چم‌شیر آب‌گیری شده یا نه؟!

در پروژه چمشیر وزارت نفت، نیرو و محیط‌زیست دخیل بوده‌اند. اگر آبگیری چمشیر حقیقی باشد، سازمان محیط‌زیست احتمالا منفعل‌ترین روزگار خود را نسبت به مسئولیتی که دارد می‌گذراند. وزارت نفت نیز با چشم‌پوشی تلویحی خود از چاه‌های نفت در پا گرفتن سد چمشیر بی‌تاثیر نبوده و نیست. این بی‌خبران مسئول که در سایه‌ پاس‌کاری تقصیر به هم، شانه‌ خالی کردن از مسئولیت و اظهار بی‌اطلاعی‌شان، گتوندی دیگر در هیبت چمشیر در کمین محیط زیست مظلوم ایران خواهد بود.

«آقای سلاجقه در حالیکه صبح امروز شما مشغول تکذیب آبگیری سد چم‌شیر در رسانه رسمی دولت بودید، یک از محیط‌بان‌های شما این عکس را برایم فرستاد! درها را باز کنید و اجازه دهید واقعیت‌ها فاش شود اگر صادق هستید»؛ این را محمد درویش، فعال محیط زیستی با انتشار تصویری از آبگیری سد چمشیر در توییتر خود نوشت. سدی که علیرغم پیگیری‌های مکرر کارشناسان و مخالفت‌های برخی از مسئولان سازمان محیط‌زیست، به نظر می‌رسد که آب‌گیری آن توسط وزارت نیرو به انجام رسیده است. کارشناسان وزارت نیرو در‌حالی آب‌گیری این سد را حماسه اقتصادی قلمداد می‌کردند که بخش بزرگی از کارشناسان و اساتید دانشگاه‌ها این سد را عامل تخریب محیط زیست می‌دانند.

دود تناقض میان وزارت نیرو و سازمان محیط زیست به چشم محیط زیست می‌رود

۲۷ دی، دقیقا همان روزی که علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در یک برنامه تلویزیونی درباره سرانجام آبگیری سد چم‌شیر اظهار کرد که به وزارت نیرو نامه زده‌اند که چاهک‌هایی احداث شود تا راستی‌آزمایی صورت گیرد؛ رئیس‌جمهور هم نامه را به وزیر نیرو ارسال کرده است. او همچین اضافه کرد اجازه آبگیری سد چمشیر را نمی‌دهیم و منطقی حرکت می‌کنیم. حتی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران نیز علیرغم تمام عکس‌های منتشر شده خبر آبگیری چمشیر را تکذیب کرد. طبق اعلام این شرکت، تصاویری که در فضای مجازی از وجود آب در مخزن سد منتشر شده، مربوط به آبی است که از بارش‌های اخیر در منطقه در حجم مرده سد باقی مانده است. همزمان با همین توجیهات از سوی این مقام مسئول بسیاری از خبرگزاری‌ها خبر از آغاز آب‌گیری سد چمشیر را منتشر کردند. جالب‌تر آنکه رئیس سازمان محیط زیست به عنوان تصلی‌ترین متولی حفاظت از محیط زیست کشور امروز در گفتگویی از آبگیری شدن یا نشدن سد چمشیر اظهار بی‌اطلاعی کرده است‌! تناقض‌هایی که به هر دلیلی اتفاق افتاده دود آن مشخصا به چشم محیط‌زیست خواهد رفت.

مخالفان و موافقان چمشیر مقابل هم

تا پیش از این، جدا از کارشناسان، بسیاری از نهادهای رسمی کشور از جمله سازمان حفاظت محیط‌زیست، سازمان زمین‌شناسی، شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب، کمیسیون اصل ۹۰ و مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، مخالفت خود را با آبگیری زودهنگام این سد اعلام کرده بودند. مخالفان چمشیر، نسبت به انحلال نمک در آب، اختلاط آب با هیدروکربن‌های نفتی، از بین رفتن جریان طبیعی‌ رودخانه زهره و کشف ۱۴۳ محوطه باستانی در محدوده سد چمشیر اظهار نگرانی کرده‌اند. نسبت به خروجی آب سد که ممکن است نه به درد شرب بخورد و نه کشاورزی. نسبت به ریزگرد‌هایی که ممکن است دامن خوزستان را بگیرد. اما موافقان، سد را ابزار تعدیل کیفیت و به هنگام کردن آب عنوان می‌کنند. آن‌ها معتقد هستند نگرانی‌ در خصوص کانی‌های غیرفلزی و چاه‌های نفت به جا بود اما برای رفع تمام این گمانه‌های هشداردهنده، تمهیداتی اندیشیده شده است. چمشیر، سدی که در جنوب شرقی گچساران استان کهگیلویه و بویراحمد قرار گرفته و هدف از ساخت آن، کنترل سیلاب مخرب رودخانه زهره، تولید انرژی برق‌آبی، تامین آب زمین‌های کشاورزی پایین‌دست، ساخت دهکده گردشگری و فراهم شدن زمینه پرورش ماهی و کشت دوم در فصل تابستان عنوان شده است.

وزارت نیرو درباره نگرانی‌های زیست‌محیطی پیرامون چمشیر چه گفت؟

مدیر امور مطالعات سد چمشیر و کارشناس فنی شرکت توسعه منابع آب و نیروی وزارت نیرو پیشتر در گفتگو با «فراز» در خصوص نگرانی‌های زیست محیطی، هزینه‌ها،‌ گمانه‌های اجتماعی و نام چین که مدام در این پروژه تکرار می‌شود، توضیحاتی داده بود.

او درباره نگرانی‌ها پیرامون این سد درباره انحلال نمک اظهار کرد که سازند گچساران حدود ۵۵ درصد از مخزن را تشکیل می‌دهد، احتمال اینکه در این سازند مانند سد گتوند لایه‌های نمکی وجود داشته باشد، هست. اما یک باور اشتباه وجود دارد که بسیاری فکر می‌کنند گچساران یعنی نمک! در حالیکه که سازند گچساران هفت عضو دارد. در بعضی از عضوها احتمال وجود لایه‌های نمکی مانند گتوند وجود داشت و تجربه گتوند سبب شد که دقت در سد چمشیر بالا برود. او همچنین اظهار کرد که با استفاده از گمانه‌های شرکت نفت، نزدیک‌ترین مکانی که نمک را پیدا کرده بودند، ۲۰۰ تا ۳۰۰ متر زیر بستر رودخانه بود‌.

او همچنین درباره نشت مواد نفتی، اظهار کرده بود که در حفاری‌های شرکت نفت، پساب‌هایی وجود دارد که قبلا در رودخانه می‌ریخت. اما حالا برای آن‌ها لاگ‌هایی ساخته شده که وارد آن و فورا تخلیه شوند پس جای نگرانی وجود ندارد. او تاکید کرد که این وظیفه شرکت نفت بود که چاه‌ها را پلمپ کند که البته طبق توافق فعلی شرکت نفت خودش ۶ چاه را پملپ و در نتیجه آن، فشار چاه افت کرده است‌. یعنی عملا نفتی از آن خارج نمی‌شود چراکه معمولا کیسینگ‌ لوله‌های چاه را تا تراز محل حفاری مخازن نفتی بتون می‌کنند پس اساسا نگرانی برای نشت مواد نفتی رد است.

این در حالی است که به روایتی ۱۳ چاه نفت، به روایتی تعدادی بیشتر و در روایتی ۵ چاه نفت در آن محدوده وجود دارد. چاه‌هایی که بعد از آب‌گیری در روایتی بلااستفاده خواهند شد، در روایتی بهره‌برداری از آن ادامه خواهد داشت و در توصیفی دیگر، همین قدر که حضور دارند، در آب و خاک نفوذ و آن را آلوده می‌کنند.

در پروژه چمشیر وزارت نفت، نیرو و محیط‌زیست دخیل بوده‌اند. اگر آبگیری چمشیر حقیقی باشد، سازمان محیط‌زیست احتمالا منفعل‌ترین روزگار خود را نسبت به مسئولیتی که دارد می‌گذراند. وزارت نفت نیز با چشم‌پوشی تلویحی خود از چاه‌های نفت در پا گرفتن سد چمشیر بی‌تاثیر نبوده و نیست. این بی‌خبران مسئول که در سایه‌ پاس‌کاری تقصیر به هم، شانه‌ خالی کردن از مسئولیت و اظهار بی‌اطلاعی‌شان، گتوندی دیگر در هیبت چمشیر در کمین محیط زیست مظلوم ایران خواهد بود.