چارچوب سیاست خارجی در دولت پزشکیان چگونه خواهد بود؟

در بحبوحه جنگ و ناآرامی‌های منطقه، با برگزاری انتخاباتی رقابتی، مسالمت‌آمیز و منظم، نظام سیاسی ایران ثبات خود را به نمایش گذاشت و بر ادعا‌های برخی از به اصطلاح «کارشناسان ایران» در برخی دولت‌ها خط بطلان کشید. ثبات سیاسی و شیوه افتخارآمیز برگزاری انتخابات، نشانگر تدبیر رهبر معظم ما، آیت‌الله خامنه‌ای، و تعهد مردم ایران به انتقال دموکراتیک قدرت حتی در شرایط دشوار است.

من با برنامه‌ای که بر «إصلاحات»، «تقویت وحدت ملی» و «تعامل سازنده با جهان» تأکید داشت وارد کارزار انتخابات شدم و در نهایت موفق شدم اعتماد هموطنانم را، حتی زنان و مردان جوانی که از وضعیت کلی کشور ناراضی بودند، در پای صندوق‌های رأی جلب نمایم. این اعتماد برای من بسیار ارزشمند است و مصمم هستم با ایجاد اجماع، هم در داخل کشور و هم در سطح بین‌المللی، وعده‌هایی را که در دوران تبلیغات انتخاباتی به مردم کشورم داده‌ام، محقق سازم. در آغاز، می‌خواهم تأکید کنم که دولت من حفظ عزت ملی و شأن بین‌المللی ایران در هر شرایط را سرلوحه کار خود قرار خواهد داد.

سیاست خارجی ایران بر اصول «عزت، حکمت و مصلحت» بنا شده است و تدوین و اجرای این سیاست بر عهده رئیس جمهور و دولت خواهد بود. من قصد دارم از تمامی اختیارات تفویض‌شده به این جایگاه برای دنبال کردن این هدف کلان استفاده کنم.

بر همین اساس، دولت من با ایجاد توازن در روابط با همه کشورها، بر اساس منافع ملی، توسعه اقتصادی و الزامات صلح و امنیت منطقه‌ای و جهانی، سیاستی مبتنی بر فرصت را دنبال خواهد کرد. بر این پایه، از تلاش‌های صادقانه برای کاهش تنش‌ها استقبال کرده و با حسن نیت متقابل پاسخ خواهیم داد.
در دولت من، اولویت ما تقویت روابط با همسایگان خواهد بود. ما به جای حمایت از سیطره و تسلط یک کشور بر دیگر، طرفدار ایجاد یک «منطقه قوی» هستیم که در آن کشور‌های همسایه و برادر، منابع ارزشمند خود را صرف رقابت‌های مخرب، مسابقه تسلیحاتی یا مهار بی‌مورد یکدیگر نکنند. در عوض، هدف ما ایجاد فضایی است که در آن بتوانیم منابع خود را وقف پیشرفت و توسعه منطقه به نفع همه کنیم.

ما مشتاق همکاری با ترکیه، عربستان سعودی، عمان، عراق، بحرین، قطر، کویت، امارات متحده عربی و سازمان‌های منطقه‌ای برای تعمیق روابط اقتصادی، تقویت روابط تجاری، تشویق سرمایه‌گذاری مشترک، مقابله با چالش‌های مشترک و حرکت به سمت ایجاد چارچوبی منطقه‌ای برای گفتگو، اعتمادسازی و توسعه هستیم. منطقه ما برای مدت زیادی درگیر جنگ، درگیری‌های فرقه‌ای، تروریسم و افراط‌گرایی، قاچاق مواد مخدر، کمبود آب، بحران آوارگان، تخریب محیط زیست و دخالت‌های خارجی بوده است. زمان آن فرا رسیده است که برای منافع نسل‌های آینده به این چالش‌های مشترک رسیدگی کنیم. همکاری برای توسعه و رفاه منطقه، اصل راهنمای سیاست خارجی ما خواهد بود.

با توجه به اینکه کشور‌های ما دارای منابع فراوان و سنت‌های مشترکی ریشه در آموزه‌های صلح‌آمیز اسلامی دارند، باید متحد شویم و به جای منطق قدرت، بر قدرت منطق تکیه کنیم. با استفاده از نفوذ هنجاری خود، می‌توانیم با ترویج صلح، ایجاد محیطی آرام برای توسعه پایدار، تقویت گفتگو و رفع اسلام‌ستیزی، نقش محوری در نظام جهانی چندقطبی در حال ظهور ایفا کنیم. ایران آمادگی دارد تا سهم عادلانه خود را در این زمینه ایفا کند.

در سال ۱۹۷۹، پس از انقلاب، نظام نوظهور جمهوری اسلامی ایران روابط خود را با دو رژیم آپارتاید اسرائیل و آفریقای جنوبی، بر أساس موازین حقوق بین‌الملل و أصول پایه‌ای حقوق بشر، قطع نمود. تا به امروز، اسرائیل همچنان یک رژیم آپارتاید است که «نسل‌کشی» را نیز به کارنامه تیره خود – که شامال اِشغال، جنایات جنگی، پاکسازی قومی، شهرک‌سازی، برخورداری از سلاح‌های هسته‌ای، ضمیمه غیرقانونی سرزمین‌های دیگران و تهاجم به همسایگانش بوده – اضافه کرده است.

به عنوان اولین اقدام، دولت من از کشور‌های همسایه عرب ما می‌خواهد برای اولویت دادن به دستیابی به آتش‌بس دائمی در غزه، با همکاری از تمامی اهرم‌های سیاسی و دیپلماتیک استفاده کنند تا کشتار را متوقف کرده و از گسترش درگیری جلوگیری شود. سپس باید برای پایان دادن به اشغال طولانی‌مدتی که زندگی چهار نسل از فلسطینیان را ویران کرده است، با جدیت تلاش کنیم. در این راستا، لازم است تأکید کنم که بر اساس «کنوانسیون نسل‌کشی ۱۹۴۸»، همه کشور‌ها وظیفه الزام‌آوری برای اتخاذ تدابیر جهت جلوگیری از نسل‌کشی دارند؛ نه اینکه از طریق عادی‌سازی روابط با عاملان آن، به این جنایت پاداش دهند.
 
امروزه به نظر می‌رسد بسیاری از جوانان در کشور‌های غربی به درستی موضع چند دهه‌ای ما در قبال رژیم اسرائیل را درک کرده‌اند. می‌خواهم از این فرصت استفاده کنم و به این نسل شجاع بگویم که ما اتهامات یهودی‌ستیزی علیه ایران به خاطر موضع اصولی‌مان در قبال مسئله فلسطین را نه تنها کاملاً نادرست، بلکه توهینی به فرهنگ، عقاید و ارزش‌های بنیادین خود می‌دانیم. مطمئن باشید که این اتهامات به همان اندازه ادعا‌های ناعادلانه‌ی یهودی‌ستیزی نسبت به شما که برای دفاع از حق حیات فلسطینیان در محوطه دانشگاه‌ها اعتراض می‌کنید، پوچ و بی‌اساس هستند.
 
چین و روسیه در طول دوران سخت همواره حامی ما بوده‌اند. ما عمیقاً به این دوستی ارج می‌نهیم. نقشه راه ۲۵ ساله ما با چین، نقطه عطف مهمی در جهت ایجاد یک «مشارکت جامع راهبردی» به نفع طرفین است و ما مشتاقانه منتظر همکاری گسترده‌تر با پکن در حرکت به سوی نظم نوین جهانی هستیم. در سال ۲۰۲۳، چین با تسهیل عادی‌سازی روابط ما با عربستان سعودی، نقش محوری ایفا کرد و دیدگاه سازنده و رویکرد آینده‌نگر خود را در امور بین‌الملل به نمایش گذاشت.
روسیه متحد راهبردی و همسایه ارزشمند ایران است و دولت من همچنان متعهد به گسترش و ارتقای همکاری با این کشور خواهد بود. ما برای مردم روسیه و اوکراین صلح می‌خواهیم و دولت من آماده است تا از ابتکاراتی که با هدف دستیابی به این هدف صورت می‌گیرد، به طور فعال حمایت کند. من همچنان بر همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه با روسیه، به‌ویژه در چارچوب‌هایی مانند بریکس، سازمان همکاری شانگ‌های و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، اولویت خواهم داد.

با درک اینکه چشم‌انداز جهانی فراتر از پویایی‌های سنتی تکامل یافته است، دولت من متعهد به برقراری روابطی به نفع همه با بازیگران نوظهور بین‌المللی در جنوب جهان، به ویژه با کشور‌های آفریقایی است. ما تلاش خواهیم کرد تا همکاری‌های مشترک خود را تقویت کرده و مشارکت‌هایمان را برای منافع متقابل همه طرف‌های درگیر مستحکم سازیم.

روابط ایران با آمریکای لاتین از گذشته برقرار بوده و برای تقویت توسعه، گفتگو و همکاری در همه زمینه‌ها، از نزدیک حفظ و تعمیق خواهد شد. پتانسیل همکاری بین ایران و کشور‌های آمریکای لاتین به طور قابل توجهی بیشتر از آن چیزی است که در حال حاضر وجود دارد و ما مشتاق به تقویت هرچه بیشتر روابط خود هستیم.

روابط ایران با اروپا فراز و نشیب‌هایی داشته است. پس از خروج آمریکا از برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) در ماه مه ۲۰۱۸، کشور‌های اروپایی برای نجات توافق و کاهش تأثیر تحریم‌های غیرقانونی و یکجانبه آمریکا علیه اقتصاد ما، یازده تعهد به ایران دادند. این تعهدات شامل تضمین تراکنش‌های بانکی مؤثر، حمایت مؤثر از شرکت‌ها در برابر تحریم‌های آمریکا و ترویج سرمایه‌گذاری در ایران می‌شد. کشور‌های اروپایی به تمامی این تعهدات عمل نکرده‌اند، با این حال به طور غیرمنطقی انتظار دارند ایران به طور یکجانبه به همه تعهدات خود تحت برجام عمل کند.
 
با وجود این اشتباهات، من مشتاقانه منتظر گفتگوی سازنده با کشور‌های اروپایی برای قرار دادن روابطمان در مسیر درست بر اساس اصول احترام متقابل و برابری هستم. کشور‌های اروپایی باید دریابند که مردم ایران مردمی با افتخار هستند و حقوق و شأن آن‌ها را دیگر نمی‌توان نادیده گرفت. هرگاه قدرت‌های اروپایی به این واقعیت واقف شوند، تصور برساخته تفوق اخلاقی خود را کنار بگذارند و همچنین از بحران‌های ساختگی که مدت‌هاست بر روابط‌مان سایه افکنده عبور نمایند، فرصت‌های بسیاری برای همکاری بین ایران و اروپا وجود خواهد داشت که می‌توان مورد بررسی قرار داد. فرصت‌های همکاری شامل همکاری‌های اقتصادی و فناورانه، امنیت انرژی، مسیر‌های ترانزیتی، محیط زیست، مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر، بحران آوارگان و سایر زمینه‌هایی است که همگی می‌توانند به نفع ملت‌های ما دنبال شوند.

ایالات متحده نیز باید یک بار برای همیشه واقعیت را درک کند و بفهمد که ایران تحت فشار تسلیم نمی‌شود و نخواهد شد. ما در سال ۲۰۱۵ با حسن نیت وارد برجام شدیم و به طور کامل به تعهدات خود عمل کردیم. اما ایالات متحده به طور غیرقانونی و با انگیزه نزاع‌های داخلی و انتقام‌جویی از توافق خارج شد و با اعمال تحریم‌های یکجانبه فراسرزمینی، صد‌ها میلیارد دلار به اقتصاد ما آسیب زد و باعث رنج بی‌پایان، مرگ و میر و ویرانی مردم ایران شد، به ویژه در طول همه‌گیری کووید- ۱۹. آمریکا عمداً با به راه انداختن نه تنها یک جنگ اقتصادی علیه ایران، بلکه با اقدام به تروریسم دولتی با ترور سردار قاسم سلیمانی، یک قهرمان جهانی مبارزه با تروریسم که به خاطر نجات مردم منطقه ما از شر داعش و سایر گروه‌های تروریستی خشن شناخته شده بود، خصومت‌ها را تشدید کرد. امروز جهان شاهد پیامد‌های زیانبار آن انتخاب است.

آمریکا و متحدان غربی‌اش نه تنها فرصتی تاریخی برای کاهش و مدیریت تنش‌ها در منطقه و جهان را از دست دادند، بلکه با نشان دادن اینکه هزینه‌های پایبندی به اصول عدم اشاعه هسته‌ای می‌تواند بیشتر از مزایای آن باشد، پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) را به طور جدی تضعیف کردند. به واقع، ایالات متحده و متحدان غربی‌اش از رژیم عدم گسترش سوءاستفاده کرده‌اند تا- برخلاف برآورد‌های دستگاه‌های اطلاعاتی خود – بحرانی برساخته در مورد برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران ایجاد نمایند و از آن برای اِعمال فشار مستمر بر مردم ما استفاده کنند. این در حالی که هم‌زمان به حمایت فعالانه و بی دریغ از اسرائیل – یک رژیم آپارتایدی تجاوزگرا که عضو پیمان ان. پی. تی نیست و به گواه همه شواهد دارنده سلاح هسته‌ایست – پرداختند.
 ‌
می‌خواهم بار دیگر تأکید کنم که دکترین دفاعی ایران شامل ساخت سلاح‌های هسته‌ای نیست و ایالات متحده را فرامی‌خوانم تا از سوءمحاسبات گذشته‌اش درس گرفته و سیاست جدیدی متناسب با آن اتخاذ نماید. تصمیم‌گیران در واشنگتن باید دریابند که سیاستی که مبنای آن قرار دادن کشور‌های منطقه در مقابل یکدیگر باشد، نه در گذشته موفق بوده و نه در آینده موفق خواهد شد. آن‌ها باید حقیقت ایران را بپذیرند و از تشدید تنش‌های موجود پرهیز نمایند.

مردم ایران به من مأموریت محکمی داده‌اند تا با جدیت تعامل سازنده را در عرصه بین‌المللی دنبال کنم و در عین حال بر حقوق، عزت و نقش شایسته‌مان در منطقه و جهان پافشاری نمایم. دستم را به گرمی به سوی کسانی دراز می‌کنم که مایلند به ما در این تلاش تاریخی بپیوندند.