چالش بر سر دوربین‌های آژانس هسته‌ای

پیمان نظارت موقت آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای در تاریخ ۲۴ ژوئن منقضی می‌شود. از دست‌دادن داده‌ها، می‌تواند در محاسبات دقیق زمان شکست مسئله ایجاد کند.

جاناتان تیرون

مترجم: مونس نظری

ایران و بازرسان بین‌الملل، در‌صدد تمدید پیمان موقت نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای هستند که روز پنجشنبه زمانش منقضی شد؛ این مرحله، گامی اساسی برای از‌سر‌گیری احیای توافق هسته‌ای جمهوری‌اسلامی ایران با قدرت‌های جهانی به شمار می‌رود.

در کمتر از یک‌ماه، این دومین‌بار است که رافائل ماریانو گروسی، مدیر‌کل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، مجبور شده است ایران را برای طولانی‌کردن پیمانش _‌که جهت حفظ اطلاعات ویدئویی و غنی‌سازی موجود در تأسیسات هسته‌ای لازم است‌_ تحت فشار قرار دهد. دولت ایران تهدید کرده است که این اطلاعات را بسته به نتیجه‌ی بحث‌های گسترده در مورد کاهش تحریم‌ها، مرحله‌به‌مرحله و به طور دائم حذف خواهد‌کرد.

مطابق گزارش صدا‌و‌سیمای جمهوری‌اسلامی ایران، محمود واعظی، رئیس‌دفتر رئیس‌جمهوری حسن روحانی، روز چهارشنبه به خبرنگاران اعلام کرد که شورای امنیت ملی ایران، تنها در مورد طولانی‌شدن پیمان نظارت، تصمیم‌گیری خواهد‌کرد؛ آن هم در نیمه‌شب و پس از آن‌که زمانش منقضی شد. ماه گذشته نیز این کشور، دقیقاً به همین‌ترتیب، 24‌ساعت پیش از توافق با گروسی در مورد تمدید، اجازه داده بود مهلت نظارت از دست برود.

آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، روز پنجشنبه از هر اظهار‌نظری در این مورد خودداری کرد.

گروسی هفته‌ها هشدار می‌داد که عدم تمدید این پیمان، به کاهش درک بین‌الملل از برنامه‌ی هسته‌ای این کشورِ حاشیه‌ی خلیج‌فارس خواهد‌انجامید؛ آن هم درست زمانی که ایران در حال گسترش غنی‌سازی اورانیوم با فناوری‌های جدید و پیشرفته است. این دیپلمات آرژانتینی، هفته‌ی پیش خطاب به تلویزیون بلومبرگ اعلام کرده بود که ایالات‌متحده قادر نیست از افزایش تولیدات اورانیوم در ایران جلوگیری کند. او عنوان کرد که نمی‌توان اطمینان داشت (به لحاظ تکنیکی قابل‌تشخیص نیست) موادی که در این کشور در حال تولیدند برای ساخت سلاح استفاده نشوند.

گروسی گفت: «باید بازرسی‌های متناسبی بر این‌دست فعالیت‌ها وجود داشته باشد.» او در عین‌حال تأکید کرد در صورت عدم دسترسی گسترده‌تر بازرسان، دانش بین‌الملل در مورد فعالیت‌های ایران، چیزی جز «توهم» نخواهد‌بود.

ایران، در پاسخ به خروج دونالد‌ترامپ، رئیس‌جمهور سابق امریکا از توافق هسته‌ای و اعمال مجدد تحریم‌های امریکا، سایر نظارت‌های آژانس انرژی هسته‌ای را نیز محدود کرد.

«کاهش قدرت‌های بازرسی آژانس انرژی هسته‌ای در ایران»

عدم نظارت بر تولید آب سنگین
عدم دسترسی روزانه به نیروگاه سوخت نطنز
عدم تأیید تست سانتریفیوژ
عدم تأیید ساخت سانتریفیوژ
عدم تأیید واردات اورانیوم طبیعی

عدم نظارت بر سانتریفیوژهای ذخیره‌شده
فقدان داده‌های نظارتیِ آنلاین بر غنی‌سازی
عدم تأیید تولید قطعه‌ی سانتریفیوژ
عدم تأیید کنسانتره‌اکسید اورانیوم
فقدان بازرسی سریع.

مذاکره‌کنندگان امریکایی، به سرپرستی رابرت مالی آماده می‌شوند تا هفته‌ آینده، برای هفتمین‌دور مذاکرات غیر‌مستقیم با ایران به وین بازگردند. با این‌حال، به گفته‌ی یکی از مقامات که نخواسته نامش فاش شود: در صورتی که رهبری تهران آمادگی کافی برای درگیر‌شدن در مذاکرات را نداشته باشد، می‌توان این دور را نیز به تعویق انداخت.

در ابتدای توافق سال ۲۰۱۵، بازرسی‌های سر‌زده‌ آژانس انرژی هسته‌ای، به عنوان محور اصلی توافق ایران با قدرت‌های جهانی محسوب می‌شد؛ اهرمی که به خوبی هم توانسته بود باعث درنگ در اقدامات هسته‌ای ایران شود. اما این کشور پس از خروج ایالات‌متحده، مجدداً فعالیت‌های خود را از سر گرفته بود.

چین، فرانسه، آلمان، روسیه و انگلستان، برای ششمین دور مذاکرات با همکاران ایرانی خود _‌که روز یکشنبه به تعویق افتاد‌_ دیدار کردند؛ بی‌آنکه دستاورد خاصی در احیای توافق 2015 داشته باشند. انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه‌ی اروپا گفت: او هم این انتظار را داشت که ایران و آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، پیش از دیدار دیپلمات‌ها برای دور هفتم مذاکرات، پیمان بازرسی خود را باز هم طولانی کنند.

نظری

به گفته‌ یکی از دیپلمات‌های اروپایی، که به دلیل خصوصی‌بودن مذاکرات نخواسته نامش فاش شود: هر‌چه مذاکرات بیشتر به درازا کشیده شوند، پابند‌کردن ایران به مفاد توافق‌نامه و نیز جلوگیری از تولید سلاح هسته‌ای توسط این کشور، دشوار و دشوار‌تر خواهد‌شد.

در توافق اصلی، این اطمینان حاصل شده است که ایران برای جمع‌آوری مواد هسته‌ای و تخصص لازم جهت رسیدن به نقطه بی‌بازگشت هسته‌ای، لااقل به یک‌سال زمان احتیاج دارد. به گفته‌ همین دیپلمات، مهندسان و دانشمندان ایرانی از زمان خروج ایالات‌متحده از توافق هسته‌ای (که می‌توان از آن با عنوان میراث ماندگار ترامپ یاد کرد)، دانش قابل‌توجهی کسب کرده‌اند.

احیای توافق هسته‌ای، به ایران امکان بازگشت مجدد به بازارهای جهانی نفت را داده و این کشور را از بن‌بست‌هایی که باعث ایجاد اصطکاک نظامی در خلیج‌فارس می‌شود، خواهد‌رهانید.