از قاجار و پهلوی تا جمهوری اسلامی؛ مروری بر مهم‌ترین نشان‌های نظامی ایران

سردار امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه نشان فتح دریافت کرد. این نشان از سوی آیت‌الله خامنه‌ای، مقام معظم رهبری به دلیل عملیات «وعده صادق» به او اعطا شد. این نشان از سال ۱۳۶۸ به فرماندهان نظامی به دلیل عملیات‌های پیروزمندانه اعطا شده و البته مرحوم هاشمی رفسنجانی و حسن روحانی دو چهره غیرنظامی هستند که این نشان را دریافت کرده‌اند.

 فتح که از سه برگ درخت نخل و گنبد مسجد جامع خرمشهر و پرچم جمهوری اسلامی ایران تشکیل شده، خود سه درجه طلایی، نقره‌ای و برنزی دارد. این نشان اما بالاترین نشان نظامی ایران نیست. بالاترین نشان، «ذوالفقار» است که از سال ۱۳۰۱ همچنان باقی مانده.

نشان فتح چیست و چه کسانی آن را دریافت کردند؟

بیشترین نشان فتح را محسن رضایی فرمانده کل اسبق سپاه پاسداران دریافت کرده است. رضایی ۳ نشان طلایی فتح دارد. چهره‌هایی همچون یحیی رحیم صفوی، علی صیاد شیرازی، علی شمخانی، اکبر هاشمی رفنسجانی و حسن روحانی نیز همگی درجه‌های مختلف نشان فتح را دریافت کرده‌اند. این نشان برای اولین بار در سال ۱۳۶۸ از سوی آیت‌الله خامنه‌ای به ۵۴ نفر از فرماندهان ارتش و سپاه و جهاد سازندگی اعطا شد. پس از آن در سال‌های مختلف و به مناسبت‌های مختلف فرماندهان این نشان را دریافت کرده‌اند. به طور مثال در دی ماه ۱۳۹۴ علی فدوی فرمانده وقت نیروی دریایی سپاه پس از دستگیری ۱۰ ملوان آمریکایی که به شکل غیرقانونی وارد آب‌های سرزمینی ایران شده‌ بود، نشان فتح دریافت کرد. حالا سردار امیرعلی حاجی‌زاده پس از دو عملیات موشکی وعده صادق علیه رژیم اسرائیل این نشان را در حضور فرماندهان نظامی دریافت کرده است.

ذوالفقار؛ بالاترین نظام نظامی ایران از ۱۳۰۱ تاکنون

سردار سپهبد شهید قاسم سلیمانی نیز دو بار نشان فتح دریافت کرده بود. او اما جز نشان فتح، نخستین فرمانده نظامی پس از انقلاب است که نشان ذوالفقار را در اسفند ۹۷ دریافت کرد. این بالاترین نظام نظامی ایران از ۱۳۰۱ محسوب می‌شود.  در مرداد این سال سرتیپ امان‌الله میرزا جهانبانی، سرتیپ فضل‌الله زاهدی، سرهنگ حسن آقاخان آذربرزین، سرهنگ محمودخان پولادین و دریابان غلامعلی بایندر کمیسیونی تشکیل دادند. این کمیسیون سپس تصمیم گرفت تا به افرادی که در میدان جنگ از خود رشادت خاصی نشان می‌دادند نشانی با عنوان «ذوالفقار» اعطا شود. به همین روی این مدال که از ستاره‌ای با دو شمشیر تشکیل می‌شد، واژه «رشادت» نقش بسته بود. همچنین براساس تصمیم کمیسیون کسانی که مفتخر به دریافت چنین نشانی می‌شدند باید همیشه نشان را به سینه خود نصب می‌کردند. البته چندی بعد نشان «سپه» جایگزین این نشان شد و نشان «ذوالفقار» به موارد جنگ با دشمنان خارجی اختصاص پیدا کرد. شکل‌‌و‌شمایل این نشان نیز قبل و بعد از انقلاب با یکدیگر متفاوت است.

کسانی که نشان ذوالفقار گرفتند؛ از زاهدی تا فرمانده گارد محافظ احمدشاه

پیش از انقلاب اسلامی ۱۳ نفر نشان «ذوالفقار» را دریافت کرده بودند. امان‌الله میرزاجهانبانی ملقب به «ضیاءالدوله» در جنگ «شکریازی» رشادت‌های زیادی از خود نشان داد. او به دلیل رشادت در سرکوب شورش‌های طوایف داخلی این نشان را دریافت کرد. سلطان محمدخان رشیدنظام و سرتیپ فضل‌الله زاهدی نیز این نشان را دریافت کردند. زاهدی به دلیل سرکوب «شیخ خزعل» در خوزستان این نشان را دریافت کرد. هرچند که او در جنگ‌های داخلی را طوایف دیگر نیز حضور داشت. سرهنگ حسن آقاخان اسماعیلی و سرتیپ محمود بایندر نیز دارای نشان ذوالفقار و سرتیپ مرتضی یزدان‌پناه فرمانده پیاده نظامی کودتای ۱۲۹۹ بود که رضاشاه را به قدرت رساند و این نشان را گرفت. احمد امیراحمدی نیز نخستین سپهبد ایران در دوره رضاشاه بود. او در ماموریت‌های نظامی زیادی حضور داشت اما پس از ماموریت لرستان و ایجاد امنیت در آن منطقه نشان ذوالفقار را گرفت. عبدالله امیرطهماسبی، آخرین فرمانده‌ای بود که قبل از انقلاب نشان ذوالفقار گرفت. امیرطهماسبی فرمانده گارد محافظ احمدشاه قاجار بود و مدتی مافوق رضاخان شد. او سپس وزیر جنگ شد که به دلیل وفاداری زیاد خود نشان ذوالفقار گرفت.