روز ۲۵ اسفندماه؛ مقابل یکی از بیمارستانهای تهران، یک زوج درون خودروی خود بر اثر گاز گرفتگی فوت کردند. آنها، پدر و مادر کودک یکسالهای به نام «آراد» بودند که برای گرم نگهداشتن خود از گاز پیک نیک استفاده میکردند. در نهایت مونوکسید کربن قاتل آنها شد و این زوج در خودروی خود فوت کردند. در این باره رئیس دادسرای جنایی تهران گفت: «والدین کودک بیمار، به دلیل نداشتن محلی برای اقامت، در خودرو خوابیده بودند و به دلیل سرمای هوا، در خودرو پیک نیک روشن کرده و به علت مسمومیت با گاز مونوکسید کربن جان خود را از دست دادند. این زن و شوهر میتوانستند با مراجعه به بخش مربوطه در بیمارستان، از آنها آدرس نزدیکترین همراه سرا را دریافت کنند تا بتوانند شب را در آنجا اسکان پیدا کنند. این همراهسراها که توسط شهرداری تهران ایجاد شده است، قابلیت حضور به صورت خانوادگی را نیز دارند؛ اما اینکه چرا در این مورد خاص، این زن و شوهر به همراه سرا نرفته اند جای سوال است.»
بر اساس آمار، به ازای هر بیمار ۲.۶ نفر همراه به بیمارستانها مراجعه میکنند. مشکلات اسکان همراهان بیماران سالهاست که در کلانشهرهایی مانند تهران وجود دارد؛ واژه «همراهسرا» از واژگانی است که هر چند وقت یکبار در رسانهها مطرح میشود و مسئولین مربوطه نیز از احداث همراهسرایی جدید برای همراهان بیماران خبر میدهند. اما کمبود این مراکز و ظرفیت پایین آنها باعث میشود که امکان استفاده از این مراکز برای تعداد کمی از همراهان بیماران فراهم شود. بسیاری از بیمارانی که برای درمان به شهرهای دیگر میروند، برای انجام روند درمان خود نیاز به همراهانی در کنار خود دارند. این موضوع برای کودکان بیمار بسیار مهمتر است، زیرا همیشه حضور یک همراه که اکثرا مادران هستند الزامی است و سایر اعضای خانواده نیز در اغلب اوقات کودک بیمار خود را همراهی میکنند و نیاز به اسکان دارند.
در این خصوص مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکتهای اجتماعی شهرداری تهران گفت: همراه سراها برای خدمت رسانی به همراهان بیماران در نظر گرفته شده است. در حال حاضر با ۵۰۰ تخت ظرفیت در همراه سراها وجود دارد و به همراهان بیماران خدمات ارائه میشود. استفاده از وسایل گرمایشی ناایمن و غیراستاندارد در فصل سرد در خودورها امری خطرناک است و در گذشته این موارد استفاده به وفور دیده میشد. هدف ما افزایش تعداد همراه سراها با مشارکت خیرین سلامت است.» احمدی صدر با بیان اینکه بر اساس قانون، شهرداری تهران موظف به ایجاد همراه سرا نیست تاکیدکرد: «امیدواریم در آینده نزدیک با تصویب قانونی، یکی از دستگاهها متولی این امر شود. مردم میخواهند دستگاه ها، وظایف ذاتی خودشان را انجام دهند. در قانون اساسی حاکمیت مکلف به ارائه خدمات سلامت است و همراهان بیماران نیز یکی از حوزههای جانبی خدمات سلامت است.»
سفرهای درمانی سفرهایی است که با هدف دریافت خدمات درمانی انجام میشود. در اغلب اوقات بیماران و خانوادهها برای دریافت خدمات درمانی بهتر و ارزانتر راهی سفر میشوند. اما انجام سفر درمانی همیشه یک انتخاب نیست و بسیاری از بیماران در شهرستانهای دورافتاده به اجبار برای دریافت خدمات بهداشتی و درمان سفر میکنند. اجبار آنها در بسیاری از اوقات به دلیل کمبود پزشک متخصص و امکانات درمانی در محل زندگیشان است. انجام این نوع از سفرها، هزینههای مضاعفی را به بیماران تحمیل میکند و برای آنها حادثههای بسیاری نیز ایجاد میشود. عدهای نیز به دلیل عدم دسترسی به امکانات درمانی در میانه راه، مسیر درمان را رها میکنند. با تداوم سفرهای درمانی، اما باید بدانیم که افزایش مهاجرت بیماران به شهرهای دیگر، بار مضاعفی را به بیمارستانهای مختلف تحمیل میکند و مشکلات متعددی برای سیستمهای درمانی ایجاد میشود.
آمارها نشان میدهد که کمبودهای حوزه بهداشت و درمان تنها محدود به تجهیزات بیمارستانی و کمبود پزشک متخصص نیست بلکه مهاجرت گسترده پرستاران از کشور، در آینده میتواند مشکلات مضاعفی را ایجاد کند. ۲۲ اسفندماه سال جاری عضو شورایعالی نظام پرستاری گفت: «مهاجرت پرستاران به مرز بحران رسیده و لازم است دولت فکری به حال این بحران بکند.» در این خصوص ابوالقاسم ابوطالبی گفت: «طبق برنامه ریزی صورت گرفته از قبل، قرار بود در افق ۱۴۰۴ نسبت پرستار به تخت ۲.۵ پرستار بهازای هر تخت باشد و در پایان برنامه ششم، ۱.۸ پرستار بهازای هر تخت باشد که این امر محقق نشد. در چند سال اخیر استخدام پرستاران به صورت قطره چکانی بوده است. در حال حاضر ما حدود ۲۴۰ هزار پرستار در کل کشور داریم که اگر بخواهیم برسیم به استاندارد مناسب برسیم، باید نسبتها ۳ برابر شود، اما استخدام نداریم؛ یعنی اگر ما ۲۴۰ هزار پرستار هم بگیریم تازه میرسیم به آن ۱.۸ دهم و نسبت به استاندارد ۲.۵ خیلی عقب هستیم. سال گذشته نزدیک ۳۰۰۰ نفر مهاجرت کردند، در صورتیکه در دانشکدههای ما حدود ۱۰ هزار نفر نیرو تربیت میشوند و این حجم خروج از کشور فاجعه است.» از سوی دیگر شیب مهاجرت پزشکان از کشور نیز رو به افزایش است؛ در چند روز اخیر، خبر مهاجرت یکی از جراحان پیوند قلب کودکان واکنشهای گستردهای را برانگیخت و برخی مهاجرت او را یک «فاجعه ملی» توصیف کردند.
داستان کمبود سرانه تخت بیمارستانی نیز داستان دیگری است که باید مورد توجه قرار بگیرد. در بسیاری از کشورهای منطقه مانند ترکیه، سرانه تختهای بیمارستانی حدود ۳ است در ایران این عدد ۱.۸۸ تا ۱.۸۹ است. در کشور ما ۱۶۰ هزار تخت بیمارستانی وجود دارد که با تقسیم بر جمعیت ۸۵ به عدد ۱.۸ میرسیم. این عدد در کشور ژاپن و کره ۱۰ و در اروپا ۵ است. یعنی در ایران به ازای هر هزار نفر ۱.۸۸ تخت بیمارستانی وجود دارد، اما در کشوری مانند ژاپن حدود ۵ برابر ایران برای بیماران تخت بیمارستانی وجود دارد.
در این خصوص هادی یزدانی پزشک و کارشناس این حوزه به فراز گفت: «در همه جای دنیا خدمات فوق تخصصی حوزه سلامت به صورت محدود ارائه میشود؛ لذا اینگونه نیست که در تمام شهرها و روستاها به خدمات فوق تخصصی دسترسی وجود داشته باشد. زیرا ارائه خدمات و جراحیهای فوق تخصصی به تیم، ابزار و امکانات خاصی نیاز دارد که از نظر اقتصاد سلامت چنین امکانی در نقاط محدودی تنها فراهم است. در ابتدا نیاز است سیستم ارجاع اصلاح شود و اگر در شهر بیمار، امکانات تخصصی فراهم است در همان نقطه مورد درمان قرار بگیرد. اگر مجتمعهای درمانی عظیم برای ارائه خدمات درمانی تاسیس میشود باید در کنار آن، امکانات رفاهی نیز برای همراهان فراهم شود. زیرا برای دریافت برخی از خدمات مردم مجبور به سفر درمانی هستند.»
وی در ادامه گفت: «ارائه خدمات درمانی تنها منوط به تاسیس بیمارستان نیست بلکه حفظ نیروی انسانی متخصص اهمیت بسیار بیشتری دارد. بسیاری از مردم حاضر به انجام سفر درمانی در داخل کشور هستند، اما به شرط آن که نیروی انسانی در داخل کشور حفظ شود. مدیریت منابع انسانی یکی از مهمترین بحثهای این حوزه است. اگر منابع انسانی در این حوزه به درستی مدیریت نشود، در آینده بیماران برای دریافت خدمات عمومی حوزه سلامت با مشکل مواجه میشوند.»
آنچه که در این نوشتار مورد اشاره قرار گرفت تنها گوشهای از مسائل و مشکلات نظام سلامت و درمان کشور است که نشان میدهد اگر برای آن تدبیری اندیشیده نشود و سرمایه گذاری عظیمی صورت نگیرد کشور با بحران بزرگی مواجه خواهد شد.
ویدیو:
سیاستورزی در منازعه
سه رأس مثلث به جامانده از دولت سیزدهم
چرا صداوسیما این روزها گلبهخودی میزند؟
مرز حریم خصوصی و عرصه عمومی کجاست؟
اینفوگرافیک