چرا آمریکا نمی‌تواند عربستان را سه طلاقه کند؟

در عربستان‌سعودی، ترک زن کار چندان سختی نیست. تنها کافی‌ست سه‌بار طلاقش بدهی. خوشبختانه در فضای دیپلماسی، بحث جدایی کمی دشوارتر می‌شود.

از پنجم اکتبر، زمانی که کارتل نفت اوپک‌پلاس، تصمیم گرفت تولید خود را تا ۲ میلیون بشکه در روز کاهش دهد، روابط میان امریکا و عربستان‌سعودی به پایین‌ترین حد خود طی دهه‌های اخیر رسیده است.

به نظر می‌رسد که دموکرات‌های واشنگتن مصمم به ترک شریک ۷۷ ساله خود هستند. کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز حالا از لحن تمسخر‌آمیز و بی‌احترامی‌های امریکا به خشم آمده‌اند.

البته که در اغلب روابط در تمام سطوح، گفتگوهایی که از روی خشم صورت می‌گیرند، ادبیاتی مشابه دارند. اما با وجودی که شاید گسست کامل میان امریکا و عربستان ممکن نباشد، ولی نیل به توافق میان ایالات‌متحده و شرکای خلیج‌فارس و جبران مافات نیز بعید به نظر می‌رسد.

معامله‌ی نفت در برابر امنیت، که چندین دهه زمینه‌ساز روابط آنها بوده، حالا رو به فرسایش رفته و کسی نمی‌داند چه چیز جایگزین آن خواهد شد.

اما این‌طور که به نظر می‌رسد این وصلت ناخوشایند تا سال‌ها تداوم داشته باشد.

آن‌طور که عربستان‌سعودی می‌گوید کاهش اوپک‌پلاس یک تصمیم فنی بوده است. بازارهای نفت آشفته هستند و قیمت‌ها میان زمین و هوا شناورند.

بسیاری از اعضای اوپک نیز از سهمیه‌های وعده‌داده‌ی خود عدول کرده‌اند.

رکود اقتصادی در کشورهای ثروتمند نیز می‌تواند از میزان تقاضا بکاهد. سعودی‌ها این کاهش را اقدامی عمل‌گرایانه برای جلوگیری از افزایش عرضه و ذخیره مقداری از ظرفیت مازاد توصیف می‌کنند.

اما این اقدام از نظر امریکا معنایی جز خیانت از سر بی‌وجدانی ندارد. جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا قول داده بود که پادشاهی عربستان سعودی را به سبب قتل جمال خاشقچیِ روزنامه‌نگار در سال ۲۰۱۸ منحوس خطاب کند.

اما تابستان امسال خودش با تعیین بهای ۱۲۰ دلاری نفت برای هر بشکه، خلاف حرف خودش رفتار کرده و برای دیدار با محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی، عازم عربستان شد.

و حالا در فاصله کمتر از ۳ ماه، سعودی‌ها ترتیبی داده‌اند که می‌تواند به معنای گران‌تر‌شدن بهای نفت باشد.

جو بایدن، عربستان را به حمایت از روسیه متهم نموده و قیمت‌های بالاتر را در جهت تقویت خزانه ولادیمیر پوتین تلقی کرده است.

و البته با تهدید گفته که «این کار عواقبی خواهد شد.»

ادعایی که از سوی برخی دموکرات‌ها منتشر می‌شد این بود که سعودی‌ها قصد دارند در انتخابات میان‌دوره‌ای، حرکتی را به نفع جمهوری‌خواهان انتجام دهند... زیرا قیمت‌های بالاتر نفت به دولت کنونی آسیب می‌زند. البته که این ادعا، از نگاه محافل خلیج‌فارس غیر‌قابل قبول به نظر می‌رسد...

...وزرای نفت، در بازارهای جهانی انرژی، و برای تأثیر‌گذاری بر نتیجه رقابت سنا در پنسیلوانیا تصمیمی نمی‌گیرند.

در همین حال بحرین و کویت، هر دو عضو اوپک‌پلاس و شرکای امریکایی اعلام کردند که با کاهش تولید موافق هستند. حتی امارات متحده عربی نیز حمایت عمومی خود را نشان داد.

امارات متحده عربی، اغلب با عربستان‌سعودی در باب سیاست‌های نفتی مخالف است: این کشور میل دارد تا جایی که می‌تواند نفت را به بهای ارزان بفروشد تا نفتش به کالایی بلاتکلیف در بازارها تبدیل نشود.

با این وجود آنها نیز بر این باورند که اوپک‌پلاس تصمیم درستی را اتخاذ کرده است.

یکی از مدیران انرژی اماراتی در حاشیه کنفرانسی در ابوظبی در اوایل ماه جاری، از واکنش امریکا ابراز خشم نموده و گفت که این واکنش، رنگ‌و‌بوی لفاظی‌های دوران استعمار را می‌داده.

عبدالخالق عبدلله، کارشناس علوم سیاسی اماراتی نیز فکر می‌کند که دموکرات‌ها باید «بیدار شده و بپذیرند که خلیج‌فارس آماده نه‌گفتن به امریکاست.»

علی شهابی، از مفسران نزدیک به دربار سلطنتی عربستان، که رویکردش به شدتِ سایرین تهاجمی نیست در این پندار است که آیا امکانش وجود دارد که عربستان از اوپک خارج شده و کارتلی از نخبگان تشکیل بدهد؟!

او می‌گوید: «سعودی این قدرت را دارد که بدون اوپک هم کار کرده و تولیدش را با دو یا سه بازیگر اصلی، به صورت کاملاً خصوصی هماهنگ کند.»

به نظر می‌رسید که امارات در ۱۱ اکتبر، زمانی که محمد بن‌زاید، رئیس‌جمهور این کشور، برای دیدار با پوتین به سن‌پترزبورگ پرواز کرده، پیام دیگری فرستاده است.

اماراتی‌ها می‌گویند که او آنجا بود تا درباره طرح صلح اوکراین گفتگو کند.

این دیدار هیچ دستاورد محکم و قطعی نداشت؛ اما همین که او به جای تماس تلفنی و یا فرستادن وزیر امور خارجه‌اش، شخصاً به این کشور رفته، یادآور این نکته بود که جهان عرب، برخلاف غرب، از جانب‌داری در مورد حمله روسیه به اوکراین امتناع می‌ورزد.

از سال ۱۹۴۵، زمانی که فرانکلین روزولت با ملک عبدالعزیز بن‌سعود، در کشتی یو‌اس‌اس کوئینسی ملاقات کرد، روابط امریکا و عربستان ریشه در یک معامله ساده داشت: پادشاهی، نفت را جاری نگه می‌دارد و امریکا نیز در مقابل، پادشاهی را در امان حفظ می‌کند.

اما در حال حاضر هر دو طرف، سوی مقابل خود را به نقض این توافق متهم می‌کنند.

با این حال این درگیری نیز ریشه در سوء‌تفاهمی متقابل دارد. دموکرات‌ها دیگر تنها خواهان عرضه قابل اعتماد نفت نیستند... بلکه حالا این منبع انرژی را به بهایی راحت و ارزان می‌خواهند.

در همین حال، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز خواهان محافظی هستند که عملکرد فعالانه‌تری داشته باشد. دکترین کارتر معتقد بود که امریکا باید از منابع انرژی خود در خاورمیانه محافظت کند.

و برای پادشاهان امروزی خلیج‌فارس، این تنها به معنای نظارت بر تنگه هرمز نیست. بلکه به معنای اقدام به‌موقع و سریع در مواقعی است که آنها از سوی ایران یا نیروهای نیابتیِ آن، مورد تهدید قرار می‌گیرند.

شکست ناگوار امریکا در عراق و افغانستان، اگر بخواهیم به بیانی نرم بگوییم، این اعتماد را تا حد زیادی از بین برده است.

هیچ‌یک از طرفین هم حاضر به دست‌شستن از طرف مقابل خود نیست. سعودی‌ها و همسایگان‌شان تمایلی به چشم‌پوشی از درآمد میلیاردی‌ای که از کمک به حزب بایدن (با جمع‌آوری رأی) به دست می‌آورند، نیستند...

...اما اکثر امریکاییان پس از دو دهه جنگ‌های فاجعه‌بار در این منطقه مایل‌اند از آن فاصله بگیرد.

برخی مقامات خلیج‌فارس امید دارند که دومین دور ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در سال ۲۰۲۵، روابط آنها را با امریکا تقویت کند.

هر چند که جناح ترامپ در حزب جمهوری‌خواه تمایلی به حفاظت از کشورهای نفتی خلیج‌فارس ندارد.

خلیج‌فارس در عین حال که از امریکا ناامید شده، اما جایگزین خوبی نیز ندارد. روسیه نمی‌تواند نقش محافظ و تأمین‌کننده تسلیحات را ایفا کند. ارتش آقای پوتین، با جنگی که خود را گرفتارش کرده، به هر سلاحی که اقتصاد تحریم‌شده‌اش می‌تواند برای نبردهای خویش تولید کند، نیاز دارد.

ضمن آنکه روسیه، چشم‌انداز محدودی برای تجارت و سرمایه‌گذاری ارائه می‌دهد.

چین، شریک مفیدتری است. این کشور چالش چندانی در باب حقوق بشر ندارد. و منبع بزرگ سرمایه‌گذاری است. اما در عین حال علاقه‌ای هم به تضمین امنیت خلیج‌فارس ندارد.

ضمن آنکه مانند روسیه، روابط دوستانه خود را با رقیب اصلیِ عربستان‌سعودی، یعنی کشور ایران، حفظ کرده است.

بنابراین امریکا و کشورهای خلیج‌فارس، با هر مشقتی هم که هست، خود را کنار هم نگه داشته‌اند. با وجودی که ممکن است شدیداً بر سر قیمت نفت، جنگ در اوکراین و بسیاری مسائل دیگر اختلاف نظر داشته باشند.

اما معامله نفت در برابر امنیت، دیگر پایه محکمی برای روابط این دو تلقی نمی‌شود... ولی به نظر می‌رسد که نه در واشنگتن و نه در ریاض، کسی در جستجوی جایگزین دیگری هم نیست.