روسیه در حال تغییر اهداف جنگی خود در اوکراین

در ۲۶ فوریه، اندکی پس از آغاز تهاجمات روسیه به اوکراین «RIA Novosti» (یک خبر‎گزاری دولتی روسیه) به صورت تصادفی مقاله‌ای را منتشر کرد که قرار بود دو روز پس از آنچه کرملین فکر می‌کرد جنگی آسان و سریع خواهد بود، به چاپ برسد. این مقاله با افتخار گفته بود: «اوکراین به روسیه بازگشته است». آیا هیچ‌کس در پایتخت‌های قدیمی اروپا، در پاریس و برلین، به طور جدی فکرش را می‌کرد که مسکو از (تصرف) کیف دست بکشد؟ حالا روسیه با گذشت یک ماه از کمپین ناموفق خود، ممکن است این کار را انجام بدهد.

در ۲۵ مارس، وزارت دفاع روسیه جلسه‌ای برگزار کرد که در آن سه ژنرال _‌و از جمله میخائیل میزینتسف، که توسط بن والاس، وزیر دفاع بریتانیا، با یک «مرگ‌خوار» در رمان‌های هری پاتر مقایسه شده بود‌_ اعلام کردند که این جنگ موفقیت‌آمیز بوده است. این سه علی‌رغم شواهد متعددی که بر خلاف فرضیه‌شان به اثبات رسیده بود، اعلام کردند: «اقدامات اصلی مرحله اولِ عملیات تکمیل شده‌اند.» آنها تأکید داشتند که کیف هیچ‌گاه هدف آنها نبوده است و تنها برای جلوگیری از تقویت منطقه دونباس در شرق اوکراین مورد حمله قرار گرفته (نقشه را ببینید). روسیه برای اولین بار در سال ۲۰۱۴ به دونباس حمله کرد و دو (به اصطلاح) «جمهوری خلق» ایجاد کرد که در ۲۱ فوریه امسال به عنوان کشورهایی مستقل به رسمیت شناخته شدند. ژنرال‌ها گفتند که هدف اصلی ما «آزادسازی دونباس» است.

این عقیده که روسیه تنها مشتاق تصرف دونباس بوده، ایده بی‌معنایی است. مقامات غربی که ماه‌ها پیش از تهاجم، به نقشه‌های جنگی روسیه پی برده بودند، می‌گویند که هدف: تصرف کیف و اشغال بیشتر کشور بوده است. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، هم‌زمان با آغاز جنگ وعده داد: «هدف ما غیر‎نظامی کردن اوکراین خواهد بود». اقدامات نیروهای روسیه در روزهای آغازین جنگ، از جمله تلاش بی‌نظیری که برای تصرف فرودگاه هوستومل در خارج کیف صورت گرفت، گواهی بر این موضوع است. ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، مدعی شده است که نیروهای او یونیفرم‌های تشریفاتی را در اولین دسته از تانک‌های اسیر‎شده روسی پیدا کردند؛ عاملی که نشان می‌دهد کرملین در حال برنامه‌ریزی برای یک رژه پیروزی است.

عمده‌ترین دلیلی که روسیه تصمیم به تغییر رویه گرفته این است که در مرحله اول جنگ شکست خورده است. حرکت گاز‌انبری کرملین در پایتخت اوکراین، از شمال‌غرب و شمال‌شرق با مقاومت سخت اوکراینی‌ها مواجه شد... خطوط تدارکاتی مسدود شده و کمبود نیروی انسانی به وضوح احساس شد. روسیه تا این لحظه حتی موفق نشده است پایتخت را محاصره کند؛ تا چه رسد به اینکه به آن حمله‌ور شود. به علاوه روسیه هیچ شهر بزرگی را به جز خرسون اشغال نکرده است... و حتی در این نقطه نیز کنترل روسیه به طور فزاینده‌ای متزلزل به نظر می‌رسد. به نقل از یکی از مقامات ناتو، این ائتلاف تخمین می‌زند که چیزی در حدود ۷ تا ۱۵ هزار سرباز روسی تا این لحظه کشته شده‌اند. این نرخ از تمام عملیات نظامی روسیه از زمان خونین‌ترین جنگ جهانی دوم پیشی می‌گیرد... حدوداً ۴۰ هزار تلفات به طور کلی (که در مجموع کشته‌شدگان و اسرا و مجروحان و مفقودین را شامل می‌شود).

برخی از مقامات تصورشان این است که اعلام روسیه در مورد مرحله جدیدی از جنگ می‌تواند حقه‌ای باشد برای دور‎کردن مدافعان اوکراینی از پایتخت. سابین فیشر از اندیشکده SWP در برلین هشدار می‌دهد: «گمان نمی‌کنم که پوتین فکر تغییر رژیم در کیف را به کلی از سر بیرون کرده باشد.» در ۲۷ مارس صدای انفجار‎ها در اطراف کیف به گوش می‌رسیدند. اوایل روز ۲۸‎ام مارس بود که اطلاعات دفاعی بریتانیا اعلام کرد که در ۲۴ ساعت گذشته هیچ تغییر قابل‌توجهی در وضعیت نیروهای روسی در مناطق اشغالی ایجاد نشده است. با این وجود، شواهدی مبنی بر تغییر استراتژی روسیه در صحنه وجود دارد.

کنراد موزیکا از مشاوران روچان، که جنگ را پیگیری می‌کند گفته است که «بیشتر یگان‌ها» در حال عقب‌نشینی و باز‎گشتن به روسیه برای تجدید قوا و بهبودی هستند. تصاویر ماهواره‌ای هیچ سرباز روسی را در فرودگاه هاستومل نشان نمی‌دهد. یک مقام دفاعی ایالات متحده در ۲۵ مارس خاطر‎نشان کرد که نیروهای روسی در خارج از کیف «در حال حفاری» و «ایجاد مواضع دفاعی» هستند... همین‌ها نشان می‌دهند که تلاش‌ها برای ورود به پایتخت با تأخیر مواجه شده است. نیروهای مسلح اوکراین ۲۸ مارس ادعا کردند که روسیه در حال منفجر کردن چندین پل، از جمله یکی در رودخانه اسنوف در شمال‌شرقی چرنیهیو است؛ این امر نیز گواه دیگری‌ست از اینکه روسیه در حال ورود به حالت دفاعی در شمال است.

در عین حال روسیه حملات خود در دونباس را در اولویت قرار داده و نبردها در این منطقه طی هفته گذشته تشدید شده است. نیروهای روسی هم‌زمان با پیشروی به سوی شمال و به سمت زاپوریژیا تلاش کرده‌اند از ایزیوم، شهری در ۱۲۵ کیلومتری جنوب‌شرقی خارکف به سوی جنوب حرکت کنند... ایشان قصد دارند آنچه اوکراینی‌ها عملیات نیروهای مشترک (JFO) می‌نامندش، به انجام برسانند؛ محاصره نیروهای در حال نبرد و جلوگیری از عقب‌نشینی ایشان به سوی غرب بر فراز رودخانه دنیپر.

هیچ تضمینی دال بر اینکه روسیه قطعاً به این هدف دست خواهد یافت، وجود ندارد: کشیدگی خطوط عرضه (گستره‌ی خدمات‌رسانی) بیشتر خواهد شد و پیش‌روی به سوی جنوب از خارکف و ایزیوم هم کُند و دشوار بوده است. نیروهای اوکراینی همچنین در حال انجام حملات متقابل در اطراف خارکف و ایزیوم هستند. دورترین میزان پیشروی روس‌ها به سمت شمال در حال حاضر هیولیای‌پل است که شانسی برای ادامه باقی می‌گذارد. اما این مانور اگر تأثیر‎گذار باشد به آقای زلنسکی ضربه خواهد زد. بن بری از مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (یک اندیشکده) می‌گوید: «خیلی چیزها به سقوط یا عدم سقوط ماریوپل بستگی دارد.» و حالا به نظر می‌رسد که این شهر (ماریوپل) محاصره شده است و در نهایت مهمات و آذوقه نیز تمام خواهند شد... همین امر می‌تواند مسیر نیروهای روسی را برای حرکت به سوی شمال باز کند.

روسیه ممکن است پیروزی خود در دونباس را به عنوان دستاوردی تسلی‌بخش، در عوض شکستی که در تغییر رژیم کیف خورده است، تلقی کند. نیروهای نیابتی روسیه تا قبل از این نبرد تنها یک‌سوم دونباس را در اختیار داشتند. الباقی منطقه شامل ماریوپل، بندر محاصره‌شده‌ای می‌شود که از کف دادنش اوکراین را از تمام خطوط ساحلی در دریای آزوف محروم می‌کند. از آنجایی که ماریوپل محل استقرار گردان آزوف (یک گروه شبه‌نظامیِ دارای نشان اس اس) است، فتح آن نیز به روایت کرملین مبنی بر «نازی‌زدایی» کشور کمک خواهد کرد. روسیه همچنین ممکن است کماکان امید بسته باشد به اینکه اصطلاحاً پل زمینی به کریمه را (که از ماریوپل می‌گذرد و به سوی غرب فراتر از دونباس کشیده می‌شود) حفظ نماید.

اینکه روسیه قصد دارد با قلمرویی به این وسعت چه کار کند هنوز معلوم نیست. شاید او می‌خواهد از آن به عنوان ابزاری برای چانه‌زنی و کسب امتیازات بیشتر از سوی زلنسکی استفاده کند (مثلاً محدودیت‌های سیاست خارجی کشور اوکراین و یا نیروهای مسلح این کشور).

احتمال دیگر هم این است که بخواهد آن را به روسیه الحاق کند... گرچه کرملین احتمالاً اشتهای لازم را برای حکم‌رانی (بر) و یا باز‎سازی این مناطق ندارد. سومین احتمال هم ایجاد درگیری‌هایی دیگر است... نظیر درگیری در ترانس‌نیستریا، مولداوی، اوستیای جنوبی و آبخازیا در گرجستان؛ مکان‌هایی که روسیه سال‌هاست سربازان خود را در آنها مستقر کرده و اساساً در حال ایجاد شبه‌دولت‌های نیابتی برای اعمال نفوذ بر آن کشورها است. کایرلو بودانف، رئیس اطلاعات نظامی اوکراین می‌گوید که هدف روسیه «ایجاد کره شمالی و جنوبی در اوکراین» است.

پایان بازی هر چه باشد، اعمال «یک استراتژی نظامی که بر دونباس تمرکز داشته باشد»، یک گزینه بازنده است. گرفتن بخش‌هایی از اوکراین (و یا قبل از آن گرجستان، و پیش از گرجستان نیز مولداوی) و استفاده از آنها به عنوان اهرم فشار، شاید در سال ۲۰۱۴ می‌توانست با هزینه اقتصادی و نظامی قابل قبولی برای روسیه تمام شود. اما حالا تحقق این امر وضعیت کاملاً متفاوتی ایجاد خواهد کرد. آقای زلنسکی در مصاحبه‌ای که در ۲۵ مارس در کیف، با اکونومیست انجام داد پیشنهاد کرد که «آماده سازش‌های ارضی است.» او گفت: «سرزمین ما مهم است... اما در نهایت چیزی بیش از یک قلمرو نیست. من درک می‌کنم که نمی‌توان روسیه را به طور کامل از قلمرو [دونباس] خارج کرد... این موضوع احتمال دارد که حتی منجر به جنگ جهانی سوم شود.» اما حتی زلنسکی هم با وجود محبوبیتش احتمالاً قادر نخواهد بود هم‌وطنان خویش را قانع کند سرزمینی فراتر از آنچه در حملات روسیه طی سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵ از دست داده‌اند را ببازند (از کف بدهند).

بنابراین اشغال دونباس بزرگ به دست روسیه هزینه سنگینی بار می‌آورد. نیروهای مسلح اوکراین، سرشار از اعتماد به نفس هستند و مجهز به سلاح‌های غربی... لذا این احتمال وجود دارد که ضدحملات خود را گسترش دهند. حتی برخی از ایشان به بیرون راندن کامل روسیه نیز امیدوار هستند. بعید به نظر می‌رسد که کشورهای غربی (که از همبستگیِ شکل‌گرفته میان خودشان متعجب‌اند) تا زمانی که روسیه دست از آمال و دستاوردهای مورد نظر خود در اوکراین برنداشته، تحریم‌ها را لغو کنند. تحریم‌هایی که علیه روسیه وضع شده‌اند، این کشور را خفه خواهند ساخت. براساس پیش‌بینی اس‌اند‌پی (که یک آژانس رتبه‌بندی است) تولید ناخالص داخلی کشور روسیه در سال جاری ۲۲ درصد کاهش می‌یابد و این موضوع روسیه را ۱۵ سال به عقب بر‎می‌گرداند.

بخش خنده‌دار داستان این جاست که اگر پوتین از همان ابتدا جنگ خود را به منطقه دونباس محدود می‌کرد، این امکان وجود داشت که بتواند در غرب هم انشقاق به وجود آورده و از تبعات سخت اقتصادی اجتناب کند.

... اما حالا کرملین با انتخاب ناخوشایندی مواجه است: یا باید ماریوپل را داشته باشد و یا اقتصاد را (باید میان تصرف ماریوپل و حفظ بنیان‌های اقتصادی خود یکی را انتخاب کند).

#روزنامه اینترنتی فراز #سایت فراز