گزارش تکان‌دهنده نیویورک‌تایمز و واشنگتن‌پست از بحران آب در ایران

پزشکی از خطه جنوب گفته است که من و همسرم در منزل تهویه مطبوع داریم. اما این مهم برای بسیاری از ساکنان اینجا مهیا نیست. راه‌های مقابله با این امر برای بسیاری ممکن نیست و به گفته کارشناسان، استفاده طولانی‌مدت دولت آن هم به صورت نامناسب، از منابع آبی حالا باعث شده است که شیرهای آب در سراسر کشور یا خشک شوند و یا آبی که ازشان می‌آید شور باشد. این در حالی‌ست که اقتصاد نیز با رکود مواجه بوده و تورم دورقمی ایران، فقر را عمق بیشتری بخشیده است.

با خشک‌شدن مخازن و آب‌های زیرزمینی، خشک‌سالی‌ها تشدید شده‌اند و تغییرات اقلیمی به افزایش دما انجامیده است. ایرانیانِ نواحی روستایی به طرز فزاینده‌ای قادر به پرداخت هزینه‌های آبی نیستند. از جمله گروه دیگری که آب لوله‌کشی در اختیارشان نیست، بیمارانی هستند که تمامِ سپیده‌های تابستانی امسال را در روستاهای اطراف مسجدسلیمان بدون آب لوله‌کشی سپری کرده‌اند. به نقل از یکی از بومیان منطقه، روستاییان این نقطه از خوزستان ناچار بوده‌اند به چاه‌هایی مراجعه کنند که به گفته او پر بوده‌اند از موش‌های مرده و مارمولک و سوسک.

به نقل از مقامات دولتی ماه گذشته در استان فقیر و روستایی سیستان‌و‌بلوچستان هوا تا حدی گرم شده که چراغ خیابانی در یکی از شهرها ذوب شده است. مازاد بر اینکه مطابق با آمار و اطلاعات تا شهریورماه امسال آب شهری در این منطقه به کلی به اتمام خواهد رسید. یکی از ساکنان بومی که معلم است گفته در بندر کنگان، از شهرهای جنوب غربی، در ایام تابستان، آب از اواخر بعدازظهر تا ساعت ۵ و ۶ صبح روز بعد قطع می‌شده است. ضمن آنکه در چندسال اخیر شیرهای آب هر روز صبح و تنها برای چندساعت کار می‌کرده‌اند. این معلم می‌گوید: «ما یاد گرفته‌ایم چطور در مصرف آب صرفه‌جویی کنیم. در واقع اصلاً آبی وجود ندارد که بخواهیم هدر بدهیم.»

واقعیت امر اینکه انطباق با گرمای سوزان و رطوبت خفه‌کننده هوا، کاری است که مردم سراسر جنوب ایران سالیانِ سال است که آموخته‌اند: بیرون‌رفتن تنها در ساعات ابتدایی روز یا در اواخر شب و موکول‌کردن ملاقات با دوستان به کنار رودخانه‌ها و کانال‌ها. اهالی مناطق جنوبی ایران خوب فهمیده‌اند که حضور چندساعته در چنین گرمایی معنایی جز سردرد و سرگیجه و سوختگی پوست ندارد. رطوبت هم که به آن اضافه شود، شرایط غیرقابل‌تحمل‌تر می‌شود. همین اواخر بود که رطوبت و دمای بالا در فرودگاه خلیج‌فارس واقع در سواحل جنوبی ایران در تلفیق با گرمای ۱۵۲ درجه فارنهایت (۶۶.۶۶ درجه سلسیوس)، ضمن رکودشکنی، شرایطی ایجاد کرد که از آستانه تحمل یک انسان سالم هم خارج بود.

در استان بوشهر که بندر کنگان را نیز در برمی‌گیرد، پیش‌بینی دمای ۱۲۲ درجه فارنهایت (۵۰ درجه سانتی‌گراد) مدارس و ادارات این منطقه را به تعطیلی کشانده و ساعات کاری در روزهای فعال را نیز محدود کرد. اما در همین منطقه نیز بسیاری کارگران هستند که چاره‌ای جز تحمل این آفتاب ندارد. به گفته کارشناسان کمبود آب تا حد زیادی ناشی از سوءمدیریت چنددهه اخیر است؛ مشکل طولانی‌مدتی که با شتاب‌گرفتن تغییرات آب‌وهوایی، شدت بیشتری هم پیدا کرده است.

مقامات ایران در پیام‌هایی عمومی تلاش داشته‌اند تقصیر را به گردن طالبان بیندازند. همچنین مسئولین سیل و ریزش سنگ را عامل اخلال در عملکرد سدهای اطراف تهران و نحوه مصرف شهروندان عادی را عامل وضعیت نامساعد کمبود آب دانسته‌اند. این توضیحات اما نارضایتی بسیاری را برانگیخته و به ظن عده‌ای، بحران کنونی آب موضوعی غیرقابل‌دفاع است که دولت نمی‌خواهد مسئولیتش را قبول کند.

محسن اردکانی، مدیرعامل شرکت آب‌و‌فاضلاب استان تهران، گزارشات مربوط به کمبود آب را رد کرده و به رسانه‌های وابسته به دولت گفته است که برخی مناطق با «نوسانات  آبی» مواجه هستند. اما گزارش‌های غیررسمی گویای آن هستند که برخی ساکنان تهران و کرج نیز با کمبود آب مواجه بوده‌اند. مردی ۳۵ ساله اهل تهران که صاحب یک شرکت فناوری است گفته: «بحران آب مرا به این فکر انداخته که آیا امکان ازدواج در ایران و بچه‌دارشدن وجود دارد یا نه.»

آب‌های ازدست‌رفته‌ی زیرزمینی

مطابق با تحقیقاتِ صورت‌گرفته، کشور ایران دارای پوشش‌های اقلیمی متنوع (از بیابان گرفته تا کوه‌های پوشیده از یخ) است. این کشور در میان آسیب‌پذیرترین مناطق در برابر تغییرات اقلیمی است. آثار این تغییرات نیز رو به فزونی است. با افزایش میانگین دما، تغییرات شدیدی چون طوفان‌های گردوغبار و سیل هم تشدید می‌شوند. در این شرایط بیابان‌زایی و خاک‌های شور گسترش بیشتری می‌یابند.

شرکت مدیریت منابع آب ایران در این ماه به خبرگزاری‌های دولتی اعلام کرد که حتی پس از یک سال پرباران، باز هم مخازن حیاتی آب شرب، با نقصانی ۸۰ درصدی مواجه‌اند.

تنش‌های طالبان

در ماه می، تهران خشم خود را به سوی طالبان نشان رفت و آنها را متهم به نقض معاهده آب ۱۹۷۳ کرد. این تنش با جان‌باختن دو مرزبان ایران و یک سرباز افغان در درگیری‌های مرزی به اوج خود رسید. درگیری مزبور در امتداد مرز سیستان‌و‌بلوچستان اتفاق افتاد. به گفته کارشناسان اما، رودخانه تنها بخشی از این ماجراست؛ و مقامات سعی دارند طالبان را مقصر جلوه بدهند. به گفته مقامی ایرانی که خواسته ناشناس بماند «فرض بگیرید طالبان سهم خود را هم از آب بدهد. آیا بحران آب در این کشور حل خواهد شد؟»

در استان‌هایی چون خوزستان و سیستان‌و‌بلوچستان، کمبود آب به تشدید فقر انجامیده است.