شهرداری شیراز، بدون مجوز میراث فرهنگی خط ۴ مترو را کلنگ زده است

فاطمه احمدی‌دوست

در روزهای اخیر خبری در ارتباط با احداث و توسعه خط ۴ مترو شیراز در رسانه‌ها منتشر شده است. طبق گزارش‌ها این خط مترو از ابتدای خیابان ۹دی شهر شیراز شروع شده و از چهارراه زند به سمت دروازه شاهزاده قاسم می‌رسد. طبق بررسی‌های فراز اما، اهالی شیراز و کارشناسان میراث فرهنگی می‌گویند که این محدوده دارای بافت تاریخی است. به گفته رسانه‌ها و کارشناسان حوزه میراث‌فرهنگی و گردشگری، یک قنات تاریخی و قدیمی در مسیر چهارراه زند به سمت شاهزاده قاسم واقع شده اما شهرداری شیراز نه تنها توجهی به این مساله نداشته بلکه وجود این قنات را به کلی منکر می‌شود.

این تنها بخشی از رفتار ضد و نقیض مسوولان شیراز در ارتباط با حفظ قنات تاریخی شیراز است. در گفت‌وگویی که «فراز» با معاون میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس و سخنگوی شهرداری شیراز داشته، این تناقض‌ها بیش از پیش عیان می‌شوند. با این اوصاف، پرسش این است که پاسکاری قبول مسوولیت بین مدیران شهری و میراث فرهنگی شیراز، چه سرنوشتی را برای این بافت تاریخی رقم خواهد زد؟

روزنامه اینترنتی فراز در این راستا با «رضا جاویدی» سخنگوی شهرداری شهر شیراز و «محمدتقی قلعه‌نویی» سرپرست معاونت میراث فرهنگی استان فارس گفت‌وگو کرده است.

شهرداری شیراز: با اجازه میراث، کلنگ زدیم

«رضا جاویدی» با اشاره به مذاکراتی که بین شهرداری شیراز و میراث‌فرهنگی انجام شده است، می‌گوید: «جلسه‌ای بین سازمان حمل‌ونقل ریلی و اداره کل میراث‌فرهنگی برگزار شده و قرار شده که یک جلسه هم در آینده برگزار شود. در این جلسه، به توافق رسیدند که با تشکیل یک کار گروه، کار را پیش ببرند. این خط که از ابتدای خیابان ۹ دی از چهارراه زند به سمت امامزاده شاهزاده قاسم می‌رسد یک خط آنتنی است. خط مترو در چهارراه شاهزاده قاسم است و با اینجا فاصله دارد. خط ۴ از بلوار رازی تا خیابان انقلاب، ایستگاه استقلال است. قرار است یک دسترسی محلی از زند و از خود ایستگاه شاهزاده قاسم به آنجا داده شود که به آن اصطلاحا دسترسی آنتنی می‌گویند. یک کار زیر سطحی است و یک کار روسطحی که در حال حاضر در این مسیر رفته خط آنتنی است نه خط دائم. یک دسترسی به این ناحیه داده می‌شود که زائران بتوانند خودشان را به ایستگاه زند برسانند».

سخنگوی شهرداری شیراز در پاسخ به این که طبق گفته کارشناسان این مسیر دارای یک بافت تاریخی است، گفت: «شهرداری نمی‌خواهد برای احداث ایستگاه ضرری به میراث بزند. خط جدید آسیبی به بافت تاریخی نمی‌زند زیرا زیر زمین است و دسترسی آنتنی دارد، جایی هم که قرار است ساخته شود هیچ ابنیه‌ای داخل این مکان نیست. این ملک اکنون زمین بایر است. خانه تاریخی نیست که بگوییم اینجا قرار است تخریب شود. جایی که ایستگاه احداث می‌شود سال‌های سال، یک پارکینگ عمومی کوچک و محلی بوده که ملک شهرداری است و ایستگاه قرار است اینجا احداث شود».

جاویدی با اشاره به این موضوع که خط یک ایستگاه مترو که چندین سال است در حال بهره برداری و استفاده عموم است، دارای یک بافت تاریخی بوده و باید از میراث پرسید چگونه مجوز ساخت این خط مترو را داده است، گفت: «ایستگاه زندیه در خط یک ایجاد شده زیر زمین است که حمام وکیل روی آن است. این خط در دل بافت تاریخی بوده است. خط یک از ایستگاه زند تا وکیل‌الرعایا از دل بافت بیرون می‌آید که در زیر کار شده است. این پروژه‌ها با مطالعات دانشگاهی، شورای ترافیک و میراث فرهنگی همراه بوده است. این را باید از میراث پرسید که خط یک که مورد بهره‌برداری قرار گرفته و در حال استفاده عموم است چگونه مجوز گرفته است؟».

او در ارتباط با طرح توسعه شاهچراغ، که با از بین رفتن تعدادی خانه‌های قدیمی و بافت تاریخی همراه بوده، می‌گوید: «متولی طرح توسعه شاهچراغ، وزارت راه و شهرسازی بوده و هیچ ارتباطی به شهرداری ندارد. طرح توسعه حرم، مصوبه شورای عالی شهرسازی، وزارت راه و شهرسازی و اداره کل راه و شهرسازی استان است. من کارشناس این بخش نیستم زیرا در حوزه کاری شهرداری نیست. طرح توسعه شهرداری روی زمین است».

بررسی وجود قنات تاریخی، بعد از آغاز پروژه!

سخنگوی شهرداری شیراز در رابطه با وجود یک قنات تاریخی در مسیر احداث خط مترو توضیح داد: «از طرف اداره میراث فرهنگی، اشاره‌ای نشده که در آنجا قناتی وجود دارد و اولین بار است که این موضوع را می‌شنوم. این موضوع را حتما پیگیری خواهم کرد. بحث خط ۴ درسازمان مدیریت برنامه‌ ریزی و بودجه‌ای کشور مطرح و مصوب شده است. این گونه که یک دستگاه هرچیزی که خودش می‌خواهد اجرایی شود، نیست. همه اینها مصوبه دارد. در سفر ریاست جمهوری مصوب شده است و وزیر کشور کلنگش را زده است. اگر این خط احداث شود، یک تک ایستگاه بیشتر نیست و اتصال خط یک به چهار در یک نقطه است که به هم می‌رسند».

او در پایان می‌گوید: «ما باید در طرح مطالعاتی ببینیم این قنات کجا بوده و  میراث به ما اعلام کرده است یا نه. برای من سوال پیش آمده که چرا قبل از کلنگ‌زنی میراث این موضوع را اعلام نکرده، وقتی در این باره بحث شده و در جلسات مطرح شده است. اگر قنانی بوده چرا میراث فرهنگی به ما اطلاع ندادند تا این طرح اجرا نشود یا با فاصله دیگری اجرا شود».

آغاز چرخه تناقض

محمدتقی قلعه نویی، سرپرست معاون میراث فرهنگی استان فارس اما به «فراز» می‌گوید که نه جلسه‌ای با مدیران شهرداری شیراز داشته‌اند و نه مجوزی برای عملیات شهرداری صادر شده است.

قلعه‌نویی در ارتباط با خط ۴ مترو شیراز می‌گوید: «این منطقه دارای بافت تاریخی است و هنوز میراث با شهرداری جلسه‌ای نداشته است.حتی از طرف شهرداری در ارتباط با برگزاری جلسه‌ چیزی هم به ما اعلام نشده است. هیچ مجوزی از طرف میراث صادر نشده و میراث‌ فرهنگی شیراز، با شهرداری، استانداری و ادارات مرتبط مکاتبات کرده که این کار در صورت عدم رعایت تمام جوانب و ضوابط، انجام نشود».

با شهرداری مکاتبه کردیم؛ تخلف است

او در ادامه می‌گوید: «این قسمت کلنگ‌زنی شده و من شنیده‌ام امام جمعه شیراز کلنگ پروژه را زده است. میراث به صراحت گفته است اقدامی در این مکان صورت نگیرد و اگر هم مجوزی قرار شد صادر شود با نظر کارشناسی باشد؛ آن هم در صورتی که هیچ آسیبی به اثر تاریخی وارد نشود. شهرداری اول باید طرح‌اش را به ما بدهد و ما بررسی کنیم اما هنوز هیچ طرحی به ما نداده است. به همین دلیل می‌گویم جلسه‌ای هم نبوده که ما بخواهیم در آن موافقت کنیم. به این راحتی نیست. به عنوان معاون میراث فرهنگی می‌گویم که طرحی به ما داده نشده و ما به شهرداری گفتیم که هیچ کاری بدون مجوز میراث‌ فرهنگی انجام نشود. ما قطع به یقین مجوزی صادر نمی‌کنیم».

سرپرست معاونت میراث فرهنگی استان فارس در ارتباط با بافت تاریخی این منطقه گفت: «به صراحت نمی‌شود گفت که در این مسیر قنات وجود دارد، قناتی در این قسمت ندیده‌ام مگر این‌ که منابعی از قبل بوده باشد. قنات مشیر وجود داشته اما نمی‌توان به صراحت گفت در مسیری است که شهرداری، می‌خواهد تونل بزند. اما این منطقه کاملا دارای یک بافت تاریخی است. ما با شهرداری مکاتبه کردیم که این کار انجام نشود زیرا تخلف است و باید تمام جوانب بررسی شود».

این اولین بار نیست که بافت تاریخی شهر شیراز، دستخوش بی‌تدبیری مسوولان و مدیران این شهر قرار می‌گیرد. برای مثال در گذشته نیز، بخش عمده‌ای از بافت تاریخی و قدیمی، از جمله ۲۰۰ خانه تاریخی در این شهر، طی طرحی با عنوان «طرح توسعه حرم شاهچراغ» موسوم به طرح ۵۷ هکتاری، در معرض تخریب قرار گرفت. حالا، در موردی مشابه، یکی دیگر از مسیرهای این بافت تاریخی نیز با آغاز خط ۴ مترو در آستانه تخریب است. این در حالی است که گفته می‌شود بافت تاریخی این محل دارای ارزش زیادی نبوده و این موضوع انتقادات گسترده فعالان حوزه میراث فرهنگی را به همراه داشته است.