کشمکش سه جانبه بر سر گاز روسیه

«نورد استریم1» و «نورد استریم 2» دو خط لوله‌ فرا ساحلی با هزینه‌ی 9.5 میلیارد یورویی هستند که گاز طبیعی روسیه را به آلمان و دیگر کشور های اتحادیه اروپا منتقل می کنند. «نورد استریم1» در سال 2012 تکمیل شد و مطابق برنامه «نورد استریم 2» تا پایان سال 2019 به اتمام خواهد رسید.

دولت ترامپ و به تبعیت او دولت انگلیس مخالف انتقال گاز از روسیه به اتحادیه اروپا هستند و هر دو مدعی‌اند که این قرارداد اتحادیه اروپا را به انرژی سوختی روسیه وابسته می کند. شخص ترامپ بارها مستقیما دولت آنجلا مرکل صدر اعظم آلمان را خطاب قرار داده و به ادامه پهن کردن لوله های انتقال گاز در دریای اتلانتیک (استریم نورد 2) اعتراض کرده است. علاوه بر اهداف سیاسی آمریکا و انگلیس که تضعیف حاکمیت روسیه و حتی اتحادیه اروپا را دنبال می کنند، دولت ترامپ می کوشد تا گاز تولیدی امریکا را به اروپا بفروشد که این موضوع علاوه بر سیاست های دائما متغیر و زیان آور و ناپایدار دولت ترامپ برای اروپا به مراتب می تواند گران‌تر نیز تمام شود. ارزان بودن گاز روسیه در این رابطه مزید علت خرید گاز اتحادیه اروپا از روسیه است. مخالفت با ادامه پهن کردن خط لوله انتقال گاز روسیه به آلمان، دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان آمریکا را به رغم اختلافاتی که با هم دارند در این زمینه متحد کرده است.

آمریکا مخالف است

ریچارد گرنل، سفیر واشنگتن در برلین که عضو حزب جمهوری خواهان نیز هست، چندین بار در این رابطه اظهار نظرهای تند و فراتر از اختیارات خود کرده است. به طور مثال چندی قبل او اعلام کرد که اگر همچنان پهن کردن لوله های انتقال گاز از روسیه به آلمان که از طریق دریای اتلانتیک انجام می شود، ادامه داشته باشد، دولت ترامپ شرکت های دست اندرکار را تحریم خواهد کرد. او همچنین در یادداشتی که به عنوان نویسنده میهمان برای رادیو صدای آلمان نوشت مدعی شد که آلمان و کشورهای اروپایی با این پروژه خود را وابسته به روسیه می‌کنند. گرنل گفت: این پروژه برای اتحادیه اروپا با ریسک‌هایی همراه است و وضعیت همه را «نامطمئن» می‌کند. او نوشته است که خط لوله "نورد استریم ۲" آسیب‌پذیری اروپا در برابر «باج‌خواهی روسیه» در عرصه انرژی فسیلی را افزایش می‌دهد. دخالت های گرنل در امور داخلی آلمان فقط به «استریم نورد 2 » ختم نمی شود. او حتی به خرید تلفن های همراه «هواوی» که به « عروس چینی» معروف شده توسط آلمان نیز اعتراض دارد و گفته است شرکت های آلمانی معامله کننده نیز توسط دولت ترامپ تحریم خواهند شد.

اوکراین نیز تاکنون با احداث خط لوله استریم نورد 2 به این دلیل مخالف بود که گویا روسیه با احداث این لوله انتقال گاز به آلمان می‌خواهد با صرف نظر کردن از کارکرد لوله گاز استریم 1 اوکراین را تحت فشار اقتصادی و کمبود انرژی قرار دهد. اما ادامه میانجیگری مسئول کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا در این رابطه نوید از توافق های تازه ای میان روسیه و اوکراین دارد.

روزنامه «یونگه ولت» آلمان در رابطه با تکمیل دو توافقنامه خط لوله گاز استریم نورد 1 و استریم نورد 2 نوشته: پس از کشمش های زیاد بالاخره در بروکسل تکمیل دو توافقنامه انتقال گاز از روسیه به اتحادیه اروپا فراهم شده است. مسئول کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا «ماروس سفچویچ»، وزرای انرژی روسیه و اوکراین و نیز رئیس کنسرن «گازپروم» آلکسی میلر و رئیس کنسرن «نفت گاز» آندری کبولوف را به منظور مذاکره و یافتن راه حل نهائی دعوت کرده بود.

با وجود اینکه قرارداد تاکنون موجود (استریم نورد 1) برای انتقال گاز روسیه از طریق اوکراین تا پایان سال میلادی2019 به پایان می رسد و در قرارداد مذکور حجم انتقال گاز خام از روسیه به اتحادیه اروپا را حدود 80 میلیارد مترمکعب در سال مقرر کرده است، اما اوکراین انتظار دارد تا قرارداد جدید ده ساله با حجم گاز انتقالی سالیانه 60 میلیارد متر مکعب باشد. اوکراین همچنین می خواهد تحت عنوان «خسارت وارده به قرارداد» کنونی، هزینه ای نیز دریافت کند.

از نظر حقوقی ادعای اکرائین به این موضوع شبیه است که دکه داری، علیه وزیر راه و ترابری به دلیل اینکه اتوبانی دو طرفه بنا کرده است که باعث می شود، تا این دکه دار فقط به یک سمت از دو سمت عبور کنندگان از اتوبان برای فروش سوسیس خود دسترسی داشته باشد، علیه وزیر شکایت کند!

علاوه بر این اوکراین تاسیسات انتقال گاز روسیه از خاک خود به اتحادیه اروپا را خود بنا نکرده است بلکه تاسیسات مذکور توسط دولت شوروی سابق بنا شده است. «گازپروم» در نظر دارد که مقدار 16 میلیارد مترمکعب گاز نیز از طریق خط لوله اوکراین (استریم نورد 1) به کشورهای جنوب شرق اروپا تحویل دهد.

در مقطع فعلی آنچه مشخص شده این است که مجموعه شرایط موجود برای کیف و بروکسل به امری قابل درک تبدیل شده است.

روسیه تصمیم گرفته است که مقدار گاز انتقالی خود از مسیر اوکراین را به مقدار 20 میلیارد مترمکعب در سال محدود نگاه دارد و همچنین مایل است بر خلاف انتظارات کیف، نوع قرارداد با اوکراین را نه طولانی مدت، بلکه سالیانه منعقد کند. دلیل این موضوع مشخص است: روسیه همچنان امیدوار است که با وجود مخالفت ها و ممانعت ها بالاخره بنای خط لوله «نورد استریم 2» به پایان برسد.

«گاز پروم» روسیه به تازگی اعلام کرده که تاسیسات پهن کردن لوله های انتقال گاز«استریم نورد 2» تا 81 درصد انجام شده است و تا سال 2020 به پایان رسیده و امکان انتقال گاز از این طریق نیز به اروپا و آلمان فراهم خواهد شد. اتحادیه اروپا انتظار داشت تا روسیه در قرارداد استریم نورد 1 به منظور رعایت امکان رقابت اقتصادی، نظر دادگاه اتحادیه اروپا را برای موظف کردن «گاز پروم» به کم کردن میزان گاز انتقالی جمهوری چک در حد 50 درصد انجام داده و از طریق لوله گاز استریم 1 مقدار گاز بیشتری از مسیر اوکراین به جمهوری اسلواک تحویل دهد که این موضوع رعایت خواهد شد. توافق های مذکور تغییری در پیشروی و ادامه کار پهن کردن لوله های انتقال گاز استریم نورد 2 ایجاد نمی کند.

هزینه تاسیس استریم نورد 2 حدود 9 میلیارد یورو پیش بینی شده است. روسیه قرار است سالیانه 2 تا 3 میلیارد دلار از بابت عبور لوله گاز به اکرائین پرداخت کند که می شود یک میلیارد و 800 هزار یورو تا 2 میلیارد و 700هزار دلار. مسئول کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا می گوید: با وجود اما و اگر های زیاد، در مجموع توافق کلی فراهم شده است و نظریات طرفین به هم نزدیک شده است و علیرغم پاره ای موارد کوچک کوشش می شود تا پایان ماه اکتبر توافق کامل انجام شود.