در بودجه دولت سید محرومان جایی برای معلولان نیست!

بیتا محسنی

دوستی که تازگی‌ها به کانادا مهاجرت کرده، تعریف می‌کرد که چقدر در خیابان‌های شهر تازه‌ای که در آن زندگی می‌کند، افراد دارای معلولیت می‌بیند و متعجب بود از این که چرا در تهران این افراد وجود ندارند! پاسخِ تعجب او تنها یک جمله بود؛ افراد دارای معلولیت هستند اما در بستر این شهر دود و اندوه، جایی برای آن‌ها وجود ندارد. مساله‌ای که نه تنها در شهر بلکه حال در بودجه سال ۱۴۰۲ قابل رصد است. طبق داده‌های کمپین معلولان، دولت سیزدهم در لایحه بودجه ۱۴۰۲، ردیف بودجه مستقل «قانون حمایت از حقوق معلولان» را حذف و مبلغی نامشخص به سرجمع بودجه بهزیستی افزوده تا با این اقدام مانع اعتراض و مطالبه‌گری معلولان شود! معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان بهزیستی نیز امروز در مصاحبه‌ای افزوده شدن ردیف بودجه معلولان به سرجمع اعتبارات بهزیستی را تایید کرده است. این‌ در حالی است که طبق ماده ۳۰ قانون معلولان؛ به منظور شفاف‌سازی منابع مالی اختصاص یافته برای اجرای قانون حمایت از افراد دارای معلولیت، سازمان برنامه و بودجه کشور مکلف است نسبت به ایجاد ردیف اعتباری ذیل فصل رفاه اجتماعی متناسب با عناوین فصول این قوانین در لوایح بودجه سنواتی اقدام کند. مساله‌ای که «بهروز مروتی»، مدیر کمپین معلولان ایران، در گفت‌وگو با «فراز» آن را مصداق بارز بی‌قانونی می‌داند.
 

• گزاره‌ای درباره حذف بودجه مستقل معلولان و علاوه کردن آن به سرجمع بودجه بهزیستی مطرح شده است. این ماجرا چقدر به واقعیت نزدیک است؟
   

گزاره کاملا صحیح است اما اتفاقی که افتاده این است که ردیف بودجه حذف شده است. خود بودجه به صورت زیرکانه در سرجمع بودجه بهزیستی آورده شده مضاف بر اینکه اصلا این عدد مشخص هم نیست. از سال ۹۸، قانون حمایت از حقوق معلولان ردیف خاص خودش را داشت و تا سال جاری هم در بودجه آمده بود اما برای سال ۱۴۰۲ حذف شده است. نتیجه چیست؟ سازمان برنامه و بودجه می‌تواند هر رقمی را برای معلولان در نظر بگیرد، سازمان بهزیستی نیز می‌تواند مثلا بگوید امسال بودجه افزایشی نداشته و همان دو هزار و هفتاد میلیارد تومان گذشته است. درواقع نه می توان این عدد را مطالبه کرد و نه بودجه آن را خواست چون جواب مشخصی ندارد.
 

• آیا این حذف قانونی است؟
   

این کار مصداق بارز بی‌قانونی است چون طبق ماده ۳۰ حمایت از حقوق معلولان، سازمان برنامه و بودجه مکلف است که ردیف اعتباری برای مواد حمایت از قانون معلولان را اختصاص دهد و آن را در قانون بودجه سنواتی کشور درج کند اما سازمان برنامه و بودجه این ردیف را حذف کرده است. بودجه مورد نیاز برای حمایت از حقوق معلولان در سال جاری بین ۵۰ تا ۵۵ هزار میلیارد بودجه نیاز بود حتی بودجه ای که قرار دادند طبق محاسبات ما چیزی حدود ۵ درصد بودجه مورد نیاز بود. حالا حتی سازمان بهزیستی نیز عدد را نمی‌داند و در مصاحبه تازه‌اش به روش خود ادعای کمپین را تایید کرده است. بالاخره بهزیستی یک سازمان دولتی است و نمی‌تواند مطالبه درستی انجام دهد.
 

• بودجه معلولان شامل چه زیرمجموعه هایی بود و تا سال های گذشته صرف چه مسائلی می‌شد؟
   

متاسفانه به دلیل اینکه بودجه معلولان، بودجه کاملی نبود در سال‌های اخیر و حتی امسال بیشتر به معیشت و حق پرستاری و مراقبت معلولان اختصاص یافته و مواد دیگر قانون حمایت از حقوق معلولان کاملا مغفول مانده است‌. مانند مواد ۲، ۴ در رابطه با مناسب‌سازی و ماده ۵ در رابطه با پایانه‌های دسترس‌پذیر و ایجاد سامانه‌های حمل و نقل درون شهری و ایجاد خودروهای معلول‌بر و یا ماده ۶، بخش درمان در بیمه توانبخشی، ماده ۷ که همان حق پرستاری و نگهداری است، ماده ۸ در رابطه با اختصاص اماکن شهرداری برای افراد دارای معلولیت و سایر مواد که متاسفانه برای هیچ کدام از اینها سازمان‌ برنامه و بودجه، بودجه‌ای را اختصاص نداد. در واقع بودجه اختصاص یافته در سال جاری آنقدر با نیازهای روز معلولان فاصله دارد که نمی‌توان دربارش صحبت کرد.
 

• آیا این بودجه‌ها تماما محقق می‌شوند؟
   

صراحتا خیر. برخلاف ماده ۶۷ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت این بودجه‌ها صد در صد محقق نمی‌شود. حتی ۵ درصد، عدم احقاق بودجه به اندازه چندبرابر کل بودجه یک ماده مثل تجهیزات توانبخشی است‌.

نکته مهم اینکه هرسال در بخشی از پیامک‌های خاص‌، نوشته می‌شود که یک رقم هرچند ناچیزی به هزینه پیامک اضافه شده و در راستای مشکلات افراد دارای معلولیت خرج می‌شود. در جرائم راهنمایی رانندگی نیز اعلام می‌شود که درصدی برای معلولان حاصل از تصادفات استفاده می‌شود. تا این لحظه حتی یک ریال از این بودجه‌ها به معلولان نرسیده است. درواقع این ارقام به نام معلولان است و نمی‌دانیم به کام کیست. حتی ماده ۳۱ که نیاز به بودجه ندارد و کافی است گزارش دستگاه‌های مکلف نسبت به اجرای قانون حمایت از حقوق معلولان را دریافت و منتشر کنند نیز انجام نمی‌شود چون اراده‌ای برای اجرای آن نیست.
 

• چند معلول واجد شرایط برای کمک هزینه معیشتی وجود دارد؟
   

۶۰۰ هزار معلولان واجد شرایط داریم که مطابق ماده ۲۷ قانون حمایت از حقوق معلولان باید به آن‌ها کمک هزینه معیشتی مطابق حداقل دستمزد سالانه پرداخت شود‌. خود همین ماده برای امسال حدود ۲۵ هزار میلیارد بودجه نیاز داشت. برای سال آینده همین ماده حداقل ۳۰ هزار میلیارد بودجه نیاز دارد. وقتی یک ماده از قانون حداقل سی هزار میلیارد بودجه نیاز دارد اما برای کل آن قانون ۲۸۷۰ میلیارد تومان بودجه اختصاص می‌دهند کاملا واضح است که نتیجه چیست.
همچنین تعداد افراد واجد شرایط ۶۰۰ هزار نفر است اما سازمان بهزیستی به ۲۰۰ هزار نفر از بابت ماده ۲۷ به جای ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان تنها ۲۰۰ هزارتومان می‌دهد. حالا شما حساب کنید این ۲۰۰ هزارتومان چه دردی از معلولان می‌تواند دوا کند.
 

• وضعیت مستمری معلولان به چه شکل است؟
   

مستمری افراد دارای معلولیت به شدت ناچیز و تحقیرکننده است. مثلا معلول یک نفره ۵۴۶ هزار تومان، معلول دو نفره ۷۸۰ هزار تومان، ۳ نفره ۱ میلیون و ۹۲ هزار تومان، ۴ نفره ۱ میلیون و ۴۱۴ هزار تومان و ۵ نفر به بالا ۱ میلیون و ۷۲۰ هزار تومان مستمری می‌گیرند. این حتی بر خلاف ماده ۷۹ قانون برنامه توسعه ششم است. به این ترتیب بزرگترین مشکل افراد دارای معلولیت همین مساله معیشتی و حق نگهداری است در نتیجه به مشکلات درمانی و توانبخشی چندان نمی‌توان رسیدگی کرد. سال گذشته حدود ۱۰۰ میلیارد برای ماده ۶ قانون حمایت از حقوق معلولان بودجه اختصاص دادند. اما آن ۱۰۰ میلیارد را سازمان بیمه سلامت نتوانست به درستی هزینه کند و درنهایت به خزانه دولت بازگشت. یعنی ما نه تنها با یک آپارتاید بودجه‌ای مواجهیم از آن طرف سو مدیریت باعث تشدید این معضلات شده‌است. تصور کنید یک جانباز با شرایط مشابه یک معلول بالای ۱۲ تومان حق پرستاری می‌گیرد اما یک معلول با همان شرایط از ماه گذشته، تنها ۱ میلیون و ۵۰۰ هزارتومان می‌گیرد. بماند که ۸ ماه معوقه از ابتدای سال نیز به آن‌ها پرداخت نشده است.
 

• دورنمای وضعیت معلولان کشور را با توجه به وضعیت بودجه سال جاری چطور می بینید؟
   

دورنمای معلولان کشور به شدت بحرانی و تاریک است. دلیل هم مشخص است. فاصله بودجه مورد نیاز با بودجه اختصاصی، سال‌ها مطالبه‌گری و آرودن ردیف بودجه معلولان در قانون بودجه سالانه و سپس حذف آن پس از ۴ سال و عدم اجرای ماده ۳۱ قانون حمایت از حقوق معلولان اصلی‌ترین دلایل این دورنمای نامشخص است. از طرفی با هیچ مسئولی بابت تمرد از قوانین برخورد نمی‌شود. دستگاه‌هایی که احکام قانونی در رابطه با قانون حمایت از حقوق معلولان دارند به وظایف خود عمل نمی‌کنند. مشخص‌ترین آن سازمان صدا و سیما است که اصلا معلولان را فراموش کرده‌ است. وقتی قانون لازم اجرا در کشور توسط دستگاه اجرایی انجام نمی‌شود، مجلس نظارت ندارد و قوه قضائیه هم برخوردی نمی‌کند، مشخصا دورنما تاریک و برزخی خواهد بود.