ادعای روبیکا درباره ۳۵ میلیون کاربر فعال چقدر حقیقت دارد؟

در روزهای اخیر اقدامات گوگل برای روبیکا دردساز شده و تا حد زیادی جلوی نصب این اپلیکیشن ایرانی بر روی گوشی موبایل کاربران را گرفته است. روبیکا توسط مقامات و فعالان حوزه فناوری اطلاعات که موافق فیلترینگ وسیع شبکه های اجتماعی هستند به عنوان اصلی‌ترین جایگزین پلتفرم‌های خارجی چون اینستاگرام معرفی شده است. آنها تاکید دارد که روبیکا می‌تواند تمام قابلیت‌های این پلتفرم‌ها را با همان کیفیت خدمات داشته باشد.

از صبح روز جمعه گوگل پلی توسط سیستم Play Protect خود پیغامی را درخصوص اپلیکیشن روبیکا برای کاربران آن ارسال کرد و در آن اظهار داشت که این برنامه در تلاش است از اطلاعات شخصی شما همچون پیام‌های SMS، تصاویر، فایل‌های صوتی ضبط شده یا تاریخچه تماس‌های شما جاسوسی کند.

اینکه پیام گوگل‌پلی چقدر ریشه در واقعیت دارد، بحث این نوشته نیست. موضوع این مطلب چیز دیگری است.

«احسان خرامید» رئیس روابط عمومی وزارت ارتباطات در توییتر چنین اتفاقی را حاصل «رقابت و انحصار شکنی» و همینطور «سناریو نخ نما در مقابل استقبال امیدوار کننده کاربران» از روبیکا نامیده است.

روبیکا نیز در بخشی از اطلاعیه ای که منتشر کرده از احتمال وجود «انگیزه های سیاسی» برای این اقدام یاد کرده و آماری مبنی «ارسال روزانه بیش از ۵۰۰ میلیون پیام یکتا توسط نزدیک به ۳۵ میلیون کاربر فعال در ماه اخیر از میان نزدیک به ۵۰ میلیون نصب فعال» ارائه داده است.

مساله این مطلب آن است که شاهد و مستند «استقبال امیدوارکننده کاربران» و همینطور فعالیت «۳۵ میلیون کاربر» در روبیکا چیست؟ کدام شواهد و قرائن دال بر آن است که ۳۵ میلیون کاربر واقعی در روبیکا فعالیت دارند؟

تا اینجا هیچ پژوهش و پیمایش فنی نیست که تائید کننده چنین آماری باشد. اینستاگرام به عنوان پر مخاطب‌ترین اپلیکیشن شبکه‌های اجتماعی در ایران تا قبل از فیلترینگ ماه اخیر حدود ۴۷ میلیون کاربر در کشورمان داشت. آمار ۳۵ میلیون کاربر فعال روبیکا بدان معناست که این اپلیکیشن توانسته تنها در مدت یک ماه به اندازه حدود ۷۵ درصد پرکابرترین شبکه اجتماعی ایران، کاربر فعال جذب کند. و این به جز مجموع آمار ۵۰ میلیون کاربری است که این شبکه مدعی حضور آنهاست.

آیا نشانه‌های جذب چنین حجم وسیعی از کاربران برای روبیکا در محیط واقعی جامعه قابل مشاهده است؟

بیایید قدری با منطق اقتصادی موضوع را ببینیم؛ مجموع آمارها از فعالیت حدود ۱ میلیون ۷۰۰ هزار کسب و کار در اینستاگرام و اشتغال حدود ۹ میلیون نفر در آنها حکایت دارد. دلیل استقبال کسب و کارها از این فضا هم روشن است؛ به جز خصوصیات فنی اینستاگرام بحث حضور پرتعداد ایرانیان آن را به شهری پرجمعیت تبدیل کرده بود که افراد مختلف ترغیب می‌شدند تا در کوچه و بازار آن کاسبی خود را راه بیاندازند.

روبیکا می‌گوید توانسته معادل ۷۵ درصد آن جمعیت یعنی ۳۵ میلیون کاربر فعال جذب کند. یعنی الان یک شهر ۳۵ میلیون نفری هم در آنجا ساخته شده که کوچه و خیابان و بازار آن سخت مستعد راه اندازی کسب وکارهاست. آیا هیچ فروشنده و صاحب کسب و کاری هست که چشم بر یک چنین بازاری با این حجم از مخاطب ببندد؟ قطعا نه. خصوصا اینکه برای فضاهای جدید تمایل به رقابت برای آغاز کسب و کار و پیش افتادن از بقیه و جذب فالوور بیشتر بسیار زیاد است. به هر حال هر که زودتر آغاز کند، زودتر و بیشتر به سود می‌رسد.

با این منطق آیا وزارت ارتباطات و مجموعه روبیکا می‌توانند آمار بدهند که چند کسب و کار جدید طی این مدت در روبیکا ایجاد شده؟ مگر می‌شود در مجموعه‌ای با ۳۵ میلیون کاربر جدید و آن هم در حالی که این مجموعه به دلیل فیلترینگ فزاینده، در سهل‌الوصول‌ترین فضای آنلاین در ایران است، رقابتی برای شروع کسب و کار شکل نگرفته باشد؟

 پیشتر هم پلتفرم های ایرانی با عدم شفاف‌سازی آمارهای عضوگیری خود و همینطور روشن شدن ساخت کاربر «فیک» توسط خود آنها برای بالا بردن آمارهایشان اعتبار این دست حرف‌ها را به اندازه کافی زیر سوال برده بودند. اکنون نیز با گفتن اینکه روبیکا ۳۵ میلیون عضو دارد اعتبار این پلتفرم داخلی افزایش نخواهد یافت همانطور که «با خرما خرما گفتن دهن شیرین نمی‌شود»