هرکارگزار ۲۰۰ میلیارد تومان!

محمد گلشاهی

در سوی مقابل هم هر چه قدر شما امکانات مالی کمتری داشته باشید و بخواهید با تلاش و کوشش وضعیت خود را بهتر کنید به دلیل نداشتن سرمایه و پول کافی بهایی به شما داده نمی‌شود و این موضوع سبب می‌شود تا یک دور باطل شکل بگیرد که پولدار پولدارتر شود و فقیر فقیرتر. اما جایی که بیشترین اتهام به سمت آن نشانه رفته که به این قضیه دامن می‌زند نظام بانکی کشور است که تسهیلات را به نحوی در اختیار افراد دارای تمکن مالی قرار می‌دهد و افراد نیازمند برای دریافت وام برای رفع مشکلات خود باید از هفت خوان عبورکنند.

تازه‌ترین خبر از اعطای تسهیلات به بخشهایی که نقشی در تولید کشورندارند و شاید اگر لیستی از صنایع و بخش‌های که نیاز به حمایت مالی در کشور را داشته باشند تهیه شود این گروه در انتهای صف قرار بگیرند، کارگزاری‌های بورس هستند که بی‌گمان هر ساله با واسطه‌گری و دریافت کارمزد از معاملات درآمد کلانی به جیب می‌زنند. احتمالا داستان کشف طلا در آمریکا را شنیده‌اید که بسیاری از افراد در آرزوی پولدار شدن و کشف معدن به یکی از ایالت‌های آمریکا هجوم آوردند اما پس از چند سال کسی که به این جویندگان طلا «بیل و کلنگ» می‌فروخت میلیونر شد و بقیه دست از پا درازتر به سرزمین‌های خود برگشتند. این داستان در کشورما هم به نوع دیگری در حال تکرار است هزاران نفر به امید سود و دریافت پول بیشتر وارد بورس می‌شوند و به خرید و فروش سهام می‌پردازند اما سود اصلی را همین کارگزاری‌ها کردند که به ازای هر خرید و فروش کارمزد خود را دریافت می‌کنند و جالب‌تر آنست که حدود 12 سال -یعنی از سال 1388 تاکنون- کسی نتوانسته است به این بازار پر سود وارد شود و به نوعی انحصار در دست 107 کارگزاری فعال در این بازار است. اگر میزان معاملات در 12 سال پیش یا حتی سه سال پیش با امروز را مقایسه کنید بیشتر متوجه خواهید شد که این انحصار چه مزایای عجیب و غیرقابل باوری برای کارگزاری‌ها داشته است. با این حال وقتی «محمدرضا دهقانی احمدآباد» دبیرکل کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار اعلام می‌کند که تسهیلات دریافتی کارگزاری‌ها از نظام بانکی حدود 21 هزار میلیارد تومان است متعجب می‌شویم که چرا در حالیکه بیشتر صنایع و بخشها و حتی افراد عادی جامعه برای گرفتن وام و تسهیلات گرفتار مشکلات هستند باید به افرادی که به واسطه یک انحصار 12 سال است که بدون رقیب در بازار یکه‌تازی می‌کنند و مطمئنا مشکل مالی ندارند تسهیلات اعطا شود؟اصلا در قالب کدام عقود بانکداری بدون ربا این تسهیلات اعطا شده است؟ اگر این 21 هزار میلیارد تومان را به این 107 کارگزاری تقسیم کنیم چیزی حدود 200 میلیارد تومان به ازای هر کارگزاری می‌شود.

آیا سودی که این کارگزاریها در این مدت نمودند کم بوده تا این حجم از تسهیلات به این افراد اعطا شود تا در بازار به خرید و فروش سهام بپردازند و باز مجددا سود بیشتری کسب کنند.فقط جهت یادآوری بیان می‌شود که در ابتدای فرودین 1399 شاخص بازار سهام 500 هزار واحد بود که به رغم تمام افت و خیزها شاخص اکنون به حدود یک میلیون و 500 هزار واحد رسیده است یعنی در طول یک سال و نیم شاخص سه برابر شده است. حال به نظر شما مردم عادی از این سه برابر شدن شاخص سود کسب کرده‌اند یا صاحبان سرمایه‌های کلان . ذکر این نکته هم جالب است که نشریه فوربس که به بررسی ثروتمندان در جهان می‌پردازد عنوان می‌دارد که در سال 2020 در ایران به تعداد افرادی که بیش از یک میلیون دلار (با دلار بازار آزاد در حدود 27 تا 28 میلیارد تومان ) ثروت دارند در حدود 21 درصد اضافه شده افزوده شده و مجموع ثروت آنان نیز 24.3 درصد به دلار رشد داشته است. این موضوع ما را حتی فراتر از عربستان قرار داده است که تنها 210 هزار نفر ثروتمند میلیونر دارد. یکی از دلایل این رشد تعداد ثروتمندان ایرانی هم سود بالای بورس و بازار سهام عنوان شده است . احتمالا وام 200 میلیاردی هر کارگزاری اگر حدود 30 تا 35 درصد سود هم برای کارگزاری‌ها در یکسال داشته باشد – که دارد- بعد از پرداخت سود 18 تا 20 درصدی تسهیلات به بانک 10 تا 15 درصد هم برای کارگزاری می‌ماند که با یک حساب سرانگشتی می‌شود بین 20تا 30 میلیارد تومان که اگر بگوییم یک میلیون دلار معادل 27 تا 28 میلیارد تومان است تعجب نخواهیم کرد که تعداد رشد افراد پولدار در کشور ما از عربستان هم فراتر رود.

احتمالا حالا متوجه خواهید شد چرا در کشورما افراد پولدار ، پولدارتر می‌شوند. در کشوری که نرخ سود تسهیلات نصف تورم هم نیست هر چه قدر بتوانید وام و تسهیلات بگیرید برنده هستید چرا که هر خریدی که انجام دهید  سال بعد بیشتر از نرخ تسهیلات سود کرده‌اید به همین سادگی و در حالیکه بسیاری از افراد و تولیدکنندگان معطل وام و تسهیلات هستند کارگزاری‌های بورس وام را دریافت می‌کنند که بانک هم می‌داند درآمد آنها به قدری هست که سود تسهیلات را به راحتی پرداخت کنند. به عنوان مثال به نظر شما اگر بانک‌ها بتوانند به 100 نفر وام خودرو بدهند یا به یک نمایشگاه‌دار ماشین که خرید و فروش خودرو انجام می‌دهد مجموع وام این 100 نفر را با همان نرخ سود را بدهد بانک کدام را انتخاب می‌کند؟ اگر بگوییم بانک تمایل دارد به جای درگیر شدن با 100 نفر وام را به همان نمایشگاه‌دار بدهد تعجب می‌کنید؟ پس بانک آنقدر شرایط را برای تسهیلات کوچک و خرد سخت می کند تا از آن 100 نفر 95 نفر منصرف شده و 5 نفر تقاضای وام کنند و در عوض مابقی پول را به یک نفر بدهد که با آن کار تعداد ماشین خرید و فروش کند و سود بیشتری به جیب بزند و سود بانک را هم بپردازد. با اعطای این پول تولیدی رخ نداده است و فقط ثروت یک فرد بیشتر شده است در حالیکه اگر وام خودرو به همه 100 نفر داده می‌شد سطح تولید و رفاه جامعه افزایش پیدا می‌کرد.

در رابطه با اعطای این حجم از تسهیلات به کارگزاری‌های بورس و اینکه آیا این پول منجر به بهبود وضع اقتصادی کشور و صنایع چه بورسی و چه غیربورسی شده است مسئولان اقتصادی بهتر می‌تونند توضیح دهند . تنها نکته‌ای که می‌ماند و برای هشدار می‌توان به مسئولین گوشزد کرد شاخص ضریب جینی است. آیا این شاخص سال بعد بدتر خواهد شد؟ سال بعد نشریه فوربس تعداد میلیونرهای ایرانی را چه قدر اعلام می‌کند؟