سینمای دولتی در تنگنای آمارسازی غیرشفاف!

 «بیش از 80 درصد از سینمای ایران دولتی است»؛ این جمله یکی از مدیران اسبق سینمایی است که به بیش از 7 سال پیش باز می گردد. دولت و نهاد های زیر مجموعه آن از آغاز با سینمای این مرز و بوم همراه بوده و دیگر در تار و پود آن ریشه دوانده اند، جریانی ناگزیر که مانند سایر کشورها، سینمای ایران نیز نتوانسته آن را متوقف یا کم جان تر کند تا دست کم به یک استقلال نسبی برسد. به همین دلیل فراز و نشیب هایی که این شاخه از هنر از سر می گذراند ، بیش از هر مدیر و مسئول و نهاد داخلی، دولت و زیرشاخه های دولتی در سینما را مرکز سوال قرار می دهد. به ویژه در یک دهه اخیر که سینمای ایران جدا از معضلات ساختاری ، بستری برای ورود و خروج پول های مشکوک شده است. این روند با توجه به آن چه در سطر های پیش گفته شد، باعث شده است تا مدیران دولتی سینما را مانند برخی از دستگاه های اجرایی کشور مجاب کند، تا برای برای پوشش ناکارآمدی خود اقدام به آمارسازی و بیلان سازی کنند؛ به ویژه به این دلیل که بخش اعظم بودجه دولت در سینما ، مربوط به نهادهای دولتی چون «بنیاد سینمایی فارابی»، «موسسه سینما شهر»، «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی» و … می شود؛ بودجه هایی که توجیه اقتصادی بسیاری از آن ها علی رغم شفاف سازی سازمان سینمایی، مشخص نیست!

از بودجه تا عملکرد

قبل از بررسی جدول عملکرد، در ابتدا نگاهی به بودجه «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی» خواهیم داست تا در ادامه با توجه به میزان آن و خرج کرد، ابهامات جدول را بررسی کنیم. برای سال 98، اعتباری که سازمان سینمایی برای «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی» در نظر گرفت، 29 میلیارد و 300 میلیون تومان بود که 19 میلیارد و 554 میلیون تومان از آن تخصیص شد.

سازمان سینمایی اعتبار بیش از 6 میلیارد تومانی برای کمک به تولید فیلم مستند (کوتاه، نیمه بلند و بلند) در نظر گرفته بود و اهداف کمیِ این مبلغ را برای 70 فیلم عنوان کرد یعنی به طور میانگین 85 میلیون تومان برای هر فیلم. سال 97 ، 65 فیلم که شامل 14 فیلم مستند فاخر هم می‌شد در این زیر مجموعه با بودجه یک میلیارد و 190 میلیون تولید شد. سال 98 با برآورد همین تعداد فیلم، بودجه از یک میلیارد و 190 میلیون تومان به 6 میلیارد تومان رسید که اگر افزایش دستمزدها و هزینه تجهیزات را هم در نظر بگیریم باز هم با مبلغ بالایی روبه‌رو هستیم که به فراخور این افزایش بودجه انتظار می رفت که با محصولات با کیفیت‌تری مواجه باشیم. با این حال از سقف بودجه در نظر گرفته شده، در بسیاری موارد، هزینه ها کم تر شد و این در حالی است که مشخص نیست بودجه تخصیص نشده یا بودجه تخصیص شده در جایی که باید هزینه نشده است! در جدول منتشر شده از سازمان سینمایی، بیشترین هزینه صرف کمک به برگزاری جشنواره بین المللی سینما حقیقت و برگزاری همزمان در استان ها شده است؛ سطری که برای آن 1 میلیارد و 600 میلیون تومان سقف اعتبار در نظر گرفته شده بود اما پرداختی مرکز برای آن 3 میلیارد و 647 میلیون تومان بود. در همین جدول پیوست، هزینه نیم میلیارد تومانی برای پذیرایی از مهمانان در جشنواره، هزینه 300 میلیون تومانی برای انتشار کاتالوگ، هزینه 400 میلیون تومانی برای اهدای جوایز به 30 نفر و دو هزینه 200 میلیون تومانی برای بلیط و هتل مهمانان خارجی از نکات جالب توجه است.

در نقطه مقابل برای کمک به تولید فیلم مستند (کوتاه ، نیمه بلند ، بلند) سقف اعتباری که وزارت ارشاد در نظر گرفته بود 6 میلیارد و 100 میلیون تومان برای 70 هدف کمی بود اما «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی» گویا بیش از تولید دغدغه جشن ها را داشته چرا که برای این سطر 1 میلیارد و 988 میلیون تومان پرداخت کرده است. همچنین برای پروژه جنجالی «لاله» نیز 2 میلیارد و 500 میلون تومان هزینه شده در حالی که فیلم نه در جشنواره نمایش داده شد و نه هنوز اکران شده است!

سازمان سینمایی و جولان سطرهای بدون پیوست در جدول شفاف سازی!

در بسیاری از جدول های منتشر شده از سازمان سینمایی، ممکن است به سطرهای پرهزینه ای برخورد کنید که جدول پیوست ندارند؛ یعنی اساسا مشخص نیست سازمان برای چه چیزی بودجه داده و نهاد مربوط این بودجه را صرف انجان چه فعل، تولید کدام محتوا و با کدام توجیه اقتصادی کرده است. در جدول تازه منتشر شده از این سازمان اما سطرهای بدون پیوست بیش از پیش هستند. هزینه پشتیبانی یکی از این سطرها است که برای آن دقیقا 6 میلیارد و 818 میلیون تومان هزینه شده است و پرهزینه ترین سطر در جدول عملکرد مالی «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی» محسوب می شود.دو سطر بدون پیوست دیگر در این جدول اما جالب هستند. «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی» در حالی که برای تولید فیلم سینمایی تجربی علیرغم اختصاص بودجه 2 میلیارد تومانی، هیچ پرداختی نداشته اما برای اکران 125 عنوان فیلم، 3 میلیارد و 250 میلیون تومان پرداخت کرده است، باز هم مشخص نیست کدام فیلم ها و چه میزان پرداخت!

تولید مشترک و هزار ماجرا!

آن چه که در این شرایط مهم است، همین شفافیت است که موجب می شود تا از متولیان «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی» پرسش شود که موضوع حمایت این مجموعه از تولید مشترک فیلم انیمیشن با دیگر کشورها بر اساس چه الگو و هدف گذاری کلانی صورت می پذیرد و اساسا انیمیشن «کوش نامه» از کدام اهمیت و چه اولویتی در فُرم و محتوای خود برخوردار است که در یک قرارداد دو ساله در بازه زمانی 1396 تا 1398 ، 2 میلیارد تومان قرارداد آن بوده و در سال 98 نیز با پرداخت 180 میلیون تومان در چهار ماه نخست سال، تسویه شده آن هم در حالی که خبری از پایان تولید و زمان نمایش آن نیز در دست نیست؟!

در پایان باید یادآور شد که شفافیت به هیچ عنوان در معنی و مقام حل مسئله و پاسخ گویی به موضوعات ساختاری و یا سیستمی نیست؛ اما قطعا به عنوان یکی از اصلی ترین لوازم و زیرساخت حل انبوهی از مسائل پیش رو محسوب می شود و از این جهت اگر چه شفافیت به تنهایی فایده‌ای ندارد، اما می‌تواند و بایستی در مقدمه‌ بسیاری از اقدامات و سیاست‌های جاری در حل مسائل قرار گیرد، اگر شفاف انجام شود!