چوب حراج بر سلامت مردم در اینترنت داخلی

هر بار بحث محدودیت‌های اینترنتی و جلوگیری از دسترسی مردم ایران به اطلاعات آزاد و اینترنت جهانی مطرح می‌شود، اولین توجی و بهانه‌ی مسئولان و متصدیان فضای مجازی، کمک به حفظ سلامت روانی و امنیت جامعه است. در آخرین گام اسم این محدودیت‌ها و فیلترینگ به «صیانت» تغییر کرد و با اضافه شدن قفل کودک گوگل، شورای عالی مجازی نشان داد ایرانیان را نه افرادی بالغ و هوشمند، بلکه کودکانی می‎شمارد که باید از آن‌ها مراقبت و مواظبت شود تا با نادانی به خودشان آسیبی نرسانند.

راه اصلی این مراقبان آگاه و نگرانِ مردم، فیلترینگ و ایجاد مانع در مسیر دسترسی به داده‌ها و سایت‌ها و منابع جهانی است. در سوی مقابل ادعا یا این‌طور القا می‌شود آن بخشی از اطلاعات که بدون فیلتر و با عنوان اینترنت داخلی در دسترس قرار دارد، سالم و قابل اعتماد است. 

نکته این است ‌که بر خلاف ادعاها، سخنان و شعارهای متولیان و مخالفان اینترنت آزاد، فضای وب داخلی و ملی جولانگاه امنیت ندارد و قابل اعتماد نیست. انواع خوراکی‌ها و محصولات آرایشی و بهداشتی تقلبی و قاچاق در همین بستر بدون نظارت و مانعی عرضه می‌شود که خطر جدی برای سلامتی مصرف‌کنندگان هستند. در ادامه نگاهی به این موضوع داریم.

از محصولات آرایشی بدون مجوز تا برندهای جعلی 

«خاک رس سفید دارای مواد معدنی بالایی مثل آهن، کلسیم، منیزیم است و برای تغذیه پوست کاربرد زیادی دارد. این ماسک گزینه بسیار خوبی برای پوست های معمولی و خشک است. این خاک رس آلودگی، چربی و سموم پوست را جذب کرده و سیستم لنفاوی را تحریک می کند و می تواند باعث تسکین و ترمیم آسیب‌های پوستی شود.»

این‌ پاراگراف کوتاه فقط بخشی از ادعاهایی است که در سایت‌های مختلف برای فروش ماسک صورت نوشته شده‌. اگر اهل جستجو باشید و وارد سایت تولیدکننده‌ی‌ این محصولات بشوید هیچ ردی از تاییدیه‌های سلامت سازمان غذا و دارو وجود ندارد و صاحب کسب و کار حتی تحصیلاتی در حوزه‌ی پزشکی و پوست است.  

در کنار سایت‌های فروشگاهی بی‌نام و نشان، سایت‌های فروش آنلاین معتبر و شناخته شده نیز محلی برای فروش انواع محصولات آرایشی و بهداشتی تقلبی و قاچاق هستند. چطور می‌توان این کالاها را تشخیص داد؟

روی این سایت‌ها کالاهایی به فروش می‌رسد که تولیدکننده‌ی مشخص ندارند و هر چقدر جستجو کنید، نمی‌توانید به نشانی و شماره تلفن کارخانه برسید. عنوان این برندها در هیچ کدام از بانک‌های اطلاعاتی مرتبط وجود ندارد. چنین محصولاتی برچسب اصالت ندارند و اگر مشکلی برای مصرف‌کننده به‌وجود بیاورند، کسی پاسخگو نخواهد بود.

با این حال فروشگاه‌های آنلاین ادعای فروش محصولات خارجی و برندهای معروف و غیرمعروف را دارند و به راحتی می‌توانید هر برندی را از این طریق پیدا کنید ولی کمتر خریداری می‌داند هیچ کدام از این کالاها مورد تایید نهادهای نظارتی و بهداشتی نیستند. به نظر می‌رسد هیچ سازمان و نهاد نظارتی و بهداشتی این موارد را رصد نمی‌کند و بنا نیست ممانعتی برای آن‌ها ایجاد شود.

فروش کالای قاچاق با قیمت نجومی در سایت‌های داخلی

بر اساس دستور وزارت صمت از سال ۱۳۹۷ واردات هر نوع محصول آرایشی و بهداشتی به کشور ممنوع شد و طبیعتا پس از پایان موجودی انبار واردکننده‌ها، نمایندگی‌ها و داروخانه‌ها یافتن دستیابی به این نوع کالاها برای مردم غیرممکن شد. بعضی داروخانه‌ها و فروشگاه‌ها مدعی هستند به‌صورت محدود و مسافری بعضی برندها را وارد و به مشتریان خاص خود عرضه می‌کنند ولی سازمان غذا و دارو، کارشناسان و متخصصان بارها اعلام کرده‌اند محصولات موجود در بازار تقلبی یا قاچاق هستند.

مهندس حامد عابدی -رئیس وقت اداره پیشگیری و مقابله با قاچاق فراورده‌های سلامت اداره کل بازرسی سازمان غذا و دارو- در این مورد به ایسکانیوز گفته بود: «در حال حاضر اکثر محصولات آرایشی بهداشتی اکثر محصولات آرایشی و بهداشتی خارجی در سطح عرضه کالاهای قاچاق و یا تقلبی هستند و محصولات قاچاق از مبدأ کشورهایی مثل دبی، پاکستان و هند تأمین می‌شوند.»

با این حال بسیاری از برندهای معروف یا دست‌کم آشنا برای ایرانی‌ها روی سایت‌های فروشگاهی یا پلتفرم‌های فروش آنلاین و حتی دیجی‌کالا، ایمالز، ترب، باسلام و... با قیمت‌های بسیار بالا فروخته می‌شوند. در بعضی موارد با جستجوی نام برند وارد سایتی می‌شوید که به ظاهر فروشنده آن برند است ولی محصولی با نام و لوگوی مشابه عرضه می‌شود که خریدار را به اشتباه می‌اندازد و گاهی مبدا تولید آن مشخص نیست، می‌رسید. مثلا اگر برند فرانسوی Avene  را جستجو کنید به Avon می رسید، برندی که ظاهرا انگلیسی-آمریکایی است ولی از سال‌ها پیش در کشورهای دیگر تولید می‌شود.

 طبیعتا حتی همین برند ناشناخته هم اجازه ورود به ایران ندارد و آن‌چه به مصرف‌کننده ایرانی عرضه می‌شود، در بهترین حالت کالای قاچاقی است که در بدترین شرایط حمل و نقل و بدون رعایت نکات مرتبط با محصولات سلامت-محور، وارد کشور و در انبار و شرایط غیراستاندارد نگه‌داری شده است تا به دست مصرف‌کننده برسد.

شکلات‌ها و بیسگویت‌های خارجی با طعم سم و ضرر

شکلات هوبی، اسنیکر، نسکافه گلد، قهوه، کافی‌میت، چیپس، بیسگویت و... هر خوراکی خارجی که بخواهید در سایت‌های ایرانی به فروش می‌رسد بدون آن‌که مشخص باشد از کجا و چطور وارد کشور شده‌اند، به چه شکلی و در چه شرایطی نگهداری می‌شوند؟ تاریخ انقضای روی بسته‌بندی درست است یا نه؟ عجیب نیست اگر از این فروشگاه‌ها چیزی بخرید و یک ماه بعد که بسته‌بندی را باز می‌کنید، با یک ماده غذایی خراب یا تغییر یافته مواجه شوید.

محمد علیزاده –رئیس وقت اداره امور فراورده های غذایی و آشامیدنی با منشاء گیاهی سازمان غذا و دارو- اسفند  ۱۴۰۲ در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر گفت: «از سال ۹۶ تا کنون مجوزی برای واردات محصولات غذایی و آشامیدنی که در کشور تولید می‌شوند و در حد کفایت نیاز بازار را تأمین می‌کنند، صادر نشده است. ... هر نوع وارداتی خارج از مقررات مذکور، قاچاق محسوب می‌شود و در صورت عرضه توسط معاونت بهداشت برخورد می‌شود.»

بنابراین مواد خوراکی خارجی که در سایت‌ها و پلتفرم‌های مجاز داخلی به فروش می‌رسند، از این قاعده استثنا نیستند و قاچاق یا تقلبی هستند.

بسیاری از مصرف‌کنندگان خطرات و ضررهای محصولات خوراکی و آرایشی-بهداشتی قاچاق را نمی‌شناسند. مردم نمی‌دانند کالاهای سلامت-محور باید در شرایط محیطی استاندارد حمل و انبار شوند، نباید در معرض رطوبت، نور، سرما و گرمای شدید قرار بگیرند و بعضی مواد باید در دمای خاصی انبار شوند.

وقتی این کالاها به صورت قاچاق جابه‌جا و انبار می‌شوند، هیچ‌کدام از این استانداردها رعایت نمی‌شوند، ممکن است زودتر از تاریخ انقضا تخریب و فساد شروع شود یا بدتر این‌که ترکیبات موجود بر اثر گرما یا سرما و رطوبت محیط به ماده‌ای مضر تبدیل می‌شود.

خطر محصولات تقلبی بسیار بیشتر است چون در کارگاه‌های زیرزمینی و بدون هیچ‌گونه نظارت بهداشتی و استاندارد تهیه می‌شوند و احتمال وجود هر نوع آلودگی میکروبی و شیمیایی در آن‌ها هست.

با وجود تمامی این خطرات جدی برای سلامت افراد جامعه، هیچ نظارتی روی فروش محصولات قاچاق و تقلبی نیست و برعکس ادعاهای متولیان و موافقان فیلترینگ، اینترنت داخلی شهروندان ایرانی را از انواع آسیب‌ها محافظت نمی‌کند.