خشونت تنها‌ «واکنش» اسراییل نیست

اوره کورن؛ فارین پالیسی

مترجم: مونس نظری

تمام شهر‌های به‌لحاظ‌قومی‌مختلط، در آتش غرق نشده‌اند. به همین دلیل است که برخی مناطق توانسته‌اند آرامش نسبی‌شان را حفظ کنند.

طی هفته‌های اخیر، شورش‌هایی در مناطقی از اسرائیل که به لحاظ قومی مختلط بوده‌اند، آغاز شده است. گزارش‌های رسانه‌ای بر آنهایی که رنگ‌و‌روی خشونت به خود گرفته‌اند ‌خصوصاً از سوی جناح راست اسرائیل‌ متمرکز شده‌اند. اما مهم است بفهمیم کدام شهرها بوده‌اند که به لحاظ جغرافیایی، موقعیت مشابهی داشته، اما به دلایلی از تنش‌های کمتری سهم برده‌اند. همین‌طور که مهم است بدانیم دلیل کم‌آشوب‌تر بودن این مناطق چیست.

آکر، که محلی‌ها آن را با نام آکو یا آکا می‌شناسند، شهر مختلط کوچکی در شمال است که بیش از یک هفته گرفتار خشونت اعراب و یهودیان بوده است. در مقابل، در حیفا، که به فاصله‌ی 15 مایلی در جنوبِ آن واقع شده، به مراتب خشونت کمتری جریان داشته است؛ و این در حالی‌ست که این منطقه سهم بالاتری از شهروندان عرب را به خود اختصاص داده است.

جهت توضیح تفاوت این دو، بهتر است ابتدا به تشخیص تفاوت میان شورش‌ها در اسرائیل و درگیری‌ها در غزه بپردازیم. در حالی که درگیری در غزه، شامل حماس هم می‌شود ‌منطقه‌ای که به طور بالقوه از اختلافات اسرائیل، برای تقویت موقعیت سیاسی خود نیز بهره برده است‌ آشوب‌های درون اسرائیل تفکیک‌شده‌تر است و نتیجه‌ی نارضایتی‌های تلنبار‌شده‌ی جمعیت عربی که از زمان جنگ 1948 در اسرائیل باقی مانده‌اند.

با این حال، شکایات به تنهایی توضیح نمی‌دهند که چرا بعضی مناطق اسرائیل متحمل خشونتی فزاینده بوده‌اند و بعضی دیگر نه. نگاهی دقیق‌تر به آکر و حیفا، که هر دو در سواحل مدیترانه واقع شده‌اند، کمک می‌کند دلایلی را که بعضی مناطق را در معرض آشوب‌های بیشتر قرار داده، با وضوح بیشتری شناسایی کنیم.

از 48000 نفری که در آکر سکونت دارند، 15000 نفرشان نژاد عرب ‌اند. از زمان آغاز نا‌آرامی‌ها در دهم ماه مه، آکر شاهد موج خشونت‌ها از هر دو سوی اعراب و یهودیان بوده است. تندروها با پرتاب سنگ و کوکتل‌مولوتف، به درگیری‌ها دامن می‌زدند. آنها مراکز فرهنگی، ایستگاه‌های پلیس، رستوران‌ها، اتومبیل‌ها، فروشگاه‌ها و چراغ‌های راهنما را آتش زده و اقدام به ضرب‌و‌شتم عابری تا سر‌حد مرگ کرده‌اند.

حدود 15 مایل آن‌طرف‌تر به سمت جنوب، حیفا واقع شده. حیفا 280000 نفر جمعیت دارد که 50000 نفرشان عرب‌تبارند. حیفا هم خشونت را به خود دیده؛ و سنگسار و درگیری و آتش‌سوزی و حمله به فروشگاه‌ها را تجربه کرده است. گرچه در این منطقه نیز از سوی فعالان راست اسرائیلی و اعراب خارج شهر، فعالیت‌هایی جهت تشدید ناآرامی صورت گرفته است، اما اختلافات حیفا بیشتر اعتراضاتِ بدون درگیری و خشونت‌ست؛ مثل اعتراضاتی که علیه خشونت‌های بین‌قومی صورت می‌گیرد.

سوای تفاوتِ تجربه‌هایی که این دو طی هفته‌های اخیر از خشونت داشته‌اند، باید به تاریخ‌های متفاوت و ساختارهای اقتصادی‌اجتماعی متمایزی که میان این دو شهر وجود دارد نیز اشاره کرد.

آکر، در مقایسه با حیفا، شهر فقیر‌تری‌ست و نرخ بیکاری بالاتری دارد؛ نرخ بیکاری‌ای که بی هیچ تناسبی، جمعیت عرب را بیشتر متأثر کرده است. آکر همچنین اقتصاد کمتر توسعه‌یافته‌ای دارد و تا حد بالایی به مشاغل کارخانه‌ای و ماهی‌گیری متکی‌ست. بخش‌های اقتصادی‌ای که هر دو طی دهه‌های اخیر روندی تنزلی پیموده‌اند. صنعت توریسم، که پیش‌تر منبع اصلی در‌آمد بود نیز به موازات آن‌دو، سیری رو به افول داشته؛ که این موضوع خصوصاً با شیوع ویروس همه‌گیر وضعیت حادتری نیز به خود گرفته است. در همین حال، اقتصاد حاکم بر بخش خدمات حیفا توانسته است به طور مؤثر‌تری به این پاندمیک و اثراتش رسیدگی کند.

آکر، به لحاظ جمعیتی، تفکیک‌شده‌تر از حیفاست؛ در این منطقه، اعراب و یهودیان اساساً در محلات جداگانه‌ای زندگی می‌کنند. هویت گروهی در آکر بیشتر بر مبنای مرکزیت قومی تشکیل می‌شود تا بر اساس فاکتور‌های دیگری نظیر رتبه‌ی اقتصادی‌اجتماعی افراد.

این امر شاید تا حدودی به این دلیل باشد که اعراب، جمعیت همگن‌تری دارند؛ جمعیتی که بخش عمده‌اش مسلمان است. در مقابل، اعراب حیفا، نه‌فقط متفرق‌ترند، بلکه درون خود، هم اعراب مسلمان دارند و هم اعراب مسیحی. هویت‌های متقاطعِ دیگر نیز به لحاظ تاریخی اهمیت داشته‌اند. حیفا ازین لحاظ تاریخچه‌ی قدرتمندی دارد. مثلاً به محله‌های قومی مختلط (جایی که کارگران بندر در آن اقامت داشته‌اند) که در آنها رأی‌دهندگان چپ بیشتر بودند، نام مستعار اطلاق شده: «Red Haifa».

سیستم تحصیلی دو شهر نیز با هم فرق دارد. حیفا، به سهم خود، سرمایه‌گذاری قابل توجهی در بحث آموزش کرده است؛ مثل مدارسی که به زبان عربی مکالمه می‌کنند. مدرسه‌ی کاتولیکِ خواهران ناصره (École des Sœurs de Nazareth)، میان 20 مدرسه‌ی برتر اسرائیل رتبه‌بندی شده است.

این شهر همچنین میزبان یک دانشگاه است. دانشگاهی که بسیاری از اعراب حیفا و روستاهای اطراف در آن ثبت‌نام می‌کنند. بدنه‌ی دانشجویی دانشگاه حیفا، نماینده‌ی حضور بیشترین تعداد عرب از سراسر اسرائیل است. این دانشگاه همچنین برنامه‌ی پذیرش ویژه‌ای برای داوطلبان عرب دارد؛ برنامه‌ای که باید بعضی نیازهای زبانی دانشجویان غیرِ‌عرب را تأمین کند.

با این حال، فارغ‌التحصیلان، به ویژه اعراب‌شان، کماکان با چالش‌های اشتغال روبرویند؛ اما باز سیستم آموزشی فعال در این شهر، راهی برای پیشرفت باقی گذاشته. برای جوانان عرب در آکرا، منظور آنهایی که از سطوح آموزشی یکسان با هم‌سالان‌شان در حیفا نظیر ابتدایی و متوسطه برخوردار نیستند، شانس کمتری برای پذیرش‌گرفتن در دانشگاه وجود دارد. چرا که چشم‌اندازِ پیش‌رفت آینده‌شان محدود‌تر است.

حیفا، اوضاع دور‌از‌آرامشی دارد؛ و موقعیتش هر‌آن مترصد فرو‌پاشی‌ست. گرچه در لحظه‌ی کنون نیز برخی مخالفت‌های کنترل‌شده باقی‌اند. پاسخ دقیق به چرایی این موضوع، بی‌شک نیازمند تحقیقات بیشتر است. ولی برای لحظه‌ی کنونی منطقی‌ست تخمین بزنیم که سیستم‌های اقتصادی‌اجتماعیِ هر دو‌شان در هر دوی این شهرها ایفای نقش می‌کنند.

در حالی که بسیاری از شهروندان حیفا _‌و اسرائیل‌_ متعهد به هم‌زیستی با یکدیگر شده‌اند، اما این هم‌زیستی لزوماً به معنای دسترسی برابر به فرصت‌ها نبوده؛ برابری‌ای که تحقق‌ش خود می‌توانست عاملی کلیدی در ثبات روابط میان اعراب و یهودیان باشد.

گلایه‌ها و درگیری‌ها را اگر کنار بگذاریم، با تمهیداتی نظیر تخصیص مجدد و مؤثر‌تر منابع، و حصول اطمینان از حضور نمایندگی متناسب اعراب در پارلمان اسرائیل و نیز بهبود دسترسی این قشر (اعراب) به تسهیلات آموزشی و کاری، و به تمام حوزه‌هایی که حضور اعراب در آنها کم‌رنگ است (نظیر فناوری پیشرفته)، و با کاهش تفکیک مسکونی، دولت و مردم اسرائیل می‌توانند سهم بیشتری برای حضور به جمعیت عرب واگذار کرده و این امر قطعاً به کاهش خشونت‌ها خواهد انجامید.

تحقیقات صورت‌گرفته در بحث درگیری‌های مدنی، نشان‌دهنده‌ی اهمیت بالای تمام این فاکتور‌ها در صلح است. توانایی بالای حیفا در جلوگیری از بروز خشونت‌ها در سایر شهرهای مختلط، خود می‌تواند الگویی برای شروع به کار رویارویی با‌/‌پرداختن به مسائلی ازین دست باشد.