حصار تئاترشهر؛ حفاظت یا محاصره؟

حالا وزیر فرهنگ و ارشاد دولت ابراهیم رئیسی کلنگ حصارکشی دور تئاتر شهر را بر زمین زده و قرار است تا کمتر از یک سال دیگر این طرح اجرایی شود. البته تجربه شهروندان تهران نشان داده که هر پروژه شهری بسیار بیش از زمان اعلام شده به طول می‌انجامد اما این بار مسئولان تاکید کردند که پروژه در زمان مقرر به پایان خواهد رسید. پروژه‌ای که قرار است ورود به حریم تئاتر شهر را در ساعت از شبانه‌روز محدود کند. اما این پروژه از جهات زیادی با ابهامات و انتقادات روبه‌رو است. تاکنون نه مشخص شده که دقیقا کدام نهاد مسئولیت اجرای پروژه را برعهده گرفته و نه اینکه تحت چه سازوکاری تصمیم به اجرای پروژه‌ای گرفته شده که بر سر آن اجماعی میان کارشناسان وجود ندارد.

موافقان و مخالفان چه می‌گویند؟

محوطه تئاترشهر تا دهه هفتاد و زمان شهرداری غلامحسین کرباسچی دارای نرده بود. نرده‌هایی که این فضا را محصور می‌کرد و آن را از پارک دانشجو جدا می‌ساخت. دور پارک دانشجو نیز نرده‌هایی وجود داشت. گفته می‌شود که در طرح ابتدایی تئاتر شهر نیز افخمی حصارهایی را برای آن پیش‌بینی کرده بود. در این دوره همه این نرده‌ها برداشته شد. با این همه هرچند که تئاتر شهر هویت فرهنگی و هنری دارد و تبدیل به عرصه عمومی فرهنگی شهر تهران شده بود، در سال‌های گذشته آسیب‌هایی را هم متحمل شد. از دزدیدن قفل درها گرفته تا پاتوق‌شدن برای بی‌خانمان‌ها و معتادان. حالا محمد موسوی شهردار منطقه ۱۱ تهران در جمع مدیران هنری از پروژه آغازشده استقبال کرده و گفته که خوشبختانه پاک‌سازی اطراف تئاتر شهر را انجام دادیم و ایجاد حریم هم به‌زودی اجرایی می‌شود. این در حالی است که او سال گذشته در مصاحبه با ایسنا گفته بود که ما ورود به موضوع حصار نداریم و معتقدیم با حصارکشی چیزی درست نمی‌شود. موسوی تاکید کرده بود: «تئاتر شهر مکانی عمومی است که رویدادهای اجتماعی، ملی و فرهنگی در محوطه آن برگزار می‌شود.» این دقیقا همان موضعی است که مخالفان پروژه بر آن» تاکید دارند. آن‌ها معتقد هستند که تئاترشهر در طول دهه‌ها تبدیل به یکی از عرصه‌های عمومی شهر تهران شده که اقشار مختلف در آن حضور پیدا می‌کنند و هر یک به طریقی وقت خود را در آن می‌گذرانند. البته نکته اینجاست که در سال‌های گذشته حضور کارتن‌خواب‌ها و دست‌فروشان چهره محوطه تئاترشهر را دچار تغییراتی کرده است. به همین دلیل برخی هنرمندان و کارشناسان معتقد هستند که باید از کلیت معماری بیرونی تئاترشهر در برابر این آسیب‌ها محافظت شود.

کدام نهاد متولی پروژه حصارکشی است؟

اعضای شورای شهر قبلی بیشترین نقدهای را به شهرداری و شورای شهر به دلیل اجرای این پروژه وارد کردند. یکی از اصلی‌ترین انتقادات هم این است که افتتاح پروژه به شکل عمومی اطلاع‌رسانی نشده و هنوز نیست متولی اصلی آن مشخص نیست. علی اعطا سخنگوی شورای شهر قبلی گفته که در دوره قبلی نیز طرح حصارکشی وجود داشته و از سوی برخی بخش‌های پیگیری می‌شده اما در نهایت با آن مخالفت و طرح متوقف شده است. وزیر ارشاد کلنگ آن را بر زمین زده و شورای شهر تازه یک روز پس از آغاز پروژه معمار آن را برای ارائه طرح به شورا دعوت کرده است. موضوعی که نشان می‌دهد حتی شورا نیز حداقل به طور کامل در جریان کم‌وکیف این طرح نبوده. در سوی دیگر شهرداری تهران نیز به شکل رسمی مسئولیت این پروژه را برعهده نگرفته است. هرچند که قطعا این طرح با مجوز شهرداری زاکانی عملیاتی می‌شود. سید محمدجواد طاهری مدیر مجموعه تئاتر شهر اما در این باره گفته: «با توافق میان وزیر ارشاد با شهردار تهران و وزیر میراث فرهنگی، مقرر شد طرح حائل یا حریم تئاتر شهر به سرعت اجرایی ‌شود. آخرین توافق‌شان این بود که وزارت ارشاد با هزینه خود این طرح را به پیمانکار خصوصی بسپارد و آن را عملیاتی کند.» با این همه مشخص نیست که وزارت ارشاد، شهرداری یا وزارت میراث فرهنگی این مسئولیت را برعهده گرفتند و تحت چه سازوکاری طرح را به بخش خصوصی برای اجرا واگذار کردند؟

وعده معمار پروژه به مردم

در چنین شرایطی همزیستی و هماهنگی پروژه حصارکشی تئاترشهر با عرصه عمومی از مهم‌ترین نقدهای مطرح شده است. سروناز امتیاز طراح حصار مجموعه تئاتر شهر وعده داده است که این حصار مردم را از تئاتر جدا نمی‌کند. امتیازی گفته: «تلاش ما ایجاد حریم امن است تا هنرمندان تئاتر در فضایی امن‌تر و آزادتر به فعالیت بپردازند و قرار نیست مجموعه را از مردم جدا کنیم؛ چون مردم باید فرهنگ را ببینند.» امتیازی تاکید کرد: «پس هیچ سانتی از کار پیدا نمی‌کنید که ما انقطاعی میان بنا و مردم ایجاد کرده باشیم. حریم و حائلی که داریم، دیواره شفاف مواجی است و قسمت‌هایی مانند مترو، هواکش‌ها یا ورودی‌ها، هر یک، مانند صحنه تئاتر خواهند شد. یعنی حریم تئاتر شهر، خود، یک صحنهٔ تئاتر است که مردم از لا‌به‌لای آن حرکت می‌کنند. تیغه‌هایی که با آن‌ها حریم را ایجاد کرده‌ایم، همچون نگاتیو‌هایی است که پشت هم حرکت می‌کند.»

با این همه کلنگ پروژه به زمین خورده و بعید است که مسئولان با توجه به عزمی که نشان دادند آن را متوقف کنند. حال باید دید که نتیجه نهایی چه اندازه این فضای عمومی را تغییر می‌دهد و تغییرات آن در جهت زیباتر شدن و حفاظت از بنا و استفاده همگانی خواهد بود یا نه.