه از کشور‌های منطقه که از اقدام اسرائیل را محکوم کردند نیز قدردانی شد. عربستان سعودی، قطر، کویت، سوریه، عمان، پاکستان، عراق، مالزی، مصر و امارات تا اینجا حمله اسرائیل را محکوم کردند. البته در میان فهرست محکوم‌کنندگان حمله اسرائیل به ایران، نام اردن نیز دیده می‌شود. کشوری که برخی ادعا کردند حریم هوایی خود را برای حمله اسرائیل به ایران باز کرده است.

حالا بحث‌های گسترده پیرامون این حمله و پیامدهای آن آغاز شده است و تا چند روز ادامه دارد. پیش از این نیروی مسلح و مقامات ایران از رییس‌جمهور گرفته تا وزیر خارجه اسرائیل را تهدید کرده بودند که در صورت تجاوز به ایران، با پاسخی غیرقابل پیش‌بینی مواجه خواهد شد. در همین راستا پیش از این حمله نیز آمریکا یک سامانه پدافندی «تاد» که پیشرفته‌ترین سامانه پدافندی ساخته این کشور محسوب می‌شود را به اسرائیل منتقل کرد. آیا آتش‌ شعله‌ورشده جنگ به آسمان منطقه کشیده خواهد شد؟ این پرشسی است که پاسخ آن در روزهای آینده روشن خواهد شد.