برسد به دست «بانوی فداکار و مهربان»

 بسیاری معتقدند برخی نامه‌نگاری‌هایی که با مقامات خارجی می‌شود، با علم به بی‌پاسخ بودن و بی نتیجه بودن آنها صورت می‌گیرد، اما با این وجود برای فضای داخلی و اثرات تبلیغاتی آن، چنین اقداماتی انجام می‌شود.

در روزهای اخیر باز هم نگاشتن یک نامه در افکار عمومی برجسته و واکنش برانگیز شده است. «جمیله علم‌الهدی» همسر ابراهیم رئیسی و دختر احمد علم‌الهدی نماینده ولی فقیه در خراسان، نامه‌ای به همسران سران کشورهای اروپایی ارسال کرده است؛ نامه‌ای با محتوای مسائل جنگ غزه.

ابتدا خبر این نامه تحت عنوان «نامه همسر رئیسی به همسر رئیس‌جمهوری فرانسه» منتشر شد. چند ساعت بعد از این خبر ابتدایی، خبرگزاری دولت، «ایرنا» از ارسال نامه همسر ابراهیم رئیسی به همسران سران 40 کشور اروپایی خبر داد. در واقع همان نامه‌ای که خطاب به «بریژیت مکرون» بود، با حذف نام او، به سایر کشورها نیز ارسال شده است. «ایرنا» در خبر خود، دو بار برای این نامه صفت «مهم» را به کار برده است. احتمالا از نظر مدیران ایرنا این نامه تاثیر زیادی می‌تواند در روند آتش‌بس جنگ غزه داشته باشد.

به عنوان بانوی فداکار و مهربان بخواهید...

در نامه جمیله علم‌الهدی آمده «بدینوسیله با قلبی آکنده از اندوه، جهت همدلی با زنان ستمدیده و کودکان بی پناه غزه، از شما می‌خواهم این رویدادها و نتایجش را قضاوت کنید. ما به عنوان «انسان» و بخاطر آنچه در این روزهای تلخ در بخش کوچک و زیبایی از سیاره مشترک‌مان زمین، رخ می دهد، شایسته است که شرمسار باشیم.»

علم‌الهدی در پایان همسران سران اروپایی را اینطور خطاب قرار داده است: «سرکار خانم، لطفا به عنوان یک بانوی فداکار و مهربان و به نمایندگی از زنان و مادران و دختران سرزمین خود، از همسرتان بخواهید، قتل کودکان و زنان بی پناه فلسطینی را محکوم کنند و برای برقراری صلح به اقدامات فوری و موثری دست بزنند. امید دارم که در برابر تلاش‌های انسان دوستانه تان، از پاداش الهی برخوردار باشید.»

تفاوتی که در متن نامه علم‌الهدی به «برژیت مکرون» و سایر همسران سران اروپایی وجود دارد، در بند آخر آن است. در نامه به همسر مکرون آمده «از همسرتان بخواهید از مباشرت در قتل کودکان و زنان بی پناه فلسطینی خودداری کنند و برای برقراری صلح به اقدامات فوری و موثری دست بزنند»؛ اما در نامه به سایر همسران سران اروپایی، نوشته که «از همسرتان بخواهید، قتل کودکان و زنان بی پناه فلسطینی را محکوم کنند و برای برقراری صلح به اقدامات فوری و موثری دست بزنند.» به عبارت دیگر از نظر جمیله علم‌الهدی، در میان کشورهای اروپایی تنها فرانسه است که در «قتل کودکان و زنان بی پناه فلسطینی» مباشرت و دخالت دارد و سایر سران اروپایی چنین نقشی ندارند و تنها از آنها خواسته تا به همسرانشان بگویند که محکوم کنند.

جمیله علم‌الهدی در حالی از «برژیت مکرون» درخواست کرده از همسرش بخواهد از «مباشرت در قتل کودکان غزه» خودداری کند که امانوئل و برژیت مکرون هفته گذشته در سفری به تل‌آویو از اقدامات اسرائیل حمایت کرده بودند. یکی از مسائلی که موجب انتقادات زیادی شده، همین موضوع است؛ منتقدان در حالی که مکرون و همسرش در این سفر از اسراییل حمایت کرده‌اند، نگارش چنین نامه‌ای به برژیت مکرون چه ضرورتی داشته و چه دستاوردی خواهد داشت.

درخواست آتش‌بس فرانسه و نامه جمیله علم‌الهدی

البته که مدیرعامل ایرنا، «علی نادری» که از اعضای سابق شورای مرکزی جبهه پایداری بوده، در شبکه اجتماعی ایکس یا همان توییتر سابق، توییت واکنش‌برانگیزی منتشر کرد.

مدیر عامل ایرنا در توییت خود تصویر خبر «بی‌بی‌سی فارسی» درباره درخواست سفیر فرانسه در سازمان ملل برای آتش‌بس در غزه را به اشتراک گذاشت. او در متنی برای این تصویر نوشت: «۱. فرانسه در سازمان ملل خواستار آتش‌بس دائمی در غزه شد. این موضع فرانسه نقطه مقابل موضع آمریکا، انگلیس و قدرت‌های اروپایی است که مخالف آتش‌بس در شرایط فعلی هستند. ۲. روز گذشته از نامه‌نگاری همسر رئیس‌جمهوری ایران با ]همسر[ رئیس‌جمهوری فرانسه به دلیل مواضع این کشور در جنگ غزه انتقاد شد. ۳. ؟!».

به عبارت دیگر علی نادری می‌خواهد این انگاره را برای مخاطب ادراک‌سازی کند که نامه جمیله علم‌الهدی در موضع‌گیری سفیر فرانسه در سازمان ملل مبنی بر آتش‌بس درغزه، تاثیرگذار بوده است. در حالی که موضع فرانسه بر همین اساس بوده است.

یکم آبان ماه نخست وزیر فرانسه در سخنانی خواستار آتش‌بس فوری ددر غزه شده بود. 

یکی دیگر از مواردی که منتقدان روی آن دست می‌گذارند، نحوه خطاب قرار دادن همسر مکرون، «برژیت مکرون» بود. علم‌الهدی، همسر مکرون را «بانوی فداکار و مهربان» خطاب کرده که البته همین لحن را برای سایر همسران سران اروپایی به کار برده است.

حمله تند یک اصولگرا به رئیسی

این نامه بازتاب وسیعی در نه در رسانه‌های بین‌المللی، که در فضای مجازی جامعه ایرانی داشت. در عین حال واکنش‌های انتقادی به این نامه نیز، زیاد بود؛ حتی انتقادات تند محافظه‌کاران شناخته شده را نیز برانگیخت.

جلیل محبی دبیر اسبق ستاد امر به معروف و نهی از منکر که از او به عنوان طراح قانون عفاف و حجاب یاد می‌شود، واکنش تندی به این نامه‌نگاری نشان داد. او با لحنی تند و دور از عرف جاری، نوشت: «جلوی زنت رو بگیر». همین چهار کلمه باعث واکنش‌های زیادی شد.

نظام‌الدین موسوی نماینده تهران در مجلس و سخنگوی هیات رئیسه مجلس، در واکنش به توییت جلیل محبی، نوشت: «در شرایطی که گفتمان ایران اسلامی در حمایت از آرمان فلسطین عالم‌گیر شده، در شرایطی که برای دفاع از مردم مظلوم غزه استفاده از همه ابزارهای رسمی و دیپلماسی عمومی ضروری است؛ چنین مواضع تفرقه‌افکنانه‌ای با این ادبیات وهن آلود، درباره یک اقدام درست و به موقع، مایه شرم است. اتقوالله...». محبی هم در پاسخ به موسوی، نوشت «اینجا جمهوری اسلامی است نه پادشاهی گوگوریو...».

محبی در واکنش به انتقادات، نوشت که «بر خلاف تصور شما اصولا مساله ما فساد همسر مکرون نیست. ما می‌خواهیم از فسادی در آینده کشور خودمان جلوگیری کنیم». او در توییتی دیگر نیز نوشت: «دوستان تذکر دادند که ادبیات شما شایسته نیست. اصلاح می‌کنم: همسر شما سمتی ندارد و ساختار سیاسی اسلام، بانوی اول و دوم ندارد. از این رو هرگونه دخالت در امور از جمله دیدار و رهنمود یا نامه‌نگاری و امثال آن فاقد وجاهت قانونی و موجب لوث شدن مسئولیت‌هاست.»

برای فهمیدن ریشه اشتیاق جمیله علم‌الهدی به نقش‌آفرینی در سیاست بخصوص سیاست خارجی باید به سخنان قبلی او رجوع کرد.

نقش‌آفرینی در کمپین انتخاباتی

در زمان تبلیغات انتخاباتی سال ۱۴۰۰ برخی خبرهای در گوشی مبنی بر تاثیرگذاری جمیله علم‌الهدی در کمپین انتخاباتی ابراهیم رئیسی شنیده می‌شد. برخی این تاثیرگذاری را فراتر از یک تاثیرگذاری عادی ارزیابی می‌کردند و مدعی بودند که او نقش اول را در تصمیمات کمپین رئیسی دارد. با این وجود شواهدی متقنی برای دخالت جمیله علم‌الهدی در کمپین انتخاباتی همسرش ارائه نشده اما برخی بعضی ناظران عدم حضور برخی چهره‌ها در دولت سیزدهم را ناشی از فعل و انفعالات ستاد انتخاباتی رئیسی می‌دانند.

جمیله علم‌الهدی در زمان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰، از سوی ابراهیم رئیسی در چند تجمع اقدام به سخنرانی کرد؛ اقدامی که بسیاری آن را نقش‌آفرینی زهرا رهنورد همسر میرحسین موسوی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۸ مقایسه کردند.

توصیه به نوشتن کتابی مثل میشل!

اما همسر رئیسی در سخنرانی دی ماه ۱۴۰۰ خود  نشان داد که علاقه دارد تا مانند میشل اوباما همسر باراک اوباما رئیس جمهوری اسبق ایالات متحده ایفای نقش کند. او در آن سخنرانی از مطالعه کتاب خاطرات میشل اوباما گفت و نشان داد که تحت تاثیر آن قرار گرفته است: «به نظر می‌رسد ما در مساله زنان خیلی کم کاری داریم. چند روز پیش کتابی مربوط به همسر رئیس جمهور آمریکا را به من دادند که در ایران ۳۷ بار ترجمه شده و هر بار با تیراژ بالا منتشر شده است. عنوان کتاب میشل رویای دختر آمریکایی است. از من خواستند مشابه این کتاب را بنویسم. کتاب را خواندم خیلی قشنگ و جذاب و تاثیرگزار بود.» علم‌الهدی در سخنانش از موافقت و تشویق ابراهیم رئیسی برای نگاشتن کتابی مانند کتاب میشل اوباما خبر داد: «حتی بخش‌هایی از آن را به رئیس جمهور نشان دادم و ایشان گفتند کتاب نوشتن شما در این زمینه کار درستی است.»

نامه نوشتن از کریسمس

گویا جمیله علم‌الهدی دستش به نوشتن آشناست؛ او همان سال اولی که همسرش به عنوان رئیس‌جمهوری فعالیت می‌کرد، به مناسبت کریسمس و سال نو مسیحیان، نامه‌ای خطاب به برخی از همسران سران کشورها نوشت. او مدتی بعد از این نامه‌نگاری، در یک سخنرانی گفت که «در کریسمس به برخی از زنان با هماهنگی وزارت خارجه نامه نوشته و بر موضوعات معنوی مشترک اشاره کرده بودم و گفته بودم لازم است در جهان امروز زنان فکر جدیدی ارائه دهند. گفتند تعدادی از اینها می خواهند به ایران بیایند و با شما ملاقات کنند. مانده بودم چه به آنها هدیه بدهم».

علم‌الهدی که در سفر پر حاشیه ابراهیم رئیسی به مسکو نیز همراه او بوده، درباره این سفر هم گفته بود که «در سفر رئیس جمهور هم مانده بودیم چه هدیه معنوی به روسیه ببریم. گفتم آیا چهل حدیث درباره زنان داریم؟ گفتند نه.

گفتم کتابی که بتواند صد زن برتر اسلام را معرفی کند داریم؟ گفتند نه. صد روز دیگر همسر رئیس جمهور زیمباوه قرار است بیاید و کتابی که بتواند از زبان معصومان یا قرآن در این حوزه باشد نداریم. باید چنین آثاری داشته باشیم و به زبانهای قوی ترجمه شود. این نیازهایی است که جهان دارد و از ما توقع دارد که آن را برطرف کنیم.»

برخی مسئولان اجازه داده‌اند همسرانشان دخالت کنند

اواخر خرداد ماه گذشته، برخی حرف و حدیث‌ها از دخالت برخی چهره‌های نزدیک به رئیسی منجر به نطق تند «سارا فلاحی» نماینده ایلام در مجلس شد؛ او در نطق میان دستور خود، با انتقاد از نقش‌آفرینی خانواده برخی مسئولین گفت: «برخی از سیاستمداران ما خانواده‌های خود را یله و رها کرده‌اند تا بر سر سفره‌های سمی دخالت در انتصابات به شکل غیر کارشناسی قرار بگیرند». او در بخش دیگری از نطق‌اش کمی مستقیم‌تر مخاطابش را که نامی از او نبرد، هدف گرفت متاسفانه به جای استفاده از زنان کارآمد در پست‌ها و مسئولیت‌های حساس اجازه داده‌اند تا زنان و همسرانشان دخالت کنند و مکتب خاتونیسم را در جامعه ما شکل داده‌اند».

کتابی در جواب به کتاب میشل

علم‌الهدی که علاقه زیادی به رسانه دارد، در سفر پرحاشیه کاروان ایران به مجمع عمومی سازمان ملل در نیویرک همراه همسرش شد. او در نیویورک با چندین رسانه آمریکایی مصاحبه کرد که حاشیه‌های زیادی نیز ایجاد کرد.

علم‌الهدی در سخنانش به شکل ظریفی سعی دارد میشل اوباما را به چالش بکشد؛ او همین یک ماه پیش وقتی همراه ابراهیم رئیسی به نیویورک رفته بود، در مصاحبه با یک شبکه آمریکایی، باز هم از کتاب میشل اوباما صحبت کرد. او که گویا اخیرا کتابی در ارتباط با زنان نوشته، در این مصاحبه تلویحا میشل اوباما را خطاب قرار می‌دهد و می گوید کتابش در پاسخ به کتاب میشل اوباما بوده است:‌ «کتاب همسر اوباما را که یک خاطرات منسجم از بانوی اول آمریکا است مطالعه کرده‌ام و به این فکر کردم اگر در رابطه با یک دختر ایرانی چنین کتابی نگارش شود، چه خواهم نوشت، به همین جهت کتابی در رابطه با هنر زنانه زیستن نگارش کردم و در این کتاب سعی کردم که دیدگاه خود درباره هنر زنانه زیستن را بیان کنم و نگاه‌هایی که در رابطه با تعریف زنان از خودشان است همانند خود پنداری و عزت نفس بیان کنم و چالشی که اکنون از تعریف زن پیش آمده را به نمایش گذاشتم. شاید این کتاب در جواب کتاب همسر اوباما نوشته شده است.»

او در عین حال گفت «معلوم است که با ایشان همراه نیستم زیرا ایران و بانوان ایرانی را نمی شناسند. آمریکایی ها و خیلی از ملت ها ایران را یک منطقه جغرافیایی می دانند، کشوری با یک مساحت در زمین اما ایران در واقع یک تاریخ است.»

همایشی که برای دولت هزینه‌ساز شد

همسر رئیسی زمستان سال گذشته، اقدام به برگزاری یک همایش به نام «کنگره بین‌المللی بانوان تاثیرگذار» کرد. دولتی‌ها و حامیانشان به شدت برای این کنگره تبلیغات کردند و آن را مهم و با دستاوردهایی شگرف توصیف کردند. بنا بر گفته آنها، ۹۶ کشور و ۷۰ مقام زن کشورهای خارجی در این گردهمایی مشارکت داشتند.

هرچند مقامات دولت از این همایش حمایت می‌کردند، اما هیچ نهادی درباره تعداد میهمانان و هزینه‌های آن شفاف‌سازی نکرد و البته دستاورهای این گردهمایی را هم کسی توضیح قابل قبولی ارائه نداد.

موضوع انتقادات؟

اما بنظر می‌رسد منتقدان جمیله علم‌الهدی از بابت اقداماتش به او انتقاد نداشته باشند؛ آنها بیشتر نسبت به جایگاهی که برای علم‌الهدی تعریف می‌شود، انتقاد دارند. برخی این اقدامات و سخنان جمیله علم‌الهدی را در راستای تعریف یک نقش تاثیرگذار برای خود می‌دانند؛ بخصوص آنکه او چندین بار واژه «بانوی اول» را به زبان آورده است.

این انتقادات هم از زمانی اوج گرفت که او «بانوی اول» خطاب شد و علم‌الهدی نیز در واکنش گفت که «من تازه متوجه شدم که بنده را به عنوان بانوی اول معرفی کردند. لازم است توضیح دهم در ساختار جمهوری اسلامی ایران بانوی اول همسر رهبر معظم انقلاب هستند. سال‌هاست که آرزو می‌کنم بتوانم برای انتقال خاطرات ایشان کاری بکنم. خوشبختانه مشهدی‌ها کار خوبی کردند و آن اینکه منزل ایشان را تبدیل به موزه کردند.»

همین سخنان کافی بود تا او و همسرش ابراهیم رئیسی مورد انتقادات تندی قرار بگیرند.

«مهدی فضائلی» عضو دفتر نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای در واکنش به این ماجرا با هشتگ «بانوی اول» در توییتر نوشت: «کم نبوده‌اند بانوان بزرگ و عالی قدری که در کنار مردان بزرگ نقش آفرینی کرده‌اند. اما خطاست که دولتمردان برای تکریم آن‌ها از الگوی نابجای بیگانگان کپی‌برداری کنند.»

محتوایی شبیه به نامه‌های احمدی‌نژاد

اگر به سخنان و محتوای همین نامه جمیله علم‌الهدی به همسران سران کشورهای اروپایی توجه شود، شباهت‌هایی با محتوای نامه‌های محمود احمدی‌نژاد مشاهده می‌شود.

نامه‌های احمدی‌نژاد به مقامات خارجی که بی پاسخ مانده‌اند، در فضایی موعظه‌گونه بود و سعی داشت تا مخاطبش را نصیحت کند و آنها را تبشیر و تنذیر دهد.

پرحاشیه‌ترین نامه احمدی‌نژاد، نامه به جرج بوش رئیس‌جمهوری ایالات متحده بود که خود را در نقش یک مصلحی گذاشت که وظیفه دارد دنیا را بیدار کند!

او که این روزها هیچ واکنشی درباره اتفاقات غزه ندارد، سال ۱۳۸۵ به بوش نوشته بود: «من مطمئن هستم که شما می‌دانید چگونه – و به چه هزینه‌ای – اسراییل ایجاد شد: - چندین هزار نفر در این فرآیند کشته شدند؛ - میلیون‌ها تن از افراد بومی آواره گشتند؛ - صدها هزار هکتار از اراضی کشاورزی، باغات زیتون، شهرها و روستاها تخریب شدند. این تراژدی مختص به زمان استقرار اسراییل نیست و متاسفانه ۶۰ سال است که تاکنون جریان دارد. رژیمی مستقر شده است که هیچ رحمی را حتی برای کودکان قائل نیست، خانه‌ها را در حالی که ساکنانش هنوز در آن هستند، نابود می‌کند، فهرست پیش‌دستانه‌اش و طرح‌های خود را برای ترور شخصیت‌های فلسطینی اعلام می‌کند و هزاران تن از فلسطینیان را در زندان نگه می‌دارد. چنین پدیده‌ای حتی در بعیدترین حالت ممکن در حافظه‌ی تاریخی کنونی نیز منحصر به فرد است. سوال مهم دیگری که مردم می‌پرسند این است که چرا این رژیم مورد حمایت قرار می‌گیرد؟ آیا حمایت از این رژیم با آموزه‌های عیسی مسیح (ع) یا موسی (ع) یا ارزش‌های لیبرال همخوانی دارد؟ آیا ما این‌گونه درک می‌کنیم که اجازه دادن به ساکنان اصلی این سرزمین‌ها – داخل و خارج از فلسطین – چه مسیحی، مسلمان یا یهودی باشند، برای تعیین سرنوشتشان در تضاد با اصول دموکراسی، حقوق بشر و آموزه‌های پیامبران است؟»

لحن این نامه شباهت عجیبی به لحن نامه جمیله علم‌الهدی به همسران سران اروپایی دارد. هر دو نامه از دو پیامبر موسی(ع) و عیسی(ع) گفته‌اند. هر دو نیز به ارزش‌های غرب مانند حقوق بشر و دموکراسی و لیبرالیسم طعنه زده‌اند. آن زمان احمد جنتی دبیر شورای نگهبان درباره نامه احمدی‌نژاد گفته بود «نامه احمدی‌نژاد به جرج بوش فوق‌العاده است و از الهامات خدا بود... توصیه می‌کنم این نامه را بچه‌ها همه بخوانند و در مدارس و دانشگاه‌ها خوانده شود و صدا و سیما نیز مکرر آن را بخواند».

اما این روزها بنظر نمی‌رسد کسی بگوید نامه جمیله علم‌الهدی را باید در مدارس و دانشگاه‌ها خوانده شود.

نه فقط این نامه که اغلب نامه‌هایی که اینگونه برای آنها تبلیغات شده، پاسخی از گیرنده دریافت نکرده‌اند؛ لااقل درباره احمدی نژاد اینگونه بود. حالا هم معلوم نیست آیا این نامه علم‌الهدی پاسخی به همراه خواهد داشت یا خیر.

مشخص نیست وقتی در کشور، سمت و جایگاهی به نام بانوی اول و همسر رئیس‌جمهوری تعریف نشده، اینگونه نامه‌نگاری‌های نصیحتی و مصاحبه‌ها و ملاقات‌ها و برگزاری همایش‌ها چه آورده‌ای برای کشور دارد. موضوعاتی که منتقدان جمیله علم‌الهدی از هر طیفی بر آن اشتراک نظر دارند. اما اگر هم دستاوردی داشته باشد، اقدامات همسر رئیسی می‌تواند برای رئیسی هزینه‌ساز شود؛ کما اینکه تا الان هم می‌توان گفت هزینه‌های قابل توجهی ایجاد شده است؛ لااقل در افکار عمومی.