کنسرت در تخت جمشید؛ خیزی برای ویرانی به بهانه پیوند فرهنگ و میراث!

برگزاری کنسرت در اهرام مصر

با توجه به این موضوع که هر دو گروه دلایل منطقی و درستی دارند، باید دید سازمان میراث فرهنگی چه تمهیداتی برای برگزاری کنسرت در این بنای ارزشمند که به تازگی از یک فرونشست ۱۷ سانتی‌متری به دلیل بارش باران و حفر چاه‌های غیرمجاز، جان سالم به در برده در نظر گرفته است. برگزاری کنسرت و سایر مراسم‌های ملی در یک محوطه تاریخی به جذب مخاطب برای حفظ و نگهداری از آن کمک شایانی می‌کند. همچنین این اقدام موجب می‌شود تا یک بنای باستانی از فراموشی نجات پیدا کرده و بار دیگر شکوه آن به جهان نمایش داده شود. اما این موفقیت بدست نمی‌آید مگر با در نظر گرفتن شرایط و تمهیدات لازم که حیات بنا را به خطر نیندازد.

برگزاری جشن ۲۵۰۰ ساله؛ اولین آسیب!

اما این اولین بار نیست که محوطه باستانی تخت‌جمشید میزبان برگزاری یک مراسم با وسعت بالاست. در سال ۱۳۵۰ شمسی نیز شاهد برگزاری جشن «۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی» در این محوطه تاریخی بوده‌ایم. سال‌ها پس از برگزاری این مراسم، «سید مهدی حجت»، بنیان‌گذار و اولین رییس سازمان میراث‌فرهنگی کشور در رابطه با برگزاری این جشن گفته است که عدم در نظر گرفتن تمهیدات لازم برای پیش‌گیری از آسیب‌های احتمالی، این بنا را دچار آسیب‌های جدی کرد و بسیاری از آثار مدفون در اطراف محوطه تخت‌جمشید آسیب دیدند.

جشن ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی

باتوجه به این موضوع اکنون باید دید آیا میراث‌فرهنگی پیش از صدور مجوز کنسرت در این محوطه، تمهیدات پیشگیرانه‌ای در نظر گرفته است یا خیر؟

«علیرضا عسکری چاوردی»، مدیر پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید گفته است: «موسیقی بخشی از ارزش‌های معنوی و آسمانی این سرزمین است و تداوم حیات آن ابعاد معنوی روح فرهنگی این سرزمین را پویا نگه می‌دارد و تخت جمشید به همین نسبت والاترین ارزش‌های هنری و هویتی ایران زمین را در خود جای داده است. به همین دلیل صاحب احترام و کرامت است، تکریم و احترام به تخت جمشید احترام به تاریخ مردم این سرزمین است.»

تمهیدات در نظر گرفته شده از زبان مدیر پایگاه تخت‌جمشید 

این صحبت‌ها مهر تاییدی بر نظر موافقان برگزاری این کنسرت است. موافقانی که این کنسرت را با کنسرت آکروپلیس در ۱۹۹۴ میلادی مقایسه می‌کنند. نکته‌ای که باید در این مقایسه به آن توجه کرد این است که بنای آکروپلیس از سال ۱۸۳۲ تا به امروز پیوسته در حال مقاوم سازی بوده و ازمحافظت سطح بالایی برخورداراست. آیا بنای تخت جمشید که به تازگی دچار فرونشست ۱۷ سانتی‌متری شده نیز، مقاومت لازم در برابر ارتعاشات صوتی را دارد؟

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در این رابطه توضیح می‌دهد: «ارزیابی کیفی منظر صوتی در مجموعه میراث جهانی تخت‌جمشید برای تمام بنا‌های این مجموعه طی یک طرح پژوهشی با دانشگاه هنر تهران به صورت میدانی انجام شده است. نتایج حاصل از بیشینه، میانه و کمینه صوت، متوسط شدت صوت، نمودار‌های اسپکتروگرام و شدت انرژی صوت در قالب نقشه‌های گرافیکی این طرح نشان می‌دهد، منبع تولید صدا باید از داخل تختگاه تخت‌جمشید جدا شود و به بیرون از محوطه انتقال یابد بنابراین در تمهید اجرای برنامه موسیقی این موضوع لحاظ شده است و مکان اجرا برنامه به بیرون از تخت‌جمشید انتقال داده شد.»

او در رابطه با هشدارهای کارشناسان مبنی بر ایجاد آسیب جدی به بنا در اثر لرزه‌های کوچک و مداوم در ساختاراصلی توضیح داد: «صوت تمام اسپیکر‌ها به سمت جنگل و فضای باز انتقال می‌یابد و روی صحنه از هدفون استفاده می‌شود. همچنین میزان شوت صوت اسپیکر‌ها غیر قابل برگشت به طرف تختگاه تخت جمشید است و انعکاس صوت انجام نمی‌گیرد.»

تخت‌جمشید یا آکروپلیس؛ کدام مقاوم‌تر است؟

مسئله مهم دیگری که به آن توجه نشده، سرنوشت آثار تاریخی مدفون در محوطه تخت جمشید است. در کنسرت ۱۹۹۴ آکروپلیس، بررسی‌های دقیقی توسط باستان‌شناسان انجام شد تا محل دقیق اشیا و بقایای باستانی در محوطه مشخص و پوشانده شود. مسئله‌ای که عسگری در رابطه با آن هیچ توضیحی نداده است. مورد دیگری که مدیر پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید توضیحی در رابطه با آن ارائه نکرده، تعداد و مسیر ورود و خروج تماشاگران است تا از ازدحام جمعیت جلوگیری شود. این موضوع دیگری بود که در کنسرت آکروپلیس به دقت برنامه‌ریزی شده بود.

کنسرت آکروپلیس در یونان

در کنسرت «آکروپلیس یانی»، تعداد تماشاگران به طور محدود و با در نظر گرفتن ظرفیت محوطه تاریخی تعیین شد و بیشتر تماشاگران این کنسرت افرادی بودند که به صورت زنده آن را از طریق شبکه‌های کارتی تلویزیونی تماشا کردند. پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا تخت‌جمشید گنجایش ۱۵۰۰ بلیت فروخته شده را دارد؟ و آیا مسیر تردد افراد، آسیبی به آثار مدفون در محوطه وارد می‌سازد یا خیر؟

برگزاری کنسرت پس از فرونشست؟

با تمامی حواشی صورت گرفته، این کنسرت در تاریخ ۹ تیرماه ۱۴۰۳ در محوطه تاریخی تخت‌جمشید برگزار می‌شود. با توجه به اظهارات عسگری تا کنون مشخص شده مکان برگزاری کنسرت موسیقی بیرون از تختگاه تخت‌جمشید و در فاصله ۵۰ متری در زیر سطح ارتفاع ۱۷ متری تختگاه انجام می‌شود. اما با این‌حال به بسیاری از مباحث پیرامون محافظت از بنا اشاره‌ای نشده و تنها به مسئله صوت پرداخته شده؛ بنابراین علی‌رغم نکات مثبتی که در برگزاری این کنسرت وجود دارد، دغدغه حامیان میراث فرهنگی نیز قابل دفاع است. چراکه برگزاری کنسرت و هر مراسم ملی دیگر در این محوطه باستانی نیازمند بررسی‌های کارشناسانه دقیق توسط کارشناسان بین‌المللی است. به‌ویژه اکنون که تخت‌جمشید به دلیل حفر چاه‌های غیرقانونی دچار فرونشست ۱۷ سانتی‌متری شده است.